Suðurland - 18.12.1913, Blaðsíða 2

106
SUÐURL A'ND
En hitt er argvítug fjarstæða sem
furðulegt er að nokkurt íslenskt blað
skuli dirfast að láta sjást í dálkum
sínum, að allar framkvæmdir séu í
dauðateygjunum og að trúin á iifs
skilyrði landsins sé hjá fjöldanum eins
og útbrunnið skar.
Því verður ekki mótmælt að land-
búnaðinum þokar áfram, þó hægar
miði en æskilegt væri. Jarðabætur
fara vaxandi, framleiðslan eykst, af-
urðirnar hækka í verði. Og þótt
bændur hafi við mikla og margskon-
ar örðugleika að etja, er langt frá
því að þeir séu að missa trúna á
atvinnu sinni og álíti þann einn fram-
tíðarveg sinn að biðja einhvern fast-
eignarprangarann að kaupa aí sér
jarðirnar svo þeir komist til Ameríku,
þvert á móti hefir allur fjöldi þeirra
óbifanlega trú á því að þeim takist
að sigrast á erfiðleikunum smámsam-
an. Og í hverri einustu sveit þessa
lands sýna verkin merkin.
Sjávarútvegurinn hefir á seinustu
ái um tekið afar stóríeldum frainför-
um, og hvar sem litið er á atvinnu-
vegi vora, kemur í Ijós framfara og
umbótaviðleitni meiri eða minni.
Margt af þessu heppnast auðvitað
misjafnlega, og það er margt sem
þvi veldur, en íslensk þrautseigja er
moiri en svo að allar^ framkvæmdir
séu „í dauðateygjunum" undireins og
nokkrir erfiðleikar mæta.
Hitt vita allir sem vita vilja, að
nlvarlegar misfellur eru á atvinnu-
málum vorum að ýmsu leyti, og
vorkleg menning vor er komin skemra
en skyldi, og eru því ærin verkefni
fyrir hendi til umbóta, og sjálfsagt
veiða þar í ýmsum greinum skiftar
skoðanir um úrræðin. En eitt er víst,
að með gífuryrðum og glamri og sót-
svörtum bölsýnisprédikunum verður
hvorki þessum né öðrum góðum mál-
um unnið gagn.
Eða hyggur hr. Jóh. Jóh. að þessi
lýsing hans, sem hann í einu af
holstu blöðum landsins gefur af lands-
mönnum og ástandi atvinnuveganna,
sé til þess að auka traust íslensku
I jóðarinnar á sjálfri sér eða auka álit
liennar hjá öðrum þjóðum?
Varla er ráð fyrir því gerandi, en
hift er víst, að ef hr. Jóh. Jóh. í
Aineríkuför sinni í sumar hefir tek
Lt það á hendur að koma öllum ís-
I ndiugum vestur um haf svona smám-
saman, þá væri þessi svartsýna lýsing
hans á framtíðarhorfum landsins
ágæt byrjun til að undirbúa það fyrir-
tæki.
Annars er það ekki ólíklegt að þessi
gífuryrði hr. Jóh. Jóh. séu rftuð í
hugsunarleysi í bardagahitanum sem
á honum er útaf veðdeildarlögunum.
En séu þessi stórorðu og ósönnu
ummæli hans seit fram með yfirlögðu
raði, ætti hann að hafa það í huga,
að þeir sem reyna að sveita þjóð
sína og kasta skarni óhróðursins í
andlit henni, ættu ekki siður að eiga
„flengingu vísa“ — svo notuð séu
hans eigin orð — heldur en þíng-
mennirnir útaf veðdoildarlögunum.
----ch>o><.---
Ný einokun Dana.
Eftir Jónas' Jónsson frá Hriflu.
Lengi hefir einokunarverslun Dana
verið illræmd hór á landi; hún er
Fundarbo ð.
Aðalfundur fiskifélagsdeildarinnar „Framtiðin“ á Eyraibakka verður
haldinn á Eyrarbakka laugardaginn 17. janúar 1914 og byrjar kl. 6 e. hd.
Þar verða lagðir fram endurskoðaðir roikningar deildarinnar, kosin stjorn,
varastjórn og endurskoðtfiiarmenn til eins árs og rædd ýms mál er deildina
varða.
Áriðandi er að fundurinn veiði vel sóttur.
í stjórn doildarinnar
ttuðin. ísleifsson. Bjarni Eggertsson. €fuðf. Þórariusson.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
vafalaust eitthvert mesta ólán sem
dunið hefir yfir þjóðina. En um það
vaið enginn sakaður hér. Við lulum
í lægra haldi fyrir afli þess er var
máttarmeiri.
En þessa dagana er ný og endur-
fædd einokun að spenna landið í klóm
sinum, og hún er líka dönsk, aðeins
myndbreytt, lymskari og lævísari
hinni fyrri. Það er steinolíukiígunin.
Svo er mál með vexti, að stór-
gróðafélag eitt hið mesta sem til er,
hefir náð valdi yfir flestum steinolíu-
lindum í heiminum. Félag þetta
hefir höfuðbæli sitt í Bandaríkjunum,
en deildir út um allan heim. Kenna
þær sig sumstaðar við löndin, þar
sem þær starfa, til að villa mönnum
sjónir, látast vera innlendar stofnanir,
og er svo í Danmörku. Fá menn
þeir, sem gera félaginu þann greiða,
að lána því nöfn sín til að afla því
yfirskinsþjóðerni, rétt til að eiga
nokkra hluti í félaginu, en það er
arðsamt mjög; er mælt að hlutirnir
borgi sig alloft hið fyrsta misseri, og
fer það að líkindum því að félagið
hefir verið nær einráðandi um stein-
olíuverð undanfarin ár, og ekki dregið
af kröfunum; hefir verðið farið sí-
vaxandi, og munu íslendingar ennþá
minnast 5 kr. hækkunarinnar frá í
fyrra, sem átti að nægja til bráða
birgða.
Steinolíukongarnir hafa nú um stund
setið sólarmegin og grætt ógrynni
fjár, enda óspart látið hrjóta mola
af borðunum í munn undirtyllustéttar
þeirrar, er veita þeim þjónustu. En
þeim þykir framtíðin ískyggileg. Óvin
sældir þeirra aukast með ári hverju,
og ýmsar þjóðir gera sig liklegar til
að grípa til örþrifaráða og hrekja
„hiinginn" af höndum sér. Eru Þjóð
verjar þar fremstir í fiokki. Nýjar
steinolíulindir geta fundist og govbroytt
markaðinum. Og annað eins hefir
skeð eins og að Bandamenn gyldu
einokunarharðstjórunum makleg mála-
gjöld með því að sviíta þá eignar-
rétti með nauðungarsölu á þeim
náttúrugæðum, er þeir misnota svo
geypilega. Mætti þá svo fara, að
steinolía stórfélli í verði og væri seld
við sannverði.
Deildaskipun og þjóðernisdaður
steinolíufélagsins or viðbúnaður þess
gegn yfirvofandi hættu. Það vill
negla sig llý/ast á löndin, ]>að vill
skif'ta þjóðunum iil að drotna yfir
þeim, það er reiðubúið að gefa fáein■
um mönnum i hverju lundi hlutdeild
í risaágóða sínum til þess að geta því
betur haldið öllum öðrum mönnum í
einokunarhlekkjunum.
Um nokkur ár hefir danska stein-
olíufélagið drotnað einvalt í sinni
grein hér á landi og átt, litlum vin-
sældum eða velvild að fagna nema
ef vera skyldi hjá þeim er haft hafa
smásölu á hendi fyrir það. Þingið
1912 var samhuga í að skoða félagið
hættulegan andstæðing, þótt litið yrði
þar um fi amkvæmdir. Og þegar
Fiskifélagið komst á stofn var það
undireins alráðið í að stofna innlent
hlutafélag, með lágum hlutum, er
væru við hæfi fátæklinga, til að hafa
á hendi steinolíusöluna í landinu.
Etigin hugmynd á því sviði gat verið
eðlilegri, hollari, eða líklegri til þjóð-
þrifa; hún miðaði að því að losa hina
mörgu en félitlu olíukaupondur vlð
óþarfa og rándýra milliliði.
Steinolíufélagið danska varð skelkað
er það vissi um viðbúnað Fiskifélags-
ins; þ ið bjóst við vissu tekjutjóni,
og að sjá slitinn einn höfuðstrenginn
í danska múlnum á íslendingum. Það
skifti um nafn. Hið stæriláta dansk-
ameriska félag var alt í einu orðin
rammíslensk stofnun með 300,000
kr höfuðstól, er boðin var hlutdeild
í með 2500 og 5000 kr. hlutabréf-
um.
Málfærslumaður danska steinolíu-
félagsins hér i Reykjavik tjáði sig
standa fyrir hlutasölunni, og skyldi
henni lokið á tæpum mánuði. Enn-
fremur var svo að sjá að félagið þyrfti
eigi að búast við tilhlutun nýrra
hluthafa, því að stjórnin var þegar
kosin.
Margt benti á að ekki væri ætlast
til að rnikið yrði islenskt við félag
þetta nema nafnið. Hlutirnir voru
svo háir, að auðvitað var að mjög
fáir menn í landinu gætu koypt þá,
síst fyrirvaralaust. Ennfremur var
útboðinu háttað þannig, að um það
leyti sem fregnin um það gat hafa
borist með póstum til fjarlægari hér-
aða, var útboðstiminn liðinn. Jafnvel
Eimskipafélagið hefir þurft marga
mánuðí, fjölda umboðsmanna til að
fá loforð jyrír álíka hárri upphæð
eins og hið nýja félag þóttist þurfa.
En ef menn hefðu enn verið í vafa
um sannarlegt innræti þessa sam-
vinnufyrirtækis, þá tók yfirlýsing
forgöngumannsins fyrir allan efa, er
hann taldi það undir sérstakri vernd
danska steinolíufélagsins og Debells
deildarstjóra hér.
Auðsén var fyrirætlun hr. Debells
1 þessu máli. Hann vildi skifta mót
stöðu íslendinga og vinnur til að
veita tveim eða þrem íslendingum :
hlutdeild í hinum geysimikla ársgróða
í von um að fá fyIgi þeirra til að
bæla niður mótþróa allrar þjóðarinn
ar, sem verður fyrir fjárlátinu.
Ekki verður sagt að Dönum ■ hafi
skjátlast hér í vali nýrra vina. Báð-
ir hinir íslensku forgöngumenn eru
efnaður kaupsýslumaður, hinn sigur-
sæll lögmaður, eigandi að mjög út
breiddu vikublaði og hluthafi i öðru
stærsta blaði landsins. Hafa bæði
þessi blöð í einfeldni hjartans lýst
blessun yfir fyrirtækinu, svo óefnilegt
sem það er í augum vandalausra.
Einmitt af því að þjóðin trúir svo
vel þessum mönnum, hafa flestum
komið á óvart aðgerð þeirra, en fáir
eða engir munu áfella þá, næatum
allir vorkenna þeim og kenna í brjosti
um þá fyrir að hafa trúað Dönum
of vel og látið þá hlaupa með sig í
gönur. Mjög sennilegt er að þeir
sjálfir sjái nú eftir að hafa fylt flokk
hins útlenda stórgróðafélags í stað
þess að standa með löndum sínum,
þola með þeim órétt ofbeldi um stund,
en bíða næsta tækifæris. Þá hefði
þjóðin^öll, blöð hennar og forgöngu-
menn tekið höndum saman til að
reka „hringinn" danska heim í átt-
hagana.
Verkfæri.
IV.
Hcstareba er einfalt og handhægt
verkfæri og ómissandi þar sem mikið
er unnið að sléltum. Hún er til
þess æt.Iuð að jafna flögin, flytja úr
bölum í lautir. Sáðslétturnar sem
gerðar hafa verið hérna austanfjalls
mundu margar vera sléttari og út-
litsfallegri ef hestareka hefði veiið
notuð.
Hestarekuna á að nota að aflok-
inni herfingu, best vinst með henni
þegar flagið er laust og djúpherfað og
moldin ekki mjög blauf. Rekan er
að geið lík stórri „skúffu skóflu", á
henni eru venjulega 2 sköft og með
þeim er henni stýrt. Fyrir rekuna
er beitt 1—2 hestum eftir ástæðum.
Rekan er notuð þannig að þar sem
balar eru eða byngir í flaginu er
henni beitt niður svo hún fyllist, og
er henni svo ekið þangað sem laut
er og þar hvolft úr henni og þessu
haldið áfram þangað til flagið er full-
jafnað. Nota ma einnig heslareku
til skurðgraftar í lausum þurlendum
jarðvegi.
Þess ber að gæta að þegar jafnað
er til í flagi og teknir burtu stórir
balar, að við það flytst oft besta
gróðrarmoldin öll í burtu, þarf þá að
bæta þetta upp með áburði eða á
annan hátt. Hestarekan or einfalt
og auðnotað áhald og ætti að vera
miklu víðar til en raun er á.
Valtarar eru ómissandi þar sem
nokkuð er fengist við sáðsléttu eða
rólgræðslu. Betra. en ekki er að búa
sér til valtara úr tjörutunnu, setja
ás í botnana og smeygja kjálkum á
ásinn, og beita einum hesti fyrir.
Tunnuna þaif að þyngja með þvf að
láta í hana sand. Roynt hafa hér
nokkrir menn að búa sér til valtara
úr steinsteypu, og má það óefað vel
takast, en sjálfsagt er að binda steyp-
una vel með vír. Útlenda valtara
borgar sig ekki áð flyt.ja hingað, enda
jafnan sjálfsagt fyrir hvern mann að
hafa það fyiir augum að reyna að
vera sjálfbjarga með að búa til áhöld
taldir valinkunnir dánumenn, sem
ekki vilja vamm siit vita, annar vel