Suðurland - 26.07.1913, Blaðsíða 3

SUÐURLAND
27
1» " I ■- ~ ■ m Hat r t v-----—•g=;?t.-.sa.r'..-itaBg«=
huga vandlega alt, það, er getur haft
áhrif á veiðmæt.i þess, er meta skal.
Sérstaklega skal hafa tillit til þess,
ef ætla má að land hækki í verði
við brautargjörðina. Landeigandi á
bætur allar fyrir landnám, jarðrask
eða átroðning, en sé jörð leigð öðr-
um, greiði landeigandi honum 4 af
hundraði árlega af skaðabótauppbæð-
inni rneðan leigusanmingur sá erí gildi,
sem var þegar bæturnar voru ákveðn
ar. Ábúandi á þó bætur fyrir skemd-
ir á mannvirkjum þeim, sem eru
hans eign, og skal metaþær sérstak-
lega. Bótanna skal krefjast innan
eins árs frá því, er verkið var unnið,
sem skaðanum olli, ella fellur réttur-
inn til bótanna niður.
Sé landssjóður landeigandinn, greið-
ast engar bætur, en land landssjóðs
getur einkaleyflshafl ekki tekið nenta
með samþykki stjórnarráðsins.
4. gr.
í einkaleyfið skal set.ja ákvæði um :
a) að lega brautarinnar og gerð
hennar og alls sem henni tilheyr-
ir liggi undir samþykki stjórnar-
ráðsins,
b) að einkaleyflshafl skuli leggja fyr-
ir stjórnarráðið íullkomnar áætl-
anir um járnbrautarlagninguna
ásamt sönnunargögnum, er stjórn-
arráðið taki gild, fyiir því að
nægilegt fé vorði útvegað til stofn-
kostnaðar við lagning járnbraut-
arinnar að minsta kosti milli
Reykjavíkur og Þjórsár,
c) að hántark fargjalda ogflutnings
gjalda á járnbrautinni skuli ákveð-
ið fyrir þrjú ár í senn af 5 manna
nefnd óvilhallra rnanna, en þrír
þeirra skuli útnefndir af landsyflr
dóminum, einn af stjórnarráðinu
og einn af einkafcyfishafa,
d) að einkaleyfishafl hlýti ákvæðum
stjórnarráðsins unt ráðstafanir,
sem nauðsynlegar kunna að telj-
ast til þess að fyrirbyggja elds-
voða af neistaflugi frá brautinni.
e) að einkaleyfishafi hlýti ákvörðun-
um stjórnarráðsins um notkun
innlends vinnulýðs við bygging
og rekstur brautarinnar,
f) að rekstur brautarinnar íráReykja
vík og að minsta kosti austur að
Þjórsá skuli byrja innan fimm ára
frá dagsetning einkaleyfisins,
g) að landssjóði sé áskilinn róttur
til þess, þegar 10 — tíu — ár
eru liðin frá því, að reksturjárn-
brautarinnar byrjaði a öllu svæð
inu frá Reykjavík austur að Þjórsá,
að taka við járnbrautinni ineð
öllu, sem henni fylgir og tilhoyr-
ir, ásamt skuldbindingurn þeim,
er á henni hvíla, gegn því að
greiða upphæð, 'sem samsvarar
fé því, er sannanlega heflr verið
varið til byggingar og útvegunar
á brautinni með öllu tilheyrandi.
h) að tryggja stjórnarráðinu, að það
geti aflað sór nákvæmra upplýs
inga urn stofnkostnað járnbraut-
arinnar og hagnaðinn af rekstri
hennar,
i) hvernig skuli skorið úr á-
greiningi um útreikning nettó
hagnaðar af rekstri járnbrautar-
innar,
j) að ferðaáætlun brautarlestanna
hvert ár liggi undir samþykki
stjórnarráðsins.
5. gr.
í einkaleyfið er heimilt að setja
ákvæði um:
a) að landssvæði þau, sem notuð
verða til járnbrautarinnar og bygg
inga þeirra, sem henni tilheyra,
svo og slíkar byggingar sjálfar,
skuli vera lausar við alla skatta
og opinber gjöld, og að hið sarna
skuli gilda um fólag það, sem
hefir einkaleyflð á hondi,
b) að eigi þurfl að greiða neinskon
ar aðflutningsgjald af efni til bygg-
ingar járnbrautarinnar og þeirra
bygginga og annara mannvirkja,
som henni t.ilheyra, né heldur af
kolum þeim, olíu og öðrum efn-
um, sem þurfa við rekstur braut-
arirmar, svo og að einkaleyfishafa
verði endurgreitt úr landssjóði
aðflutningsgjald það, sem greitt
heflr verið af slikum vörum, er
nú var getið og hann kaupir inn-
anlands,
c) að landssjóður ábyrgist einkaleyf
ishafa, að hann með rekstri járn
brautarinnar fái borgaða, auk alls
reksturs- og viðhaldskostnaðar,
alt að 5 — fimm — af hundraði
i ársvexti af fé því, sem varið
hofir verið til járnbrautarinnar og
þess, sern henni tilheyrir, enda
fari byggingarkostnaðurinn eigi
fram úr upphæð, sem stjórnar
ráðið ákveður í einkaleyflsbréfinu
fyrir hvern kilómeter brautar'
lengdarinnar. Verði heimild þessi
notuð, skal setja í einkaleyfið nán-
ari ákvæði um það, frá hvaða
tíma vaxtatrygging þessi byrji og
hvernig henni verði fyrir komið
að öðru leyti,
d) að með reksturskostnaði brautar-
innar skuli árlega telja alf. að
af stofnkostnaði brautar-
innar, sem leggist í vara- og
endurnýjunarsjóð, og megi ekki
verja honum til annars en aukn-
ingar og endurnýjunar á braut-
inni eftir ákvörðun stjórnarráðs-
ins. Ef landssjóður innleysir
brautina samkv. 4. gr. g, eignast
hann sjóðinn og það, sem fyrir
hann hefir verið keypt, án sér-
staks endurgjalds.
e) að einkaleyfishafi skuli hafa for-
gangsrétt fyrir öðrum, að öðru
jöfnu, til þess að leggja aðrar
járnbrautir í sambandi við járn-
braut. þá, er hér ræðir um, í
framhaldi af henni eða til hliðar
við hana, en vilji einkaleyfishafi
eigi neyta forgangsrettar síns,
skuli hann skyldur að hlýta fyrir-
mælum stjórnarráðs fslands um
samband milli brauta hans og
hinna nýju brauta, nema lands-
sjóður vilji sjálfur leggja hinar
nýju brautir, því þá hefir einka-
Ieyfishafi engan forgangsrétt, og
skal þá sambandinu milli hinna
nýju brauta og brauta einkaleyfis
hafa hagað eins og fyrirskipað
verður af 5 manna nefnd óvil-
hhallra manna, sem sóu útnefndir
á sama hátt og segir í 4. gr. c,
f. að einkaleyfishafi mogi nota staura
landssímans undir símaleiðslur og
og aflþráðaleiðslur sínar með þeim
skilyrðum, er stjórnarráðið telur
við þurfa.,
g) að einkaleyfishnfl mogi selja al-
menningi afnot tal- og ritsíma
síns meðfram brautinni samkvæmt
þoirn reglum, sem stjórnarráðið
setur,
h) að rekstraraf) brautarinnar megi
vera gufa eða rafmagn,
i) að eigi þurfi að setja girðingar
rneðfram brautinni, nema þar
sem hún verður lögð í gegnum
land, sem afgirt var, og girðing
rofnar við brautarlagninguna.
6. gr.
Af verðhækkun þeirri á fasteignum
manna, senr járnbraut sú, er einka-
leyfishafi byggir, hefir í för með sér,
skal greiða verðhækkunargjald til
landssjóðs.. Verðhækkunargjald þetta
ber að greiða án tillits til eigenda
eða notendaskita á fasteignum áður
eða eftir að lög þessi ganga í gildi.
Nánari reglur um verðhækkunargjald
ið skulu settar með sérstökum lögum.
Verðhækkunargjaldinu skal fyrst og
fremst varið til þess að endurgreiða
landssjóði það, sem hann hefir orðið
og verður að borga vegna vaxtatrygg-
ingarinnar (sbr. 5. gr. c.).“
Retta mál verður stærsta og mik-
ilvægasta mál þessa þings og þarf
vandlegrar íhugunar. Fyrirtækið er
bráðnauðsynlegt orðið, bæði fvrir
Reykjavík og austursýslurnar, um það
geta ekki verið skiftar skoðanir. Um
hitt má deila, hvort rétt er að ráð -
ast í fyrirtækið nú þegar, og með
hvaða móti það skuli gert.
Um það, hvort málið er tímabært
eða ekki, veltur mest á því hvort
fjárhagur landssjóðs þolir þann bagga
sem hann verður að taka á sig með
þessu, því nú eru mörg járn í eldin-
umí senn, Eimskipafélagið, strandferð
irnar — og svo járnbrautin. Vand
svarað er því ef til vill hvort járn
brautin sé ekki landssjóði ofurefli nú
senr stendur. En hinu er ekki vand
svarað, hvemig fara muni ef oss brest-
ur alt áræði til að gera nokkuð sem
manntak er í til þess að nota þá
framtíðarmöguleika sem á þessu svæði
liggja.
Vilhjálmur Þýskalandskeisari
átti 25 ára ríkisstjórnarafmæli í vor.
Var þá mikið um dýrðir, sem nærri
má geta. Mestur var auðvitað fagn-
aðurin í Berlínarborg. Var hún skreytt
með ýmsu móti; 80 stærstu borgirn-
ar á jpýskalandi tóku sig saman um
að skreyta helstu götúna í bænum,
og hefir það víst farið laglega. Há-
tíðahöldin stóðu marga daga, aðal
hátiðin var 16. júní.
Viihjálmur keisari er hinn mesti
höfðingi og heldur sig ríkmannlega.
Hann er gáfnmaðm- mikiLI og iista-
maður á ýmsar greinar. Málsnjall er
hann og opinskár, svo að hann verð-
ur oft að taka aftur eða leiðrétta.
Ekki er hann dulur í skapi, heldur
miklu fremur framgjarn og lætur jafn
an sem mest á sér bera. Að öllu
samanlögðu er hann talinn að vera
einhver hinn gáfaðasti og mentaðasti
þjóðhöfðingi sem nú er uppi. Mikinn
þátt tekur hanti í stjórnmálum og
er andvigur jafnaðarmönnum. Honum
er víst mest og best að þakka, að
ekki varð af ófriði milli Þjóðvetja og
Frakka og Breta sumarið 1911, þeg-
ar timman var sein hörðust út af
Marokkó.
Keisarinu er fæddur 1859 og vaið
keisari eftir föður sinn (Friðrik III.)
er lést 15. júni 1888. Hann giftist
1881 Ágústu Victoríu prinsessu af
Águst.onborg. Ríkiserfinginn er fædd-
ur 1882.
Stranda - -í
Eítir því senr skýrt er frá í þing-
málafundafréttum úr Strandasýslu,
þá hafa fundirnir verið sammála um
að bægja ekki einstökum mönnum
frá að leggja járnbraut hér á landi
og reka hana á sinn kostnað; en
sjálfsagt. að láta járnbraut norður um
land ganga fyrir.
Með öðrum orðum: Peningamenn
mega leggja peninga sína í fyrirtæki,
en Strandamenn viija ráða hvar þá
skuli ieggja.
Hvað segir „Þjóðviljinn" um þetta ?
Arnesingur.
-----0<KX>----
Frá Balkan.
Tyrkir búnir að ná aftur Adríanopel
og hervæðast af kappi.
Búigarar kváðu vera farnir að
semja frið við Serba og Grikki. Bú-
íst við að Rúinenar fái spildu af iandí
Búlgara.
©fra GÍþincji.
Launafrumvörpin öll (4) drepin í
gær í neðri deiid með öllum þorra
atkvæða. Nefndin var klofin, M. Kr.
einn í minnihluta.
Eftirlaun Steingr. Thorst. samþykt
frá þinginu í gær (94.)
Fyrirspurnum út af Lotferíismál-
inu verður svarað á mánudaginn.
Bráðabyrgðastjórn Eimskipafélags •
ins búin að leggja fram erindi til
alþingis. Safnast hafði 217 þús. í
hlutafé og búist við að 300 þús. muni
safnast.
Ætlast til að byrjað sé með 2 skip.
Bráðabirgðastjórnin fer fram á að
þingið heimiii stjórninni að taka hluti
í félagiuu fyrir 100 þús. kr. og biður
um 65 þús. kr. styrk fyrir árið 3 915.
Ætlast til að ferðir hefjist með því
ári.
Hvítárbakkaskólinn.
Sem svar upp á margar fyrirspurn-
ir viðvíkjandi iýðháskólanum í Borg-
arfirði, skal þetta tekið fram:
Umsóknir til skóians séu komnar
fyrir miðjan septenber. Skólaárið frá
veturnóttum til sumarmáia; 2 árs-
deildir með tveggja vetra nárni. —
Stulkur gefa með sér 115 kr. en pilt-
ar 135 krónur. Daglega' 6 kensiu-
stundir (2 moð fyrirlestium og 4 með
„kennaraskólakensluaðferð"). Kensiuna
hafa 3 kennarar á hendi. Við kensl-
una notað: kenslumyndir, eðlisfr.áhöld,
efnafræðistilraunaáhöld, steinasafn,
fuglshamir, þurkaðar jurtir, skelfiskar
o. s. frv. — Bókasafu skólans um
1000 bindi og nemenda 365 bindi.
Skólabús 3, bygð saman, 2 stein-
stoypt og 1 úr timbri; þau lýst upp