Verkamaðurinn - 06.09.1941, Side 2

2
VERKAMAÐURINN
„Lítilsháttar skaði“
Siðferðisástandið
í Reykjavik.
í síðasta tbl. „Verkam.“ var
gerð allýtarleg grein fyrir því
hversu óhagstætt það er fyrir
verkamenn hér á Akureyri að
kaup þeirra skuli ekki breytast
mánaðarlega eftir vísitölu kaup-
lagsnefndar, heldur aðeins árs-
fjórðungslega. Síðasti „Alþýðum.“
viðurkennir að verkamenn hafi
skaðast á þessu, en segir að það
sé aðeins „lítilsháttar skaði“ þó
sannað sé, að tjón verkamanna hér
á Akureyri nemur minsta kosti
fleiri tugum þúsunda þetta ár.
Auk þess sem staðhæfing „Al-
þýðum.“ um „lítilsháttar skaða“,
hefir við engin rök að styðjast,
reynir blaðið að blekkja lesendur
sína með samanburði á tímakaupi
verkamanna í Reykjavík og Ak-
ureyri. Það er að vísu rétt, að
tímakaupið er við flesta vinnu
hærra á Akureyri en í Reykjavík,
sökum þess, að grunnkaupið hér
er yfirleitt hærra en í Reykjavík.
En það er að þakka hinni róttæku
verklýðshreyfingu, að grunnkaup-
ið er yfirleitt hærra hér. Mis-
munurinn á tímakaupi hér og í
Reykjavík er nú orðinn minni en
hann var áður, síðan stjórn Verk-
lýðsfélags Akureyrar, undir for-
ystu Erlings Friðjónssonar tók sér
einræðisvald í kaupgjaldsmálun-
um. Og eins og sýnt var fram á í
síðasta tbl. „Verkam.“ hefir samn-
ingur Erl. við atvinnurekendur
um að kaupgjaldið skuli aðeins
breytast ársfjórðungslega eftir
vísitölunni, haft þær afleiðingar,
að verkamenn hafa tapað svo
skiftir tugum þúsunda krónum
það sem af er þessu ári.
Til þess að reyna að breiða yfir
þetta reynir „Alþýðum.“ að
blekkja lesendur sína með því að
bera saman tímakaup verka-
manna hér og í Reykjavík á tíma-
bilinu 1. júlí til I. ágúst og 1.
ágúst til 1. september og 1. sept.
til 1. okt.
Þessi samanburður er hrein og
bein fölsun, vitandi eða óafvit-
andi.
Það er vísu rétt út af fyrir sig,
að tímakaupið í Rvík t. d. í júlí
var 8 aurum lægra í algengri dag-
vinnu en hér á Akureyri (Ak. kr.
2.33, Rvík kr. 2.25), en fölsun
„Alþýðum.11 er fólgin í því að
draga fjöður yfir þá veigamiklu
staðreynd, að dagkaupið í Reykja-
vík er samt sem áður hœrra en
hér.
Hvernig getur það verið, spyrja
menn eðlilega.
Lausn gátunnar er ofureinföld.
Hún er sú, að í Rvík er 9 stunda
raunverulegur vinnudagur greidd-
ur sem 10 stundir (greitt fyrir
báða kaffitímana). Það er því
dagkaupið, en ekki tímakaupið,
sem skiftir máli þegar verið er að
bera saman kaup verkamanna hér
og í Rvík.
Til þess að gera verkamönnum
og öðrum lesendum blaðsins aug-
ljósari hina ósvífnu og bjánalegu
fölsun „Alþýðum.“, sem er fram
borin til að reyna að koma þeirri
skoðun inn hjá lesendum að kaup-
gjaldið hér sé miklu hagstæðara
en í Reykjavík, þá skal hér birtur
samanburður á dagkaupi verka-
manna við algenga vinnu:
Akureyri Reykjavík Mismunur
Dagkaup Dagkaup
Almenn dagvinna (janúar) kr. 19.17 kr. 20.60 kr. 1.43
— — (febr.) — 19.17 — 21.20 — 2.03
— — (mars) — 19.17 — 21.50 - 2.33
— — (apr íl) - 20.25 - 21.50 — 1.25
— — (maí) - 20.25 - 21.80 - 1.55
— — (júní) — 20.25 - 22.20 — 1.95
— — (júlí) — 20.97 - 22.50 - 1.53
— — (ágúst) — 20.97 - 22.80 - 1.83
— — (sept.) - 20.97 — 24.20 - 3.23
Mismunurinn á mánaðarkaupi
verkamanns hér og verkamanns í
Reykjavík í t. d. september er því
hvorki meira né minna en kr.
83.98, sé miðað við fullan vinnu-
tíma í 26 daga. Það er nú hægt
um vik fyrir þá verkamenn, sem
hafa t. d. unnið hjá Bretunum í
sumar eða frá áramótum, að
reikna út hvað þeir hafa haft
minna upp en stéttarbræður
þeirra í Reykjavík fyrir jafnlang-
an vinnutíma.
Það stoðar ekkert fyrir „Al-
þýðum.“ að skamma þá Stein-
grím og Jakob. Kaup verkamanna
hér hækkar ekkert fyrir því,
Kaup þeirra verður samt sem áð-
ur lægra en í Reykjavík. Þeir
verða samt sem áður áfram að
súpa seiðið af samningi Erl. við
atvinnurekendur um að kaupið
skuli ekki breytast nema ársfjórð-
ungslega.
Vegna þessa fræga samnings,
sem er nú daglega umtalsefni
verkamanna, fá verkamenn hér
enga dýrtíðaruppbót þó vísitalan
hafi hækkað um 12 stig, þeir fá
samt sem áður enga hækkun,
meðan kaup verkamanna á Siglu-
firði og í Reykjavík og víðar, hef-
ir hækkað í samræmi við vísitöl-
una og meðan starfsfólk bæjarins
og ríkisins hér fær dýrtíðarupp-
bót í samræmi við hækkun vísi-
tölunnar.
Það er staðreynd, sem ekki
verður hrakin að hinn „lítilshátt-
ar skaði“ verkamanna af samn-
ingi Erlings nemur minsta kosti
mörgum tugum þúsunda króna á
þessu ári og að stefna hans í
kaupgjaldsmálunum, þ, e. að
(Niðurlag).
II.
FRÁSÖGN 16 ÁRA STÚLKU.
Skýrsla 16 ára stúlku, sem hvarf
að heiman og var leitað af lög-
reglunni. »
.... Mætta gerir þá grein fyrir
fjarveru sinni, að hún hafi farið
með vinstúlku sinni í gistihús og
kynst þar enskum sjóliða. Hitti
hún hann daginn eftir og var
með honum um kvöldið. Hann fór
með mættu inn í hermannaskála
og hafði þar mök Við hana. Eftir
miðnætti hitti hún landhermann
og svaf hjá honum í hermanna-
skála. Síðan hefir mætta haldið
til í heramnnaskála og fengið þar
að borða. Á þessum tíma hafa
tveir hermenn fengið að hafa mök
við hana. Nöfn þeirra veit hún
ekki. Mætta segir, að 14 ára stúlka
hafi fyrst komið sér til að gefa
sig að hermönnum.
* %
GRUNLEYSI SUMRA KVENNA
ER FURÐU MIKIÐ.
Þess verður og á margan hátt
vart, hversu sumt kvenfólk er
grunlaust í afskiftum sínum af
setuliðinu, og skal hér tilnefnt eitt
dæmi: Stúlka kemur inn í her-
mannaskála eingöngu fyrir for-
vitni sakir. Þegar hermennirnir
vilja nálgast hana, verður hún
bæði hissa og móðguð. Hermenn-
irnir verða líka hissa? Hvaða er-
indi átti hún inn? Hér skilur
hvorugt annað. Hermennirnir
telja konur, sem þanmg haga sér,
vændiskonur, vegna þess að
þannig myndu ekki aðrar koma
fram, þar sem þeir þekkja til.
Hér er aðeins um eitt dæmi af
mörgum að ræða, og er vitanlegt,
að eitthvað þessu líkt gerist í
hundruðum tilfella. Má því fara
fyllilega nærri um það, hverjar
skoðanir sefuliðsmenn gera sér
um íslenskar konur yfirleitt og
jafnframt um menningu þjóðar-
innar, enda verður það af ýmsu
ljóst, að virðing þeirra fyrir henni
muni af skornum skamti.
Þá er eitt ótalið, sem raunar
ætti ekki að þurfa að benda á, og
það er áfengið. Þeir, sem koma á
Hótel Borg, sjá þar íslenskar
konur hópum saman sitjandi að
drykkju með setuliðsmönnum, og
bílstjórar og lögregla mun hafa
þar sína sögu að segja, sem vissu-
lega myndi gera ljóst, hvílíkt hyl-
dýpisfen ómenningar og siðleysis
gín við þessari þjóð. En um þau
mál mun verða fjallað sérstak-.
lega.
Nefnd sú, er um þetta hefir
kaupgjaldið hækki aðeins árs-
fjórðungslega, hefir í för með sér
tjón fyrir launþega á Akureyri
og í Glerárþorpi, sem nemur að
líkindum hátt á annað hundrað
þúsundum króna þetta ár.
fjallað, er á einu máli um það, að
hér sé komið í hið geigvænleg-
asta óefni, og mun hún ekki ein
um það álit. Sú mun og vera
skoðun allra þeirra er eitthvert
far hafa gert sér um að kynnast
ástandinu. En nefndinni er jafn
Ijóst, að lausn þessara mála er
bundin gífurlegum örðugleikum,
þar sem þau eru heitustu tilfinn-
ingamál þeirra sem í hlut eiga.
Það er til að mynda engan veginn
sambærilegt, hvort stúlka er trú-
lofuð setuliðsmanni og hygst að
giftast honum, eða hvort hún
gengur frá manni til manns undir
áhrifum áfengis. Þjóðernislega séð
er og á þessu tvennu mikill mun-
ur. Það er að vísu ekki holt okkar
fámennu þjóð, ef margar íslenskar
stúlku færu af landi brott, ef til
vill þær, sem mest eftirsjá væri
að. En aðal hættan er þó fólgin í
því, að hér myndist stór vændis-
kvennastétt, sem segir sig úr lög-
um við siðað þjóðfélag. í fyrsta
lagi myndi fjöldi stúlkna, ef ekk-
ert er aðhafst, smám saman fara
að dæmi slíkra kvenna, jafnvel
þótt í þeim væri sæmilegur efni-
viður, ef vel væri á haldið, því að
slíkt lausungarlíf hefir á sér
nokkurn æfintýraljóma, sem
margir eiga örðugt með að stand-
ast jafnt fyrir það þótt eymd og
umkomuleysi þeirra, sem þátt
taka í æfintýrunum, séu sæmilega
vitibornu fólki ljós. En auk þess
er það staðreynd, að hinir best
gerðu eiga að tiltölu miklu- færri
afkvæmi, og um uppeldi þeirra
barna, sem eiga vændiskonu að
móður, þarf engum getum að
leiða.
Nefndin vill taka það skýrt
fram, að þótt störf hennar hafi
fjallað um sambúð íslenskra
kvenna við hið erlenda setulið,
telur hún, að íslenskir karlmenn
eigi hér sinn bróðurpart af sök-
inni óskiftan, því að konur gerast
ekki vændiskonur nema fyrir til-
verknað karlmanna, og rudda-
skapur íslenskra karlmanna í um-
gengni við konur hefir síst verið
til þess fallinn að skapa háttvísi
og fagra siðu meðal íslenskra
kvenna. „Hernámið leiðir þvi
vafalaust marga lausung í ljós,
sem áður var til, en aðeins betur
dulbúin“. (Úr bréfi landlæknis).
Lögreglan mun hafa um það
sterkan grun, eða jafnvel vissu,
að íslenskir karlmenn séu oft
milliliðir þegar stúlkur komast í
tæri við' setuliðsmenn, og er sök
slíkra manna jafnvel ennþá ægi-
legri en kvenfólksins. Hinsvegar
er kvenfólkið, og þó einkum
stúlkubörn, í þessu efni sá aðili,
sem er í hættunni staddur, og
mun því ekki verða hjá því kom-
ist að snúa sér að því fyrst og
fremst. Er og tvöföld ástæða til
þess, að alt sé gert, sem unt er, til
þess að ráða fram úr þessum
(Framhald á 3. síðu),