Suðurland - 20.09.1913, Blaðsíða 2

58
SUÐURI.AND
c^appír og ritföng
er nú orðið alkunnugt að hvcrgi cru hctri 116 ódýrari að fá
en hjá
Verzlunin Björn Kristjánsson.
um þingsins eiga kjósendur að byggja
dóm sinn, en ekki á hviksögum eða
gaspri hinna og þessara angurgapa,
sem aldrei nenna að leggja á sig þá
fyrirhöfn, að hugsa af nokkuri alvöru
um almenningsmál.
Nýjar kosningar.
Af samþykt sfjórnarskrárinnar leið-
ir það, að leysa verður upp þingið
og boða til nýrra kosninga.* -Enn er
óvíst hvenær þessar kosningar fara
fram, en ekki er ólíklegt að þær verði
látnar fara fram í febrúarmánuði í
vetur; er það hentasti tíminn, að
minsta kosti fyrir alla sjómenn, en
þeir mundu lítið geta neytt kosning-
arréttar síns ef kosið væri í maí-
mánuði, eins og við var búist af ýms-
um. Að vísu getur svo viljað til,
að veður og færð geri kjörfundarhald
ómögulegt sumstaðar til sveita, en úr
því mætti bæta með því að boða
fund á ný.
Annars mun ekkert fullráðið um
þetta ennþá, en verður væntanlega
skömmu eítir að ráðherra er kominn
á konungsfund, en hann fer utan nú
um mánaðarmótin.
Flokkaskipun á þingi.
varð í þinglokin óbreytt frá því sem
verið hafði mestan hluta þingtímans
eítir að Sambandsflokkurinn klofnaði.
Bændaflokkurinn gengur nú til kosn-
inga sem sjálfstæður stjórnmálaflokk-
ur; munu aðalatriðin úr stefnuskrá
hans birt hér í blaðinu bráðlega.
Það er í fyrsta sinn að slíkur flokk-
ur, flokkur alþýðunnar, gengur til
kosninga hér útaf fyrir sig, og gefur
nú raun vitni við næstu kosningar,
hve ant alþýðunni er um að gæta
hagsmunasinna, og að fækkaembætta-
liðinu á þingi.
Þesssi ílokkur vill öðrum framar
styðja til kosninga bændur og aðra
alþýðumenn, sem fylgja vilja stefnu-
skrá hans.
Pað stóð í einhverju höfuðstaðar-
blaðinu í sumar, eftir einhverjum
góðgjörnum náunga, einhver ummæli
um það, upp úr hvaða embættisvasa
sá flokkur mundi standa í þiriglokin.
Pessum og öðrum herrum, er líkt
hafa hugsað, er óhætt að treysta því,
að þessi „embættisvasi" erekkisaum-
aður enn.
—-----------
Fá orð um vatnið í jarðveginum
og mýraræktina á Jaðri í Noregi.
Enda þó allmikið hafi verið skrif-
að um vatnið í jörðinni og verkanir
þess, vil eg leifa mér að segja nokk-
ur orð um það, sökum þess að eg er
viss um að því er of lítill gaumur
gefinn hjá oss, enn sem komið er.
Verkanir vatnsins á jarðveginn eru
tvennskonar og algjörlega ólíkar,
hoilar eða óhollar, jurtum þeim er
vaxa í hinum mismunandi jarðvegi.
Eins og vér vitum er vatnið nær-
ingarefni jurtanna og það leysir í
sundur önnur efni og fiytur þau með
sér; það eru því einskonar flutninga-
færi, sem jurtirnar geta als ekki án
verið. Pó er nauðsynlegt að iosa
jarðveginn við það vatn, sem jurtirnar
þurfa ekki til eigin nota, þetta er
gert með framræslu þ. e. með opn-
um skurðum eða lokuðum, sem leiða
vatnið burtu.
Á þennan hátt leiðist þó ekki alt
vatn burt úr jarðveginum. Jörðin
sjálf er samansettur líkami af mörg-
um efnum, sem hefir þann eiginleika
að geta dregið til sin mikið vatn og
haldið því í sér. Þessi eiginleiki kall-
ast „Hárpípuaíl" og kernur af því að
það er aðdráttarafl milli vatnsins og
hinna finu hólfa í sjálfri jörðunni.
Vér geturn líkt jörðunm við svampi
hann hefir mörg smáhólf og þegar
vér dýfum honum í vatn drckkur
hann það í sig, þangað til hann get
ur ekki haldið meiru, þá rennur úr
honum aftur. Hann hefir þvi fengið
meira vatn en hann getur ráðið við.
Þannig er það með jarðveginn; fái
hann meira vatn en liann getur
haldið í sér, rennur það burtu, svo
framarlega að ekkert hindrar það.
Pað vatn sem af hárpípuaflinu helst
í jörðunni er mjög hægfara og getur
ekki runnið burtu í skurðum oða lok-
ræsum, heldur aðeins við notkun
jurtanna og uppgufun.
Það vatn aftur á móti, sem sígur
niður í jörðina og sest þar fyrir, eða
liggur á yfirborðinu, er það, sem
skurðir og lokræsi leiða í burtu. Þetta
vatn sígur nú ekki jafnört í gegnum
öll jarðlög. Fijótast rennur það í
gegnum sandjörð, miklu hægar um
moldarjörð, en allra hægast og jafn-
vel alls ekki um leirjörð. Bað er því
moldar og einkum leirjörðin, sem oft
er nauðsynlegt að ræsa.
Hvaða áhrif hefir svo hið ofmikla
vatn á jarðveginn?
1. Það útilykur loftið frá að verka
á jörðina, því sjálft fyllir það allar
holur í jarðveginum. Það hindrar
molnun og rotnun, sem hefir svo
mikla þýðing fyrir jaiðargróðurinn. í
staðinn fyrir jurtanæringu, myndast
jurtaeitur. Áburðurinn getur ekki
orðið jurtunum að notum, en verður
gagnslaus eða skolast burtu.
2. Fað gerir jörðina kalda og
graslendið viðkvæmt fyrir frosti. Rak-
lend jörð hitnar seint en kólnar fljótt.
Jurtirnar vaxa seinna en í vel þurr-
um jarðvegi, sá mismunur getur verið
14 dagar eða meira.
líxaxaxmxmxmxmmxmxmxmxmxmxm
ló~~2ó0 0 afsiáttur ||
y
verður gefinn af öllurn vetrar-
SJÖLUM
X
m
x
m
x
x
n
I
H
X
5
í haust.
Ennfremur: 20 <*/o afsláttur af
F a t a t a u u m og K j ó 1 a t a u u m
ullar og hálfullar.
Af öllum öðrum Yefiiaðarvðrum tO°/0.
Lítið því fyrst inn þar, sem bezt borgar sig að kaupa alla
Vefnaðarvöru
en það er ávalt hjá
VERZLUNIN BJÖRN KR1STJÁNSS0N
I Reykjavik.
raxoxoxBxaxBXMXBxnxHX
■XIXM
3. Það hindrar jurtaræturnar í að
dreyfa sér um jarðveginn af þvíjörð-
in er súr og samfeld, einkum leirjörðin.
í hæfilega þurri jörð er rótargrein-
ingin best. í þurkum er þessi jörð
einnig ver komin, því að þá sígur
vat-nið svo djúpt að jurtaræturnar ná
ekki til þess.
4. Það hindrar og seinkar vinn-
unni. Vot jörð frýs fyr en þur og
frostið gengur dýpra niður og þiðnar
því seinna. Vinnutíminn verður styttri
og krefur þarafleiðandi meiri vinnu-
kraft.
5. íúoski jurtagróðans verður
minni af því ræturnar þvingast í hinni
köldu og súru jörð, o. s. frv.
Nytsemi framræslunnar er því í
sem fæstum orðum þessi:
Loftið fær greiðari aðgang í jörð-
ina. Jarðtegundirnar blandast betur
saman. Áburðurinn blandast fyr og
betur í jurtanæringu. Oholl efni
breytast í gagnleg efni. Jorðin verður
heitari og efnabreytingin örari, og
arðargróðurinn meiri og betri og ekki
eins viðkvæmur fyrir frosti og sjúk-
dórnum. Eðliseiginleikar jarðvegsins
batna. Vinnan verður auðveldaii og
vinnutiminn lengist. Næringargildi
urtanna eykst.
Þetta er þá í fám orðum þýðing
framræslunnar og gefur manni hug-
mynd um að hún sé ekki svo litil,
þar sem um ofmikið vatn er að ræða.
Eftir landshagsskýrslum vorum árið
1911, hefir á öllu landinu verið gerðir
opnir skurðir nálega 35888 íaðmar.
Lokuð steinræú 3265 faðm. Pípuræsi
179 faðm. og torfræ3i 81 faðm.
Ef vér tökum einstakar sýslur og
athugum, verður mismunur allmikill,
t. d. skal eg benda á Arnessýslu og
Rangárvallasýslu. í þeim er að vísu
gert allmikið að skurða gjörð, opnum
skurðum, og mun mikið af þeim vera
áveituskurðir og er ekkert við þá að
athuga, í sambandi við það, sem hér
er um að ræða. En af lokuðum
skurðum hefir ekki verið gerður einn
einasti faðmur og þykir mér það all
undarlegt, því ekki er nú þurviðra-
samara á þessu svæði en annarsslaðar
á landinu. Öll önnur héruð hafa sýnt
ofurlítinn lit á því.
petta er þýðingarmikið atriði og
verðskuldar að það sé athugað nánar
en gert hefir verið og ætla eg þvi í
fám orðum að mimiast ofurlitið á
lokræsluna. En að þessu sinni brest
ur mig tíma til að gera það svo
rækilega sem þörf er á, og í öðru lagi
ómögulegt í stuttri blaðagrein.
Hið óholla vatn getum vér sagt að
komi fram í þrem myndum, sem
yfirborðsvatn, uppsprettu og neðan-
svarðarvatn.
Yfirboiðsvatn er annaðhvort kyr-
stöðuvatn eða rennandi vatn og hefir
komið eftir regn, að snjór hafi bráðn-
að, eða það hefir runnið frá hærra
liggjandi stöðum. Pað inniheldur sjald-
an skaðleg efni, en oft nokkuð af aur
og leðju, sem er jarðbætandi. Skaðlegt
gotur það verið að því leyti að það
kælir jörðina og flytur moð sér áburð-
inn, einnig við að síga niður í jörð-
ina og setjast þar fyrir sem neðan-
svarðar vatn. Petta vatn ætti því að
vera auðveit að leiða í burt.u án þess
það gerði verulegt tjón.
Uppsprettuvatnið kemur á þann
hátt, að það hefir sígið í gegnum
hin lausari jarðlög á þeim stöðum er
hærra liggja, þar til að það mætir
hindrun, klöpp eða þéttu leirlagi, sem
knýr það upp aftur, það rennur þá
fram sem uppspretta eða myndar
dýjavætu í kringum sig.
Uppsprettuvatnið komur venjuleg-
ast fyrir í sandjörð, som liggur við
rætur hæða eða fjalla. Petta vatn
er venjulega mjög kalt af því það
hefir verið langt niðri í jörðinni, hin-
ar skaðlegu verkanir þess eru því
auðsæjar. Pað er ekki ávalt svo
auðvelt að leiða í burtu, og kemur
þar til æfing og útsjón, að ræsa þann-
ig, að tekið sé fyrir allar æðar sem
eru í jarðveginum.
Neðansvarðarvatnið hefirþann sama
uppruna og uppsprettan, en í staðinn
fyrir að koma upp sest það fyrir
hærra eða dýpra í jörðinni og mynd-
ar þar samhengi á m9Íra eða minna
svæði. Yfiiborðið getur litið allvel
út. fyrir þeim sem ekki hefir veitt því
neina eítirtekt, og getur oft verið all
ilt að sjá hvernig það liggur, en af
útliti yfirborðsins má þó sjá það, t.
d. útlit jaiðvegsins eftir regn og þurk.
Eftir mikið regn stendur vatnið lengi
í lægðunum, jörðin er blaut. En í
langvarandi þurkum verður hún hörð
og með smásprungum, sumstaðar
myndast dökkir og r&kir blettir. Einn-
ig sýnir jurtagróðurinn glöggt hvar
neðansvarðarvatn stendur.
Enginn efi er á því, að öll þessi
misbrygði vatnsins höfum vér dag-
lega fyrir augum, og fleiri þó. í
sambandi við þetta má nefna þúf-
urnar okkar, hversu mikinn þátt hið
ofmikla vatn á í því að mynda þær,