Verkamaðurinn - 15.01.1954, Síða 5

Föstudaginn 15. janúar 1954
VERKAMAÐURINN
5

Guðrún Guðvorðardóttir:
Húsmæðraskólinn og framtíð hans
Samvinnustefna og sósíalismi
(Bréf frá samvinnumanni)
Síimarið 1952 var eg að sýna
gamalii vinkonu minni, sem var
gestkomandi i bænum, þaö helzta,
sem gestum er sýnt: Gróðrar-
stoðina, Lystigarðinn, kirkjuna,
skólana o. s. frv.
Þegar við stóðum andspænis
Húsmæðraskólanum, varð henni
að orði: „Hvemig stendur á því,
að stúlkur héðan koma alla leið
til ísafjarðar á kvennaskóla og
hafa þó svona fallegan skóla
heima hjá sér?“
Þessi athugasemd varð til þess,
að eg fór að velta þessu fyrir
mér. Eg hafði skoðað skólann óg
vissi því að hann var ekki síður
i'aliegur og fullkominn innan en
utan.
Eg fór að spyrja stúikur, sem
höfðu verið í húsmæðraskólum
annars staðar, hvers vegna þær
hefðu ekki heldur farið í Hús-
mæðraskóla Akureyrar, það hlyti
þó að vera ódýrara. Algengustu
svörin voru þau, að þær viidu
gjarnan slá tvær flugur í einu
höggi, læra hússtjóm og sjá sig
um og kynnast nýju umhverfi.
Flestar tilfærðu einnig þá ástæðu,
að ekki væri heimavist í skólan-
um, því að sumar höfðu slæma
aðstöðu tii að búa heima og flest-
um fannst það óþægilegt.
Skólinn tók til starfa haustið
1945 og var aðsókn að honum
ágæt fyrstu árin. Var hann þá
sóttur bæði af bæjarstúlkum og
aðkomustúlkum. — Upphaflega
mun hann einkum hafa verið æti-
aður fyrir stúlkur úr bænum, og
því ekki byggður með heimavist
strax í upphafL Þó mun hafa
verið gert ráð fyrir því að heima-
vist yrði byggð í framtíðinni og
jafnvel munu vera til teikningar
og gamlar áætlanir þar að lút-
andi.
Ástæðan tii, að eg tek þetta mál
til athugunar nú, er einfaldlega
sú, að allmargar konur hafa nú
undanfarandi látið í ljósi við mig
miklar áhyggjur út af framtíð
skólans og jafnvel ótta við, að
aukizt ekki aðsókn að honum,
kynni svo að fara, að húsinu yrði
ráðstafað til annarra nota. Sá
þóttur, sem konumar áttu í að
koma byggingu Húsmæðraskól-
ans í framkvæmd verður áreið-
anlega aldrei ofmetinn. Fyrst og
fremst með stofnun Húsmæðra-
skólafélagsins og forystu þess í
fjársöfnim, en almennur áhugi og
skilningur kvenna í bænum létti
mjög þá starfsemi.
Þegar byggingin var komin upp
gaf félagið alla innanstokksmuni
í skólann, en auk þess átti það
fulltrúa í byggingarnefnd hans og
síðar skólanefnd.
Mér finnst ekkert undarlegt þó
konunum, sem búnar eru að
leggja fram þetta mikla starf til
að koma skólanum upp og gera
hann svo vel úr garði, sem frek-
ast er unnt, sé ekki sársauka-
laust að sjá hann standa lítið sem
ekkert notaðan. Það er óhugs-
andi að konur almennt geti að-
gerðarlausar horft upp á það, að
allt þetta mikla starf verði að
engu.
Orsciklmai til hinnar daufu
aðsóknar að skólanum eru eflaust
margvíslegar. Aðsókn að skólum
almennt hefur mikið dofnað síð-
ustu árin ,og munu fleiri kvenna-
skólar en þessi hafa staðið hálf-
tómir. Versnandi afkoma og sí-
felldur hrunsöngur forráðamanna
þjóðarinnar hefur dregið mjög úr
áræði hinna efnaminni til að ráð-
ast í skólagöngu og hafa þessar
orsakir auðvitað haft sín áhrif
hér eins og annars staðar.
Þá hefur skorturinn á heima-
vist tvímælalaust verkað í þá átt
að stúlkur sæktu síður um skóla-
vist, því að aðkomustúlkur munu
allar óska eftir heimavist og bæj-
arstúlkur flestar kjósa það held-
ur en að búa út í bæ.
Tilgangur minn með þessum
línum er fyrst og fremst að vekja
athygli sem flestra kverma á því,
hvert stefnir í þessu húsmæðra-
skólamáli, og fá þær til að hug-
leiða hvað helzt sé hægt að gera
til að tryggja það að skólinn komi
að fullum notum.
Ef konur almennt tækju hönd-
um saman undir forystu Hús-
mæðraskólafélagsins og beittu
áhrifum sínum í þá átt að örfa
ungar stúlkur til að sækja um
skólann og jafnframt til þess að
heimavistin yrði byggð sem allra
fyrst, þá held eg að stórt spor
væri stigið í þá átt að tryggja
það að skóhnn verði í framtíðinni
eins og hingað til það, sem honum
var frá upphafi ætlað að verða:
menntasetur fyrir ungar stúlkur,
bæði héðan úr bænum og annars
staðar af landinu.
Eru Sovétríkin að eign-
ast stærsta fiskiskipa-
flota heims?
Brezka blaðið Financial Times
flytur þær fregnir nú fyrir
skemmstu, að Sovétríkin eigi nú
í smíðum víða á Vesturlöndum
fjölda mjög fullkominna fiski-
skipa. Meðal þess eru 10 fljótandi
niðursuðuverksmiðj ur, hvert 2000
lesta og nokkrir 500 lesta togarar
í Kiel og Hamborg og fjöldi tog-
ara og annarra fiskiskipa í Bret-
landi, þ á. m. nokkurra togara af
svipaðra gerð og Jörundur. —
Blaðinu telzt svo til, að þegar
smíði alls þessa skipastóls er lok-
ið, eigi Sovétrikin stærsta og full-
komnasta fiskiskipaflota heims.
Enn er ósamið við
sjómenn
Þrátt fyrir að komið er fram í
miðjan janúar og tveir mánuðir
síðan sjómenn gerðu kunnar
kröfur sínar, hefur enn ekki náðst
samkomulag í deilunni. Eins og
endranær, þegar alþýðan á þessu
landi ætlar að rétta hlut sinn eitt-
hvað, er það ríkisstjórn aftur-
haidsins, sem stendur í vegi fyrir
því að samningar razkist. Hálfan
annan mánuð lét hún liða án þess
að hreyfa svo mikið sem litla
fingur til þess að leysa deiiuna,
sem er þó svo auðvelt sem verið
getur, þar sem sú hækktrn, sem
sjómenn fara fram á, er ekki
nema lítið brot af því sem t. d.
olíufélögin ræna af útgerðinni.
Það er öllum að verða ljóst, að
bátarnir fást ekki mannaðir,
nema gengið verði að kröfunum,
en ríkisstjórnin virðist láta sig
það htlu skipta, ekki er annað
hægt að sjá, en henni gildi það
einu, hvort nokkur fiskur verður
veiddur eða ekki.
Nú eru stöðugt að opnast meiri
og meiri markaðir fyrir fisk okk-
ar og fiskafurðir, en það ætti
vissulega að vera hverri þeirri
ríkisstjóm, sem einhvers lætur
sig varða hag þess fólks sem hún
er umbjóðandi fyrir, hvöt og
skylda til þess að gera allt til að
fiskveiðarnar gangi sem bezt og
greiðlegast.
VERKAK VEN N AFÉLAGIÐ
EINING
hefur
SKEMMTIKVÖLD
í ÁSGARÐI næstk. sunnudag,
17. þ. m., kl. 8 síðdegis. —
Til skemmtunar verður
félagsvist og dans
Kaffi verður framreitt á staðn-
um, en félagskonur eru beðnar
að hafa með brauð og sykur.
NEFNDIN.
Samvhma og komúnismi nefn-
ist grein í Degi 13. þ. m. Greinar-
höfundur hyggst að gera greinar-
mun á samvinnustefnu og sósía-
lisma og þá sérstaklega, hver mun
ur sé á þeim í framkvæmd.
Fyrsti þyrnirinn í augum höf-
undar er að rússnesku komm-
únistamir skyldu komast til valda
með byltingu og slær því föstu að
sósíalistar álíti það svik við stefn-
una að koma sósíalistisku hag-
kerfi á „með lýðræðislegum
hætti.“ Þetta hefur nú heyrzt fyrr
en hver er sannleikurinn?
Tökum nokkur dæmi: Á Spáni
sigraði vinstri fylking í þingkosn-
ingum árið 1936 og hugðist breyta
þjóðskipulaginu í átt til sósíal-
isma með þeim þingmeirihluta
sem hún hafði. En hvað skeður?
Hægri flokkarnir neita að hlýða
úrskurði hins kjörna þingmeiri-
hluta og hófu uppreisn með fas-
istann Francó í broddi fylkingar
og náðu völdum eftir ægilegt
blóðbað. Og hvers vegna fór
svona? Vegna þess að vinstri
flokkarnir fóru lagaleiðina í
valdatöku sinni og festu sig ekki
í sessi með öflugum her, trúandi
því, að hægri flokkarnir sættu sig
við lýðræðið, þó að þeir væru
sjálfir í minnihluta.
Með öðrum orðum. Hægri
flokkamir telja lýðræðið gott
meðan það tryggir hinum ríku
meirihluta og stjórn, en það er
þeim fjötur um fót ef þeir komast
í minnihluta.
Byltingaforinginn spánski sendi
forseta íslenzka lýðveldisins
heillaóskaskeyti í vetur og skeyt-
ið var þakkað. ísland hefur við-
urkennt spönsku fasistabylting-
una sem lýðræðislega!
Vill greinarhöfundur skýra fyr-
ir mér og öðrum lesendum Dags,
hvernig lýðræðinu er háttað í
löndum, þar sem t. d. kommún-
istaflokkar eru bannaðir og
hvernig hægt væri að koma
kommúnisma þar á, á lýðræðis-
legan hátt? Er lýðræðið þar má-
ske fólgið í að yfirheyra sjómenn
á öllum skipum, sem sigla til
Bandarík j anna ?
Vill greinarhöfundur ekki skil-
greina orðið lýðræði fyrir lesend-
um Dags. Sósíalisminn — sem
hann kallar alltaf kommúnisma —
er lýðræðislegur, eða getur
greinarhöfundur bent á dæmi t.
d. úr starfsemi Sósíalistaflokks-
ins hér á landi, sem brjóta í bága
við lýðræðið?
Hvað byltingunni í Rússlandi
viðvíkur, þá er um það að segja,
að það sem gerðist var að þjóðin
reis upp, steypti keisarastjórninni
af stóli. Þjóðin varð síðan að
berjast við innrásarher frá flest-
um eða öllum stórveldum heims
svo árum skipti og bar sigur úr
býtum. Talar það eitt sínu máli
um það, að mikill meirihluti
fólksins stóð að byltingunni, enda
var ekki hægt að koma hags-
munamálum þjóðarinnar fram á
svokallaðan lýðræðislegan hátt,
þar sem keisarastjómin, í skjóli
hervalds, og allir þeir, sem börð-
ust fyrir bættum hag þjóðarinnar,
voru annað hvort fangelsaðir eða
drepnir. Byltingin var í því landi
nauðsyn, sem ekki varð umflúin.
Greinarhöfundur segir: „....
á byltingu og ofbeldi er stefnan
alin, á hatri og heift til náung-
ans.... Nú SKyldu fyrrverandi
öreigar verða kúgarar, en fyrr-
verandi kúgarar verða öreigar"
Þarna hefur maður það, þetta er
tilgangur sósíaiistískrar bylting-
ar! Við skulum athuga þetta
nokkru nánar.
Með byltingunni í Rússlandi er
komið í veg fyrir það, að einn
geti hagnast á vinnu annarra og
hver og einn, sem unnið getur,
verður að vinna, eins og þeir sem
á tímum keisarastjórnarinnar létu
aðra vinna fyrir sér eða lifðu á
eignum sínum, þeir urðu nú að
fara að lifa af vinnu sinni. Ef
greinarhöfundur kallar þetta kúg
un og „að snúa við þjóðfólags-
stéttunum“, þá þarf hann að gera
sér gleggri grein fyrir merkingu
orðsins kúgun og einnig orðsins
samvinnufélag.
Hvað myndi greinarhöfundur
kalla það, ef samvinnusefnunni
yxi svo fiskur um hrygg, að ali-
ur meginþorri þjóðarinnar færi
að verzla við samvinnufélögin en
hæti að verzla við kaupmenn, eða
ef samvinnumenn yrðu það sterk-
ir á þingi að þeir gætu fengið
meirihluta fyrir því, að banna
alla kaupmannaverzlun á þeirri
forsendu að það væri hagkvæm-
ara fyrir fólkið að verzla við
samvinnufélögin. Þá yrðu kaup-
mennirnir að hætta að hafa fé af
fólkinu með of háu vöruverði og
yrðu því að fara að vinna fyrir
sér á annan hátt. Myndi greinar-
höfundur kalla þetta kúgun.
Samvinnufélögin eru nefnilega
ekki til þess að frelsa bara nokk-
urn hluta þjóðarinnar imdan
verzlunarokri kaupmanna, held-
ur alla þjóðina og þar með að
fyrirbyggja að kaupmenn geti
okrað á fólkinu, alveg á sama hátt
og rússnesku kommúnistarnir
frelsuðu alla þjóðina frá öllu arð-
ráni í hvaða mynd sem það birt-
ist.
Eg get ekki séð ,að greinarhöf-
undur hafi gert samvinnustefn-
unni neinn greiða með skrifum
sínum, því að það er ekki vænlegt
í neinu máli að setja fram eina
eða aðra staðhæfingu sem ekki á
sér stað í veruleikanum og leggja
svo út af henni máli sínu til fram-
dráttar. Fólkið er nefnilega farið
að gera greinarmun á réttu og
röngu.
Samvinnustefnan er góð, það
seiji hún nær hér hjá ókkur og
þarf að ná lengra, en ekki í and-
stöðu við sósíalisma, heldur í
samvinnu við hann eins og í
Rússlandi, þar sem hún hefur náð
lengst.
Samvinnumaður.
Eignast afkvæmi
tvisvar á ári
Á tveimur býlunum á Naust-
um, í nágrenni bæjarins, báru
tvær ær rétt fyri rnýárið og tvær
rétt eftir áramótin. Voru 3 tví-
lembdar og dafna lömbin vel. Á
þriðja býlinu er ein alveg komin
að burði. Allar þessar ær gengu
með lömb í sumar og hafa tvær
þeirra borið á þessum tíma áður.
KVENFÉLAG SÓSfALISTA
heldur
almennan kvennafund
í Ásgarði þriðjudaginn 19. janúar 1954, kl. 8,30 síðdegis. ;
1. Ávarp: Ingibjörg Eiríksdóttir. ;
2. Ræða. Guðrún Guðvarðardóttir. j;
3. Ræða: Elísabet Eiríksdóttir.
4. Upplestur: Elísabet Geirmunds. j
5. Kvikmynd (íbúar skóganna).. j;
Allar stuðningskonur C-listans velkomnar
meðan húsrúm leyfir.
STJÓRNIN.
Bæjarstjórastarfið á Akureyri
er laust til umsóknar.
Umsóknir sendist skrifstofu bæjarstjórans á Akureyri
fyrir 5. febrúar næstkomandi.
Bæjarstjóri.