Verkamaðurinn - 16.09.1960, Blaðsíða 4

4
VERRAMAÐURINN
Föstudaginn 16. sept. 1960
NOKKUR ORD UM HLUTLEYSI
Fulltrúafundur kaupstaðanna:
Engin frávik í landhelgismálinu
Formælendur herstöðva á ís-
landi og ábyrgðarmenn herset-
unnar segjast hlæja að hlutleysi,
— það stóð í Morgunblaðinu fyr-
ir skömmu. Þeir um það. Þeir
vita gerzt um það sjálfir hvenær
þeir hlæja og gráta, en trúlegt
finnst mér þó, að hlátur þeirra að
þessu sinni stafi af einhverju
ööðru en einskærri hjartagleði
og góðri samvizku. Kuldalhátiu-
er líka til, og ýmsir bregða hon-
um fyrir sig þegar þeim er hlát-
ur hvað sízt í huga, en samvizk-
an er vakin af værum svefni, þó
að yfirborðið eigi að sýnast eins
og ekkert hafi ábjátað.
ísland er sjálfstætt, vopnlaust
og hlutlaust, samkvæmt stjómar-
skránni. Sjálfstæði þess og til-
vera er viðurkennd af öllum um-
heiminum, jcifnt með stórveldum,
sem smáríkjum. Og við erurn
fullgildir aðilar að Sameinuðu
þjóðunum. Á okkur verður ekki
ráðist eða land okkar af okkur
tekið að okkur forspurðum, nema
til heimsátaka dragi. Þetta er
staðreynd — og um leið okkar
eini styrkur og stoð út á við. —
Hlutleysi fslands er lífsspursmál
íslendinga. Þeir sem hlæja að
því ,eru annað tveggja fífl eða
fantar.
Og lítum til tveggja landa,
ekki alltof langt frá okkur, Sviss
og Svíþjóð. Munu þær þjóðir
hlæja að hlutleysinu, sem bægt
hefur frá þeim báli og brandi,
blóði og tárum tveggja styrjalda,
sem geisuðu þó allt í kringum
þær? Nei ,— þær ætla áreiðan-
lega ekki að hlæja af sér hlut-
leysið, eins og maðurinn sem
skrifaði Morgunblaðsgreinina á
dögunum.
Og hverja reynzlu höfum við
fslendingar? Höfum við ástæðu
til að ætla að við hefðum komist
betur farm hjá blóðbaði síðustu
styrjaldar, ef við hefðum boðið
Stóra-Bretlandi að verja okkur
þá? Eg held að enginn álíti það.
Land okkar var þá tekið her-
valdi, en við mótmæltum — og
gátum ekki annað. Og við getum
aldrei annað en mótmælt ofbeldi
og valdboði annarra þjóða. Þar
við leggur heiður okkar, en
skömm þess, sem á okkur ræðst.
Eða finnst nokkrum það vera
hetjule gframkoma, að fela sig á
bak við vopnaðan mann, en mana
svo annan á hann og sig með því
að segja: dreptu mig nú ef þú
getur? Nei, vissulega ekki. En
þetta er það sem við gerum með
því að skríða vopnlausir aftur
fyrir fylkingar eins stórveldisins
og þykjast svo vera hólpnir og
heilmiklir kallar. Skjótið þið
okkur nú bara ef þið þorið.
. En hversu auðvirðilegt og
heimskulegt slíkt háttalag hefur
verið þá er það þó aldrei fráleit-
ara en í dag, þegar styrjaldar-
tæknin er komin á það stig, að
herveldin geta skotið kjamorku-
flaugum markvisst um alla jarð-
kringluna og brennt milljóna-
borgir og heil þjóðlönd til ösku
á einu augnabliki, án eins einasta
hermanns. Mundi þá ekki einum
styrjaldaraðilanum verða fyrst
fyrir að beina skeytum sínum að
hugsanlegum skotstöðvum hins,
án tillits til almennra borgara og
herflokka. Það segir si gsjálft.
Víghreiðrið á Reykjanesskaga
kallar þessa hættu yfir okkur og
sú hætta er svo stór og svo aug-
Ijós, að enginn íslendingur má
lengur láta sem ekkert sé. Það er
skylda okkar við lífið, land okk-
ar og börnin okkar, að bægja
hættunni frá nú þegar.
Við erum smá þjóð, ekki tjáir
að mótmæla því, og vegna smæð-
ar okkar geta aðrar þjóðir tekið í
okkur og farið illa með okkur.
En við erum ekki einir gegn stór-
um óvini. Nei. Vi ðeigum nefni-
lega fólkið í heiminum fyrir
trygga bandamenn, alls staðar
þar, sem líf fæðist af lífi, maður
ann konu og barn ann móður.
Þar eru samherjar okkar, fólk,
sem vill frið, en hatar stríð, fólk,
sem vill búa frjálst í sínu landi
— og ann okkur hins sama. Á
þetta má treysta, — en hitt aldr-
ei hvað einn og einn misvitur og
uppstertur póhtíkus segir og ger-
ir, — og hermenn eru aldrei
frjálsir menn, heldur þrælar
dauða og djöfulsskapar.
Við eigum ekki og getum ekki
dæmt aðrar þjóðir góðar eða
vondar. Víst berum við virðingu
fyrir bandarísku þjóðinni og vin-
arhug til hennar. Við vitum að
hún ann okkur einnig alls góðs.
Við getum þegið af henni margt
gott og gagnlegt, en umfram allt,
ekki hermenn. Með þá höfum við
ekkert að gera og viljum ekki
hafa.
Við verðum fyrst af öllu að
vera svo stolt fyrir hönd lands-
ins, að heimta það af valdsmönn-
um Bandaríkjanna, sem og öllum
öðrum í vestri og austri, að þeir
læri að tala við okkur sem jafn-
ingja, meðan þeir viðurkenna
okkar sjálfstæði. Við eigum aldr-
ei og megum aldrei viðurkenna
óréttinn. Látum þá stóru neyta
aflsmimar, ef þeir vilja. Við
verðum kannski að þola það, —
en það er annað að þola eða við-
urkenna.
Það er valt að treysta því, að í
vestrinu verði endilega og alltaf
góðir forystumenn, en í austrinu
hið gagnstæða, — eða öfugt. —
Veraldargengi manna er fallvalt
og hásætum er jafnan hætt að
hrynja. Þeir, sem nú eru mestir
aðdáendur Ameríku, hafa enga
tryggingu fyrir sama stjómskipu-
lagi þar um alla framtíð. Þar
koma nýir menn og nýir siðir.
Það er ekki langt síðan Menderez
tyrkneski og Syngman Rhee
voru góðir menn að mati ýmissa
blaða, meira að segja hér uppi á
íslandi. Nú hafa sömu blöð orðið
að skýra frá því, að hinn fyrr-
nefndi hafi malað andstæðinga
sína niður í fóðurbæti og glæpa-
ferill Syngmans er sízt álitlegri.
Nei, við getum ekki treyst á
fjarlæga og framandi menn í
blindni.
Okkar haldreipi er sjálfstæði ís
lands og ótvíræður réttur til að
lifa sem frjálsir menn í frjálsu
landi.
Já, við erum fámenn þjóð, þó
að við dreifumst um stórt land.
Af þeirri ástæðu hýsum við ekki
tugþúsundir gesta, án þess að
verða fyrir miklum átroðningi
og óþægindum. Áratuga dvöl
heilla herfylkja frá stórþjóðum i
landi okkar, segir til sín á ýmsan
hátt. Við megum vara okkur. —
Blóðnæturnar eru bráðar. —
Milljónin er stór hjá þúsundinu.
Okkar stóra Reykjavík er lítil
hjá Ameríku, eins og fluga í
ljónshrammi. Við megum gæta
okkar, — óg gæta okkar vel.
R. G. Sn.
Knattspyrnumót
Norðurlands
Undanfarna daga hefur farið
fram hér á Akureyri Knatt-
spyrnumót Norðurlands. Sex hð
hafa tekið þátt í mótinu og er
staðan þessi:
L U J T St. Mörk
KA .... 4 4 0 0 8 26: 9
Þór .... 4 3 0 1 6 21: 4
KS .... 4 2 0 1 4 16:11
UMSE ..5 2 0 3 4 14:40
HSÞ .... 5 1 1 3 1 13:17
UMSS ..40131 8:17
Tveim leikjum er ólokið; KA
gegn Þór er frestað um óákveð-
inn tíma vegna utanfarar. KS :
UMSS mun verða á Siglufirði.
Tveir leikir (HSÞ : Þór 2:5 og
UMSS : UMSE 5:6) munu hafa
verið kærðir.
200 metrarnir
Samnorrænu sundkeppninni
er nú lokið. Ekki er ennþá full-
vitað hve margir hafa lokið
sundinu, en talið er að þeir séu
32—34 þús. á öllu landinu.
Hér á Akureyri hafa synt um
2000 manns, og eru þó ekki öll
kurt til grafar komin, því að vafa
laust munu þó nokkrir Akureyr-
ingar hafa synt annars staðar.
ísíðustu keppni syntu hér 1508
manns, þannig að við höfum bætt
okkar hlut verulega síðan.
í Hafnarfirði, sem Akureyri á
í keppni við, höfðu synt um
1640 og virðist því svo sem Hafn-
firðingar hafi hærri hlutfalls-
tölu en Akureyringar, en þess
ber að gæta, að fullnaðarúrslit
eru ekki ennþá komin.
í Reykjavík er talið að um
14000, eða 20%, hafi lokið sund-
inu.
SLÁTUR
Eins og undanfarin ár,
seljum við sláturafurðir á
sláturhúsinu á Oddeyri í
komandi sláturtíð, en
sendum slátrin ekki heim
til kaupenda.
SLÁTURHÚS K.E.A.
Kirkjan. Messað í Akureyr-
arkirkju kl. 10.30 árdegis á
sunnudaginn. Sálmar nr.: 26 —
285 — 357 — 333 — 663. — P. S.
ífyrri viku var haldin á Siglu-
firði kaupstaðaráðstefna bæjanna
á Vestur-, Norður- og Austur-
landi. Formaður samtakanna,
Magnús E. Guðjónsson, bæjar-
stjóri á Akureyri, setti ráðstefn-
una o gflutti skýrslu stjórnarinn-
ar. Forseti var kosinn Baldur Ei-
ríksson, forseti bæjarstjómar
Siglufjarðar.
Á þessari ráðstefnu fulltrúa
kaupstaðanna voru ýmsar álykt-
anir gerðar, og fara þær helztu
hér á eftir:
LANDHELGISMÁL.
„1 tilefni af því, að ríkisstjóm-
in hefur tilkynnt að hún hafi
ákveðið að taka upp viðræður við
Breta um landhelgismálið, vill
fulltrúafundur samtaka kaupstað-
anna á Vestur-, Norður- og Aúst-
landi, haldinn á Siglufirði 9.—
11. september 1960, leggja ríka
áherzlu á, að hann telur að engu
megi hvika frá 12 mílna landhelgi
umhverfis landið allt, og engri
erlendri þjóð veita neins konar
fiskveiðiréttindi í íslenzkri land-
helgi.“
HLUTATR Y GGIN G AS J ÓÐUR.
„Fulltrúafundur kaupstaðanna á
Vestur-, Norður- og Austurlandi,
haldinn á Siglufirði dagana 9.—
september 1960, ítrekar fyrri
samþykktir um endurskoðun laga
um hlutatryggingasjóð og leggur
áherzlu á, að því verki verði
hraðað.
Jafnframt bendir fvmdurinn á
nauðsyn þess, að síldveiðideild
sjóðsins greiði bætur vegna afla-
brestsins á síldveiðum í sumar,
og telur að meðalaflamagn það,
sem bæturnar miðast við, þurfi
að hækka í allt að 5000 mál, með
tilliti til stóraukins útgerðar-
kostnaðar.11
SÍLDIN VERÐI FULLUNNIN.
„Fulltrúafundur kaupstaðanna
Vestur-, Norður- og Austurlandi,
haldinn á Siglufirði dagana 9.—
11. september 1960, telur brýna
nauðsyn bera til, að fram fari ýt-
arleg athugun á síldveiðum í
sambandi við sumarsíldveiðarnar
sérstaklega.
Skorar fulltrúafundurinn á Al-
þingi að skipa nefnd í þessu
skyni og fái samtök kaupstað-
anna fulltrúa í þeirri nefnd.
Bendir fundurinn á nauðsyn
þess að komið verði upp fleiri
söltunarstöðvum á Ausurlandi og
lánastofnanir veiti til þess hæfi-
leg stofnlán .Einnig telur fundur-
inn, að íslendigar eigi sjálfir að
vinna úr sem mestum hluta af
haltsíldinni með niðurlagningu
og niðursuðu. Með tilliti til þess
mikla skipastóls, sem árlega fer
á sumarsíldveiðar, er sjálfsagt að
áthugun fari fram á fleiri aðferð-
um við síldveiðarnar en nú tíðk-
ast.
Fundurinn telur rétt stefnt
með þeirri tilraun, sem gerð var
í sumar á vegum síldarverk-
smiðjanna í Krossanesi og á
Hjalteyri með síldarflutninga-
skip og væntir þess, að þeirri
starfsemi verði haldið áfram.
Fundurinn beinir þeim tilmæl-
um til ríkisstjórnar, að þeim að-
ilum, sem áhuga hafa fyrir að
byggja upp niðursuðu- og niður-
lagningaverksmiðj ur, sem auka
verðmæti sjávarafurðanna að
miklum mun, verði veitt nauð-
synleg fyrirgreiðsla, í fyrsta lagi
með útvegim fjármagns til þess-
arra framkvæmda, í öðru lagi
með því að láta í té nauðsynlega,
sérfræðilega aðstoð í sambandi
við framleiðsluna og rannsókn á
markaðsmöguleikum. “
RÍKIÐ KOSTI LÖGGÆZLU.
„Fulltrúafundur kaupstaðanna
á Vestur-, Norður- og Austur-
landi, telur nauðsynlegt að hrað-
að verði endurskoðun á lögum
um lögreglumenn, og lítur svo á,
að ríkissjóði beri að greiða allan
kostnað við löggæzlu í landinu.
Jafnframt verði athugað, hvort
ekki sé unnt að sameina toll-
gæzlu og almenna löggæzlu frek-
ar en er ,til þess að starfskraftar
löggæzlunnar nýtist betur.“
BÆJARFÉLÖGIN FÁI HLUTA
BENZÍNSKATTS.
„Fulltrúafundur kaupstaðanna
á Vestur-, Norður- og Austur-
landi, haldinn á Siglufirði dag-
ana 9.—11. september 1960, bein-
ir þeim tilmælum til ríkisstjórn-
ar og Alþingis, að lögum um bif-
reiðaskatt verði breytt á þá
lund, að sveitarfélögum verði
hlutdeild í benzín- og bifreiða-
skatti, allt að 25%, sem skipt
verði upp milli þeirra í hlutfalli
við tölu skrásettra bifreiða í
hverju sveitarféagi, og verði fé
þessu eingögnu varið til gatna-
gerðar úr varanlegu efni.
STJÓRNARKJÖR.
Ný stjórn var kjörin fyrir sam-
tökin, og er hún þannig skipuð:
Matthías Bjarnason, ísafirði.
Rögnvaldur Finnbogason, Sauð-
árkróki.
Jóhann Hermannsson, Húsavík.
Varastjóm: ,
Magnús E. Guðjónsson, Ak.
Bjarni Þórðarson, Neskaupstað.
Gunnþór Bjarnsson, Seyðisfirði.
Endurskoðendur:
Sigurður Guðjónsson, Ólafsfirði.
Jón Ingimarsson, Akureyri.
TILKYNNING
Vegna þrengsla á frysti-
húsi voru, verða engin
matvæli tekin til geymslu
utan hólfa, fyrr en eftir
5. október n. k.
FRYSTIHÚS K.E.A.
Tók umsóknina aftur
„fslendingur", sem út kom í
morgun, kveðst hafa það fyrir
satt, að Jón Hnefill Aðalsteins-
son hafi dregið til baka umsókn
sína um prestsembætti hér. Þarf
naumast að efa, að blaðið viti hið
rétta þar um.