Skeggi - 24.08.1918, Blaðsíða 2

SKEGGI
»Skeggi« kemur venjulega út einu
sinni í viku, og oftar ef ástseður
ieyfa. V e r ð: 5 kr, árg. (minst 50
blöð).
Auglýsingaverð: 50 aur. pr.
c.m.; 60 aur. á 1. bls.
Útgefandi: Nokkrir eyjarskeggjar.
Afgreiðslu- og innheimtum. Gunnar
H. Valfoss,
Ritstjóri og ábyrgðarm.
Páll Bjarnason.
þessi er nú ráðagerðin piltar.
Látið nú á sjá að ykkur sje
kappsmál um að leita frekari
þekkingar en þeirrar, sem barna-
skólar bjóða. Námsskeið þetta
getur vel orðið mikils vísir
til frekari framkvæmda um
mentun sjómanna. Takmarkið
er góður sjómannaskóli í Vest-
mannaeyjum.
Keppum að því marki!
Fræðslumál.
Erindi eftir messu í Hrepphólum
I. apríl 1918.
Eftir Magnús Helgason.
—o—
(Framh.).
það er öðru nær, en að jeg
geri mjer glæsilegar vonir um
almenna námsskyldu á unglinga-
skólum, ef undirbúningurinn er
vanræktur eða um hann látið
fara sem verkast vill, Hann yrði
áreiðanlega harla misjafn. Ekki
yrði það fyrir miðlungskennara
að taka á móti tugum unglinga,
piltum og stúlkum, 15-16 ára,
á gjálífasta reki, sumum námfús-
um en sumum líka frábitnum öilu
námi, sumum beinlínis sjálfsagt
nauðugum, sumum vel að sjer,
en sumum vafalaust lítt læsum og
skrifandi, eiga að stjórna þeim í
heimaveistarskóla og láta þá alla
fá kenslu, sem væri við þeirra
hæfi. Jeg óttast, að þeir, sem
mest hefðu verið vanhirtir áður
og því hefðu mesta þörfina, yrðu
út undan um gagn af skólavist-
inni. það er hvorki gaman nje
holt, að vera samvistum við
marga jafnaldra sína og finna að
maður er eftirbátur, og ekki er
það hvað best á þeim aldrinum.
það getur dregið margs konar
dilka á eftir sjer, eftir því hvernig
skaplyndið er. Jeg hirði ekki að
fara út í það. En jeg vorkenni
þeim, sem svo yrðu staddir.
Loks skal jeg játa, að mjer er
ekki Ijóst, hver á að kosta þá
unglinga í skólann, sem ekkert
eiga til. Ef fresturinn yrði settur
til 18 ára aldurs, er hætt við að
skólagangan dragist hjá sumum
í lengstu lög, en hæpið að þeir
ættu þá þó efni til að kosta sig
sjálfir. Jeg hefi heyrt það talið
til gildis þessu fyrirkomulagi, að
þá mundi síður bresta á heim-
ilunum menn til að kenna börn-
unum yngri. Jeg geri mjer alls I

Vegna brýnna nauðsynja er ákveðið að kornvöru- og sykur-
seðlar annarar (yfirstandandi) úthlutunar verði áfram í gildi til 31.
október, brjef hjeðan dagsett 11. júlí um ógildingu seðla aftur-
kallast.
Matvælaskr ifstofan.
ekki svo miklar vonir um þá
mentun, er þetta skyldunám
veitti, að jeg treysti yfirleitt ung-
lingum eftir það til að kenna
börnum, en svo hygg jeg, að það,
sem nú bagar mest i að kenna
börnum lestur og skrift, sje
mannfæðin, tímaieysið og áhuga-
leysið. og úr engu þessu get
jeg hugsað að unglingaskóla-
skyldan bæti, h e 1 d u r þvert á
móti. Náttúrlega dettur mjer
ekki í hug að örvænta um öll
not að unglingaskólaskyldu með
þessu fyrirkomulagi en hitt segi
jeg nú orðið hiklaust, að jeg vil
ekki kaupa þau not fyrir notin,
sem nú eru að fræðsluskyldunni
sem er, hversu lítil sem þau
kunna að vera sumstaðar.
Jeg verð að drepa á eitt enn:
Hvernig færi um kristindóms-
fræðslu barna, ef henni væri
varpað upp á heimilin ein og
prestana? Hvernig eiga þau
heimili að kenna hann, þar sem
enginn kristindómur er til? Og
jeg er hræddur um að þau sjeu
mörg á landi hjer. Og það þarf
ekki að taka þau til. þau munu
vera teljandi heimilin, sem treysta
sjer til að hjálpa börnum svo að
nokkru nemi til kristindómsnáms
undir fermingu — setn von er.
Og hvað gera prestarnir?
Hvernig á Skarðspresturinn til-
vonandi að knjesetja öll börn á
Skeiðum, Gnúpverjahreppi og
Hóiasókn ? Eða Tungnaprestur-
inn öll börn í sínum 5 kirkju-
sóknum? Og eru þó mörg
prestaköll verri viðfangs en þessi.
það er sýnilegt, að við fengjum
aftur gamla lagið, þululærdóminn
skilningslausan í algleymingi —
eða það sem líklega væri þó
skárra — alls ekki neitt. þetta
eitt, þó að ekkert væri annað,
nægði til þess að gera mig
skólaskyldufræðslunni algerlega
mótfallinn. því að jeg tel kristin-
dómsfræðsluna vera hjarta og
afltaug barnafræðslunnar.
Sumir hafa haft það á móti
skólaskyldu barna, eða barna-
fræðslu yfir höfuð, að hún mundi
gera þau svo hneigð til bóka,
að hugurinn yrði frábitinn allri
líkamlegri vinnu. Aftur óttast
aðrir þvert á móti, að barna-
kenslan gerði börnin leið á öll-
um bókum og námi, svo að þau
yrðu á eftir frábitin öllum bók-
um og fræðslu. Um þessar
gagnstæðu mótbárur finst mjer,
að þær eigi við-alla skólaskyldu
og nám, hvort sem er fyrir eða
eftir 14 ára aldur. þessi hræðsla
við alla bóklega mentun, að hún
geri menn lata og frásneydda
vinnu, hygg jeg eftir minni
reynslu og þekkingu, að sje
alveg ástæðulaus. Ef námsfólk
verður letinni að bráð, hugsa
jeg að á því sannist hið forn-
kveðna: „án er ilt gengi nema
heiman hafi“. Jeg er hræddur
um, að það hafi þá átt letina í
fórum sínum, oghún hefði komið
í ljós fyrir því, þó að það hefði
ekki við nám fengist. Aftur
þekki jeg skýr dæmi þess, að
menn, sem höfðu mikla löngun
til náms, litu út fyrir að fá veru-
lega óbeit á líkamlegri vinnu,
meðan þeir höfðu enga von um
að geta svalað námfýsi sinni, en
en urðu mestu dugnaðarmenn
undir eins og þeir gátu fengið
löngun sinni framgengt. Annars
getið þið nú hvert fyrir sig
skygnst um meðal þeirra, sem
þið þekkið, og athugað, hvort
það eru fremur þeir, sem eitthvað
hafa numið og í einhvern skóla
gengið, sem eru eftirbátar í
dugnaði og manndáð, sjerstaklega
meðal hinna yngri manna, síðan
skólar urðu tíðir og alþýðu-
mentun almennari Jeg held, að
þessi margumtalaða fyrirlitning
fyrir líkamlegri vinnu eigi sjer
langhelst stað hjá mentunarlausu
fólki, sem hvorki hefur lært að
meta líkamlega vinnu nje and-
lega, og ímyndar sjer, að and-
lega vinnan sje hægari og fínni,
og að þeir, sem hana stunda,
líti níður á líkamlegu vinnuna.
þeir sjálfir líta niður á stöðu
sína og störf af mentunarskorti,
en engi me*itaður maður er svo
fávís. Jeg held, að það megi
segja um alla sanna og holla al-
þýðumentun, sem Jónas kvað um
vísindin, að „hún efli alla dáð,
orkuna styrkj, viljann hvessi, von-
ina glæði, hugann hressi, far-
sældum vefji lýð og láð“. Jeg
er ekki að dæma um eða mæla
með neinu uppskafnings ment-
unarprjáli til skarts utan á eða
fordildar, „þar sem anda og
hjarta alt er sneitt og ekkert
hærra mið“, eins og Steingr.
komst að orði.
En þá kem jeg líka að hinni
mótbárunni, að skólanámið skapi
óbeit á öllum lærdómi. Jeg skal
ekki fortaka, að svo geti orðið,
jafnvel þó að vel sje kent, hjá
einstöku barni, en þá af því, að
barnið er námi frábitið að upp-
lagi; en hafi kenslan alment þau
áhrif á börnin, þá er það af því,
að henni er illa hagað, eða
kennarinn illa vaxinn starfi sínu,
Vitanlega mundi engum koma til
hugar að halda því fram, að
mikill meiri hluti barna ætti að
gjalda þess, þó að fáein yrðu
frábitin bókum, og synja þeim
um fræðslu vegna þess. En það
væri ekki heldur viturlega ráðið,
að láta sjálf frábitnu börnin
gjalda ólystar sinnar, því að eng-
inn veit, nema ólystin hverfi,
annaðhvort á námstímanum, eða
ef til vill síðar. A. m. k. hefi
jeg þekt ekki svo fáa menn,
sem á efri árum sáu blóðugt
eftir ) ví, hve illa þeir notuðu
tækifærin til náms, á meðan þeir
voru yngri. — En svo skal jeg
líka af öliu hjarta kannast við
það, að á kenslufyrirkomulaginu
eru víða stórmiklir brestir. Jeg
skal minnast á þá, sem nijer
sýnast stærstir.
(Framh.).
Næsta þing.
Aukaþingið á að koma saman í
næstu viku og eiga 14 daga setu.
Hlutverk þess er að ræða sam-
bandslagafrumvarpið nýja og
samþykkja það. Frumvarpið
hefur fengið ágætar undirtektir
hjá þjóðinni, aðeins eitt blað
ráðist á það. Um þingið er
enginn vafi, þar sem einir tveir
menn vildu ekki greiða atkvæði
með frumvarpinu. Grunur var
raunar á um fleiri að þeir væru
ekki heils hugar, þó að þeir
greiddu jákvæði við er til at-
kvæðagreiðslu kom. Munu þeir
hafa metið kostina mest og
gera þeir það vafalaust enn á
næsta þingi, því að ekki hefur
frumv. verið breytt síðan þingi
sleit.
það er gleðilegur vottur um
framför í stjórnmálalífinu að and-
vÍ£tr, og enda illvígir, stjórn-
málaflokkar geta sameinast um
þetta mál, og gleymt fornum
fjandskap meðan það er afgreitt.
Vel getur það orðið til þess að
gamla flokkaskiftin hverfi með
öllu, og væri það enginn skaði,
en í stað myndaðist önnur flokka-
skifting eftir þeim kröfum, sem
nú kalla mest að. það er til
lítils að vera að halda vakandi
stefnum í sjálfstæðismálinu þegar
fengin er sú niðurstaða sem
þjóðin telur mega una við um
nokkra áratugi.
Deilan við Dani hefur komist
þetta næst góðum málalokum,
einmitt af því að Danir hafa nú,
betur en áður, viðurkent rjett
vorn allan. Hver vill svo hrækja
á framrjetta sáttarhönd og stefna
á ný út í mjög tvísýna baráttu?
það er ekki mörgum ætlandi.
Frændþjóðirnar, Svíar og Norð-
menn, fagna því mikillega að
jöfnuður geti komist á með ÍS'
lendingum og Dönum, og að
ísland verði iullvalda ríki 1