Verkamaðurinn - 24.01.1964, Blaðsíða 2

Á sjónskííunni
+ ---------------------
Dýr dauði
Samhljóða skýrslur frá vísinda-
mönnum þriggja þjóðlanda segja,
að stór hluti þeirra ungmenna,
sem hefja sígarettureykingar um
fermingu, megi eiga von á krabba
meini í lungum eða kransæðastíflu
á miðjum aldri. Þetta er heldur
óglæsilegt, en ekki nýtt. Prófess-
or Níels Dungal hefur bent á þetta,
einn af þeim fyrstu, og við höf-
um heyrt hans röksemdir, en reyk
ingar aukast árlega. Það kostar
ekki undir 25 krónum á dag að
vinna fyrir dauða sínum á þenn-
an hátt. Það er dýr lúxus.
Það kom fram á blaðamanna-
fundi útvarpsins sl. mánudags-
kvöld með Dungal, að af hverjum
20 mönnum, sem deyja úr krabba
meini í lungum, má rekja orsök-
ina til sígarettureykinga hjá 19
af þeim.
Greinilegt er, að svo má ekki
halda fram sem horfir. Ofluga
fræðslustarfsemi þarf að hefja nú
þegar í öllum skólum landsins og
foreldrar verða að segja ungling-
unum frá þeim voða, sem þeir eru
að stofna sér í með því að fikta
við reykingar.
Að vísu er máttlítið vamaðar-
orð þess, er sjálfur hefur gengið
voðanum á hönd, en við eldri höf-
um þá áfsökun, að við vissum
þetta ekki.
Það kom greinilega fram á
nefndum blaðamannafundi, að
það eykur lífsvon okkar að hætta
nú þegar að reykja, þó seint sé.
Að vígu er hér við vandamál að
etja. Eg fullyrði, að það tekur
4—7 ár að afvenjast tóbaksreyk-
ingum, svo öruggt sé að mestu.
En ef maðurinn vill hætta í
raun og veru, ekki bara langar
til þess, þá er þetta yfirstíganlegt.
Hugbót er líka, að pípan er ekki
talin eins hættuleg, og það er eng-
in neyð að reykja pípu. En fyrsta
boðorð hlýtur að vera að vernda
bömin fyrir þessum dýra dauða.
Slysabálkur
Báta slítur upp í höfnum okk-
ar, bátar sökkva á rúmsjó, kann-
ske tveir á sama góðviðrismorgni.
Mannbjörg eða mannbjörg ekki.
Fimmtán bifreiðaslys á tveim dög
um í höfuðborginni, þar af þrjú
banaslys. Þannig endalaust. Ekki
veit maður hvað veldur, það er
venjulega ágizkun ein. En skipa-
tjón íslendinga á sl. ári og það,
sem af er þessu, er ekki af ástæðu-
lausu.
Bifreiðaslysin eru að verða eitt
helzta vandamálið og væri án efa
--------------------»
hægt að fækka þeim mikið með
meiri kröfum til stjórnenda öku-
tækja, bættum vegum og raunar
fleiri ráðum. Reykjavík var ekki
byggð með slíka umferð í huga.
Og það er ekki von að vel fari,
þegar helzta tekjulind ríkissjóðs
er brennivín annars vegar og svo
bifreiðar hins vegar, þetta fer illa
saman í hundrað ára gamalli
borg, hvað þá eldri.
Veðrið *
Ekki verður veðurguðunum
kennt um, þó eitthvað gangi úr-
skeiðis. Nú hefur ríkt hér vor-
veðrátta lengi. Eldri menn telja
það þó engan góðsvita, er janúar
hagar sér svo. En það er föst trú
vor, að þetta ár verði farsælt til
lands og sjávar, nema þá ríkis-
valdið eyðileggi það.
Trúboðssókn í höfuð-
staðnum
Margt bendir til, að yfirstjórn
kirkjumála í landinu hafi verið
farin að líta alvarlegum augum
trúleysi Reykvíkinga. Sókn á
hendur þessum vágesti, sem trú-
leysið er, hefur m. a. lýst sér í
því, að kirkjusóknum var bætt
við þær, sem fyrir voru, og 6 ný-
ir prestar kvaddir til starfa á sl.
ári. Án efa munu þessar nýju víg-
stöðvar auka sigurlíkur Lúterism-
ans, og hinir nýju soldátar hans
munu ekki liggja á liði sínu. En
hér kemur annað fram. Þeir voru
margir sóttir út á landsbyggðina,
svo að nú standa þar uppi prests-
lausar sóknir, má guð vita, hversu
kristni helzt þar uppi.
Þá var á árinu vígð hin mikla
kirkja í Skálholti og fóru margir
höfuðstaðarklerkar þangað með
söfnuði sína og töluðu fyrir þeim
langt mál og kröftugt.
Þó er nú uppi áætlan, sem skoða
má sem hinn endanlega brúar-
sporð í hernaði þessum. En nú er
ákveðið, að hin mikia Hallgríms-
kirkja verði fullgerð 1974, og hún
er jú ekkert smásmiði. Að ummáli
skal hún svipuð Bændahöllinni
frægu og þrisvar sinnum hærri en
Hótel Borg. Þess má vænta, þótt
borgarbúum fjölgi ört, að mikill
hluti þeirra gæti staðið þar á
gólfi í einu.
Það er vonandi, að trú og sið-
gæði höfuðstaðarbúa aukist og
margfaldist í samræmi við allar
þessar aðgerðir kirkjuyfirvald-
anna, þau berjast án efa af því
einu, að þau hafa séð hina miklu
þörf. Við getum hugsað að rétt
sé ályktað í þessum málum, ef
sannur er málshátturinn: Eftir
höfðinu dansa limirnir.
I
„Þetta er ekki þjóðrækni"
Það er nauðsynlegt að gera sér
grein fyrir þeirri sálrænu veilu,
sem herjar á forráðamenn ís-
lenzku þjóðarinnar nú a. m. k.
sl. 20 ár. Hin ákafa sókn þeirra
til að koma landi sínu í viðjar er-
lendra auðhringa og landsfólkinu
undir erlend áhrif, hlýtur að stafa
af einhverjum sálarveilum. Hvað
um það, ef strax 1944, hefur verið
búið að semja um bandarísk yfir-
ráð hér, hernámið? Inngangan í
Atlantshafsbandalagið, eftirsókn-
in í Efnahagsbandalagið og nú til-
raunir til að fá erlenda auðhringa
til að festa hér fé í svokallaðri
stóriðju. Þetta er a. m. k. ekki
þjóðrækni, ekki heilbrigð skyn-
semi og þaðan af síður arfgeng
veila. Feður og afar þessarra
manna voru algerlega heilshugar
í baráttu sinni fyrir sjálfstæði
landsins og sjálfstjórn þjóðarinn-
ar. íslenzk menning hefur sjaldan
risið hærra en með feðrum okkar
nánum og hún er á undanhaldi
nú. En hverjar eru ástæðurnar og
af hverju stafa þær?
Rof milli kynslóða
Ein af veilum þjóðfélags okkar,
nýtilkomin, er sú að þjóðarerfðin
góða, sjálf kvikan í skaphöfn, trú
og venjum berst ekki lengur til
niðjanna eins og var. Elfa ís-
lenzkrar þjóðarhefðar hefur breytt
um farveg og rennur nú meir og
meir út í sandinn. Afinn og amm-
an, sem áður fluttu söguna, arf-
leifðina, til barna barna sinna,
þau eru nú lokuð inni meir og
meir á stofnunum, eða á annan
hátt fjarlægð fjölskyldunni. Faðir
og móðir standa mitt í lífsönninni
og gefa sér ekki tíma til að tengja
börn sín sögu feðranna. Börn eru
nú meir og meir alin upp á and-
legum útigangi. Erlendar kvik-
myndir móta meir og meir smekk
og hugsunarhátt og skólarnir eru
ekki á nokkurn hátt skyldir hinum
um forna þjóðskóla heimilanna,
þar sem gamla fólkið var upp-
fræðandinn, tengiliðurinn milli
nú- og þátíðar. Þess vegna eru
margir Islendingar i dag slitnir
af hinni þjóðlegu rót. ísland er
þeim aðeins bækistöð, þaðan er
sótt á alþjóðleg mið til menning-
arlegra og fjórhagslegra fanga.
Hér er ein fyrsta skýringin á hinu
sjúka viðhorfi í þjóðfélagsmólum
okkar.
Græðgi útilegumannsins
Þegar siðferðileg og arfgeng
hefð er ekki lengur hömlun á
eðlislæga græðgi mannsins, bloss-
ar hún upp i frummynd sinni.
I Fjárplógsstarfsemi, þjófnaðir og
falsanir, sem nú eru árlegt og dag-
legt fréttaefni íslenzkra blaða, eru
aðeins rökrétt hungur marka-
mannsins, sem ekkert er heilagt.
Frumstæðar hvatir hans leika
lausum hala. Amman hefur ekki
lagt á eðli hans hinn mjúka og
seiga fjötur þj óðmenningarinnar,
rót hans er slitin við móðurmold-
ina og hann sýgur sér næringu
hvar, sem hana er að fá. Hættan á
að ísland glati sjálfstæði sínu og
þjóðin sjálfdæmi, skiptir hann
engu, ef hann getur átt von á per-
sónulegum hagnaði.
Hér við bætist hin mikla undir-
málskennd rótleysingj ans. Hann
er einn og smár, því hann skynjar
sig ekki sem lim á þjóðarmeiðn-
um. Sókn daðurkvenda og fjór-
plógsmanna í fang útlendinga, er
dæmigert hungur einmanans í
samfylgd sér sterkari afla. Stuðn-
ingur samferðamanna er honum
ekki nógur, það þarf bjarma
ókunnugleikans, hins ímyndaða
stóra, til að bæta upp smæð, fylla
upp hið tóma rúm í sálinni. Ferða-
lög framámanna okkar og andlits-
sýningar á mannfundum erlendis
er sýnishorn af þessu æpandi
hungri þess, er ekki aðeins hefur
týnt þjóðerni sínu, heldur og per-
sónuleika sínum, sem er hálfur
horfinn um leið og tengslin við
þjóðernið slitna og allur þegar
viðkomandi hefur skynjað það.
Ef Islendingum tekst ekki að
tengja aftur nútíð sína og fortíð
og færa hina arfgengu menningu
í forna farvegi, þarf engan að
undra þótt fjöregg okkar sé 1
hættu. Þá munu yfirráð fjármála
okkar ekki lengi í höndum almenn-
ings, heldur stærstu þjófanna, eins
eða fleiri sameiginlega. Herstöðv-
ar verða pantaðar, landhelgi seld,
fegurðarsamkeppni kvenna haldin
mánaðarlega, alumíníumverk-
smiðjur byggðar fleiri en síldar-
og ferðum róðherra fjölga mjög á
alþjóðlegar ráðstefnur.
En það er trú mín, að mikils sé
misst, að íslendingar hafi langt
fram á þennan aldarhelming verið
heiðarlegir arftakar mikilla hug-
sjónamanna, feðra sinna. En af
margvíslegum ástæðum, sem
nokkrar hafa verið nefndar hér,
séu þeir meir og meir að dansa
inn á alþjóðlegan val hugsjóna-
og siðferðisdauðans.
K.
BÆNDUR!
Þið, sem viljið fá DEXTU eða MAJOR diesel-dráttarvélar
fyrir sumarið, ættuð að tala við okkur sem fyrst.
Við getum tekið pantanir til afgreiðslu í apríl.
Alls konar tæki til notkunar með DEXTU og
MAJOR, svo sem:
Hydraulic moksturstæki, heykvíslar, heyvögur,
plógar, herfi, jarðtætarar, áburðardreifarar o. fl.
DEXTA til heyvinnuverka, snúninga og alls konar
smávika.
MAJOR til heyvinnuverka, jarðvinnslu, moksturs og
hvers konar meiri átaka.
BÍLASALAN H.F. - Geislagötu 5
SÍMI 1649.
Verkamaöurinn
Vikublað. — Útgefendur: Sósíaliata-
félag Akureyrar og Fulltrúaráð Alþýðu-
bandalagsins í Norðurlandskjördæmi
eystra. Skrifstofa blaðsins er í Brekku-
gBtu 5, Akureyri, sfmi 1516. — Ritstjórar: Þorsteinn Jónatansson (áb.) og
Kristján Einarsson frá Djúpalæk. — Áskriftarverð kr. 100.00 árgangurinn. —
Lausasöluverð kr. 3.00 eintakið. — Blaðið kemur að jafnaði út á föstudögum. —
Prentað í Prentsmiðju Bjöms Jónssonar h.f., Akureyri.
2) Verkamaðurinn
Föstudagur 24. janúar 1964