Suðurland - 09.11.1912, Blaðsíða 2

86
SUÐURLAND
tekur fram í skýrslunni, „við endur-
bætt húsakynni og aukin sófn“.
Smíðakenslu á að koma á fót á
Hólum á næsta vetri. Sú kensla er
alveg bráðnauðsynleg við bændaskól-
ana, og þarf þegar hún kemst á, að
vera í höndum vel hæfra manna.
Það er ekki laust við að það sé að
leggjast niður að menn séu „búhagir",
að minnsta kosti er aitof mikið keypt
af öðrum, það er bændur ættu sjálflr
að geta smíðað, og á þessu ætti að
verða ráðin nokkur bót smámsaman
með smíðakenslu á bændaskólunum.
Að síðustu viljum vér tilfæra hér
niðuriagsorð Sigurðar skólastjóra í
skýrslu , ^sari, hann segir svo: „Notið
tækifærið, ungu menn, sem ætlið að
gera framleiðslustörf sveitanna að lífs-
starfi ykkar. Skólinn er gerður og
kostaður ykkar vegna. Hann á að
veita ykkur það sem þið þurfið mest
á að halda í lífinu: þekking og skiln-
ing á starfi ykkar, áhuga á því og
trú, og auk þess almennan þroska,
sem gerir sérhvern mann færari til
að lifa og starfa sem nýtur maður
fyrir sjálfan sig og þjóð sína.“
Þessi orð ættu ungir sveitapiltar
að festa sér í minni og nota sór
kensluna sem í boði er, hvort sem þeir
eru Sunnlendingar eða Norðlendingar,
og hvort sem þeir, er til kemur, vilja
heídur fara að Hvanneyri eða Hólum.
- ; i ---- ■ -----
Ur L.oðmundarfirði.
Pað fara ekki miklar sögur af Loð-
mundarfirði; sveitin er ekki stór, ein
8 eða 9. býli, kringum iítinn fjörð og
fjöllum lukt.
En þeir fjarðarbúar vita sínu viti
og lifa sínu lífi eins auðugu og maig-
ir aðrir. Enginn mun þar vera sveit-
arómaginn, og allir bjargast á oigin
spitur, enda eru þess ekki dæmi að
þar hafi orðið heylaust þó vorhart
hafi orðið.
Fræðslumál þessa hrepps eiga góða
framtíð. Þar var stofnað félag 1. jan.
1880 í þeim tilgangi, „að safna fé,
er á sínum tíma verði varið til efl
ingar mentun æskulýðsins í Loðmund-
arfirði." Sjóður var stofnaður með
382 kr. 72 au. innlagt í Söfnunarsjóð.
Nú er sá sjóður um 1700 kr. En
þegar hann var orðinn 1000 kr., voru
samkvæmtfyrirmælum stofnenda tekn-
ar af honum 100 kr., og skal sú
upphæð aukast með vöxtum og vaxta-
vöxtum þangaðtil hún er orðin 100000
— eit! iundrað þúsund — krónur.
Pá. vex hún ekki meir, en vöxtunum
eftir það varið til mentunar börnum
og unglingum í Loðmundarfirði.
Ofanprentuð grein er tekin eftir
Skólablaðinu frá 1. sept., er þess þar
getið, að blaðið muni síðar flytja ítar-
legri skýrslu um þessa merkilegu sjóð-
stofnun.
Eftirdæmi þessarar fámennu af-
skekktu sveitar er sannarlega íhug-
unar og eftirbreytnisvert.
F.inkasala á stciiiolía er víðar
á dagskrá en hór. Iiið þýzka
„Zentralverband fur Handel und
Gesserbe“ hefir hreift þeirri uppá-
stungu að steinolíuverzlun öll á
fýzkalandi yrði lögð undir umsjón
ríkisins, eða ríkið tæki að sór einka-
sölu á olíunni. Þykir þeim sem
verzlunaraðferð Standard Olíufólags
ins og dilkfélaga þess só hættuleg
þýzkri olíuverzlun.
Hjá Norðmönnum er og ríkiseinka-
sala á steinolíu að komast á dagskrá.
Þeir hafa orðið fyrír þungum búsifjum
af olíufélögunum eins og vór. Fyr-
verandí forsætisráðherra Konov lýsti
því yfir nýlega, að engin önnur úrræði
væri tiltækileg gegn einokun fólaganna
en ríkiseinokun, og taldi hann nauð-
synlegt að Norðmenn leituðu sam-
komulags eða. samtaka við önnur
ríki, um að stöðva yfirgang félag-
anna með þessu móti.
ur er maður víðlesinn og fjölfróður,
og efni það, er hann tékur til með-
ferðar í þessum fyrirlestrum sínum,
er vel valið, nyt.samur fróðleikur og
hollar og heilbrigðar skoðanir. Er
hann maður mjög vel til fallinn starfs
þessa, er hann hefir á hendi fyrir
ungmennafólögin, og mun hvervetna
bykja góður gestur.
Hóðan fór Guðmundur áleiðis aust-
ur í Skaftafellssýslu.
Hitfregri.
Fróðleiksmolar
vir landhagsskýrslunum 1911.
—o—
Sparisjóðir.
Árið 1910 telst svo til að fjórði
hver maður eigi fé í sparisjóði, um
aldamótin var það ekki nema áttundi
hver maður og árið 1890 aðeins 20.
hver maður.
Innstæðueigendur eru árið 1910,
24,172 og nemur inneignin alls
6,262.060 kr.
Innlög í sparisjóði urðu á árinu
1910 5,400,865 kr., on útborguð
innlög á sama ári 4,669,110 kr.
Á 20 árum, frá 1890 til 1910
hefir inneign manna í sparisjóðum
sjöfaldast.
Síðan 1875 hafa landsmenn lagt
upp — í sparisjóðum — á hverjum
5 árum:
1875—80
1880—85
1885 — 90
1890—’OO
1900—1905
1905-1910
100 þús. kr.
200 þús. —
300 þús. —
300 þús. —
1800 þús. —
2 milj. 300 þús. kr.
Fyrir 25 árum síðan þurftu menn
því jafnlangan tima til að leggja
upp 200,000 eins og nú 2 milj.
Eftir landshlutum skiftist inneign
landsmanna í sparisjóðum þannig:
Reykjavík 4,137,800
Suðurland 626,900
Vesturland 689,300
Norðurland 637,800
Austurland 170,200
Alls eru á landinu árið 1910 33
sparisjóðir.
Ellistyrktarsjóðir.
Höfuðstóll þeirra í Söfnunarsjóði
íölands var iárslok 1911 kr. 206,441,11.
Innlög á því ári urðu 22,688,00 kr.
Guðmundur Hjaltason
ílutti 2 fyrirlestra á Stokkseyrí
3. þ. m. Efni þeirra var: Jón biskup
Vídalín og „Stjörnudýrðin“.
Fyrirlestrarnir voru vel sóttir, enda
voru þeir vel þess verðir, ekki síst
hinn síðari. Var hann mjög fróð-
legur og skemtilegur, og þó efnið
væri nokkuð strembið og fyrir ofan
það sem almenningur hugsar um dag-
lega, var þó auðséð á áheyrendunum
að þeir fylgdust vel með og fanst
mikið um.
Peir eru líklega ekki margir íslensku
alþýðumennirnir sem leika það eftir
Guðmundi Hjaltasyni að faia svo
með þetta efni sem hann gerði, eða
eru honum þar jafnfróðir. Guðmund-
Guðm. Davíðsson: Skóg-
ræktarrit. Gefið út af Sam-
bandi U. M. F. í.
Vegna fjarveru ritstj. hefir því mið
ur dregist of lengi að geta rits þessa,
en ritið á það fyllilega skilið að vak-
in sé athygli á því. það er eitt þeira
rita er eiga að komast inn á hvert
heimili.
Kverið er vel skrifað, brennandi
áhugi fyrir skógræktarmálinu skín út
úr hverri línu, og það er sannarlega
orð í t,ím3 talað að benda almenn
ingi jafn rækilega og þar er gert á
afl9iðingarnar af einni hinni verstu
erfðasynd þessarar þjóðar — ræktar-
leysi við landið og skorti á umhyggju-
semi fyrir hag eftúkomendanna. En
þetta hefir hvergi komið átakanlegar
í Ijós en í meðferðinni á skógum
landsins. Nií er samt hugsunarhátt-
urinn að breytast til bóta. Löngun-
in til að friða og græða er að þró-
ast, en vanþekkingin hefir næst um
kæft hana í fæðingunni, leiðbeiningar
hefir vantað og er því með riti þessu
bætt úr brýnni þörf.
Leiðbeiningar þær er ritið flytur,
eru skýrar og góðar yfirleitt, það sem
þær ná, hefði þó þurft að vera nokkru
ýtarlegri um trjárækt í smærri stíl.
Hflst til lítt gætirí ritinu þeirrar litlu
reynslu sem þegar er fengin hér, og
ef til vill fulldjarft fullyrt um sumar
þær tegundir er nefndar eru, að þær
geti þrifist hér, en í slíkum ritum
þarf að reyna að varast sem mest
alt það, er valdið getur vonbrigðum.
Dó eru varla svo mikil brögð að
þessu, að koma þurfi að sök.
Einn er sá kafli í ritinu, er allir
ættu að lesa vandlega, og það er kafl-
inn um græðireiti. Vakni viljinn og
löngunin hjá almenningi til þess að
reyna sjálfur að ala upp plöntur af
fræi heima hjá sér, sem eflaust má
oftast vel takast ef fylgt er þeim
reglum sem fyrir þessu eru settar í
ritinu — þá er ef' til vill einmitt
með þvi stigið eitt stærsta sporið í
umbótaáttina fyrir skógræktarmálið.
Trjárækt hepnast hér ekki nema
stunduð sé af mest.u alúðognákvæmni,
og þetta læra menn best á græði
reitum, og það þó smáir séu.
Annars skal ekki frekar farið útí
efni rits þessa hér. Þökk sé höfundi
og útgefanda fyrir það. Suðurland
vill mæla hið besta með í itinu, ættu
sem flestir að kaupa það, lesa það
vandlega og umfram alt reyna sjálfir
að fást dálítið við trjáræktina sam-
kvæmt þeim leiðbeiningum er í íit-
inu finnast.
Tíu söuglög fyrir fjórar
karlmaunaraddir. Friðrik
Bjarnason safnaði og gaf
út. Khöfn 1912. Verð 50 aur.
Bók þessi er ekki mikil fyrirferðar,
aðeins 10 lög. Þó mun hún verða
kær komin þeim, er við sðng fást
og ekki eiga úrval útlendra bóka.
Lögin eru flest hæg meðferðar og öll
mjög alþýðleg, standa lika i alþýð-
legum söngbókum útlendum. Þetta
safn stefnir beint til söngfélaga og
ungmennafélaga, og ætti að verða
þeim aufúsugestur.
Tvö fyrstu lögin hafa verið mikið
sungin, og eru altaf sem ný þar sem
fjör er á lerðum. Þá spillir ekki
6. lagið kostunum. Hvað mundu
ungmennafélögin segja um að reyna
að hita sér á því? Ljómandi fallegt
er og 4. lagið, og textinn ekki síður
(Heill þér fold). Hin önnur lögin eru
flest bæði þýð og fögur og sum ágæt.
Siðasta lagið er eitthvað einrænt og
er kallað íslenskt. Hvaða heimild er
fyrir því?
Pappír og prentun er í besta lagi
ogbrotið hentugt. Skal svo ekki frekar
um safnið dæmt, best að eignast það,
nota það og dæma svo sjálfur.
X
SíÓusíu fréííir.
Vilson kosinn forseti í Bandaríkjun-
um með yfir 400 atkv.; Rosevelt
fékk 112, en Taft 15.
Stríðið. Sambandsmenn vinna hvern
sigurinn á fætur öðrum, eru þegar
fnrnir að nálgast Konstantinopel.
Stórveldin hafa sent herskip austur
aðallega til þess að vernda kristna
menn. Tyrkir hafa beðið stórveldin
að stilla til fríðar, en fengið afsvar.
Alt útlit er á að Tyrkir verði sigr-
aðir, en hvernig sá mikli skiftafund-
ur fer, sem þá verður haldinn, er óvíst.
Tangsverslun í Stykkishólmi er
brunnin til kaldra kola.
Sagt er að afturkippur sé kominn
í konungskomuna næsta sumar.
Mannalát.
Jón Arnason dbrm. í Þorlákshöfn
andaðist að heimili sinu 4. þ. m., 77
ára að aldri. Yerður þessa góðkunna
merkismanns nánar minst í næsta
blaði. Jarðarförin fer fram 16. þ. m.
Páll Gíslason, sonur Gísla bónda
Pálssonar í Kakkarhjáleigu í Stokks-
eyrarhreppi, andaðist á Landakots-
spítala 29. f. m., fæddur 1. nóv. 1895.
Mesti efnispiltur. Hafði legið veikur
siðan viku fyrir sumar í vor, en var
fluttur 8. júní á spítalann.
Dáin er 30. f. m. ekkjan Guðriður
Sœmundsdóttir að Foki í Hraunshverfi,
eftir tveggja máuaða legu. Hún var
við 79 ára gömul.
f gærmorgun kl. ö1/^ lést á Vifílstaða-
hæli Kristinn bóndi Guðmundsson frá
Miðengi í Grímsnesi, eftir langa legu.
Hans verður nánar minst í blaðinu
siðar.
-----o««o<*o---
Nýr rafmagnsgeymir. Norska
blaðið „Gula Tidend" frá 7. þ. m.
getur þess að Edison hafi nú lokið