Verkamaðurinn - 14.04.1967, Síða 5

Jón Baldvin
Hannibalsson
ikrifar nm hina
nyi«
iænika koiiiin-
úniitt;if lok kiiiii
Það sem langmesta athygli
vekur, við fyrstu sýn, við hin
nýju stefnuskrárdrög sænska
Kommúnistaflokksins, er tillag-
an um nafnbreytingu; að flokk-
urinn nefnist framvegis SOCI-
ALISTISK VENSTERPARTI.
Nafnbreytingartillagan er lögð
fram til umræðu flokksfélaga, án
þess að flokksstjórnin taki af-
stöðu til hennar.
En nafnbreyting ein sér er
harla lítils virði. Það sem máli
skiptir er, að stefnuskráin sjálf
felur í sér gagngerðar breyting-
ar og endurnýjun í hugsun og
framsetningu. Það gefur tillög-
unni um nafnbreytingu pólitískt
gildi.
I stefnuskránni felst afdráttar-
laus viðurkenning á hinu virka
og hefðbundna lýðrœði Norður-
landaþjóðanna. Um leið er end-
anlega sagt skilið við leifarnar
af stalínskum hugsunarhætti,
sem til skamms tíma tröllreið
sænska Komimúnistaflokknum,
e'kki síður en bræðraflokkum
hans.
Það skiptir meginmáli, að
SKF (sænski Kommúnistaflokk-
urinn — framvegis svo skamm-
stafaður —- þýð.) verður ekki
framar ásakaður um að vera
andlýðræðislegur. Stefnuskráin
tekur af öll tvímæli:
* Þingræði,
margraflokkakerfi
„Flokkurinn aðhyllist frjálsa
skoðanamyndun, almennan og
jafnan kosningarétt, þingrœði
og pólitískt ákvörðunarvald
meiriíhlutans.“ (Ur inngangi).
Þj óðfélagsskipan sósíalism-
ans, er þannig lýst, að „hún
verður að þróast þannig, að inn-
byrði-st mótsetningar milli ein-
staklinga og hópa, hugmynda-
og hagsmuna, sem ekki mótast
lengur af valdaafstæðum stétta-
þjóðfélagsins, verður að leysa
með frjálsum umrœðum og án
\aldbeitingar. — Til þess þarf:
— Lýðræðislegt stjórnunar-
form, margraflokkakerfi og
þingræði.
— Réttur til alhliða upplýs-
ingaöflunar og fréttaþj ónustu
gegnum blöð, útvarp og sjón-
varp í almenningseigu eða sam-
taka hans, undir sjálfstjórn
starfsliðsins.
— Félaga-, funda- og prent-
frelsi.
— Menntakerfi, er miðar að
því að brjóta niður klofninginn
milli andlegrar og líkamlegrar
vinnu.
* Gagnrýni á
Austur-Evrópu
— í samræmi við þessi grund
vallarsjónarmið er að finna í
stefnuskránni gagnrýni á þjóð-
félagsástandið í hinum svoköll-
uðu sosialísku ríkjum. Eftir að
'hafa lýst þeim breyttu valda-
hlutföllum í heiminum, kapital-
ismanum í óhag, sem valdataka
kommúnista í Sovétríkjunum og
Austur-Evrópu táknar, „þar sem
framleiðslutækin eru eign þjóð-
félagsins og efnabagsþróunin
lýtur lögmálum áætlunarbúskap-
ar í fyrsta sinn í sögunni“ —
er því bætt við, að þróunin í
þessum löndum hefur mjög mót-
ast af stöðugri stríðshættu og
öðrum sérstökum sögulegum
aðstæðuin: „í heildarmynd af
þjóðfélagsþróun þessara landa
gætir þess mjög, að jafnframt
örum og víðtækum (efnahags)
framförum hefur þróunin að
öðru leyti orðið neikvœð og í
andstöðu við frelsis- og jafnrétt-
ishugsjónir sósíalismans. Sem
dœmi má nefna óverjandi mis-
munun tekna og þjóðfélagsað-
stöðu, skriffinnskubákn, réttar-
farsspillingu og skerðingu á
frjálsri menningarsköpun og
þ jóðfélagsgagnrýni.“
* Það sem unnizt hefur
— það sem ó skortir
Stéfnuskráin skiptist í fjóra
meginkafla. Fyrstu tveir eru ná-
in skilgreining viðvarandi á-
stands og nefnast: Svíþjóð nú-
tímans og Heimurinn, sem við
lifum í. Hinir tveir eru stefnu-
markandi: Sósialisk stefna og
Nœrtœk verkefni.
Skilgreiningin á ástandinu í
Svíþjóð er blesssunarlega laus
við venjulega ,eymdarkenningu‘
kommúnistaflokka í Vestur-
Evrópu og annan bölmóð. For-
sendan er þvert á móti sú, að
„baráttuvilj i verkalýðsstéttar-
innar, samheldni hennar og vilji
til að breyta þjóðfélaginu hafi
skilað mjög þýðingarmiklum á-
rangri. En —- og á það er lögð
rík áherzla — sá árangur hefur
náðst innan ramma kapitalísks
þjóðfélags, með öllu sem því
fylgir. „Stenzt á hvað vinnst og
hvað tapast“ — og andstæðun-
um er stillt upp:
Það sem unnizt hefur: Al-
mennur kosningaréttur, þing-
ræði, lýðræðisleg mannréttindi,
meiri'hluti verkalýðsflokkanna á
þingi, hærri rauntekjur og styttri
vinnutími, aukin framleiðsla og
tækniþróun, auknir menntunar-
möguleikar og félagslegar trygg-
ingar fyrir þorra þjóðfélags-
þegnanna.
En eftir stendur: Efna'hagsleg
og hugmyndaleg valdaeinokun
borgarastéttar, ójöfn eigna- og
tekj uskipting, óheyrileg tekju-
mismunun, einokunarverðmynd-
un, alræði ágóðasjónarmiðs við
ákvörðun framleiðslu og neyzlu,
aukinn vinnuhraði og vinnuslit,
forréttindi borgarastéttarinnar
til menntunar og opinberrar
þjónustu og stórir hópar þjóð-
félagsþegna, sem stöðugt búa
við kröpp kjör og félagslegt ör-
yggisleysi.
Því er slegið föstu, að þrátt
fyrir áratuga setu sósialdemó-
krata í ríkisstjórn er Svíþjóð
'áfram kapitalískt ríki. Eignar-
réttur framleiðslutækjanna og
hið efnahagslega ákvörðunar-
vald er enn í höndum kapitalist-
anna sem stéttar. Hið menning-
arlega og pólitíska umhverfi
mótast af þessum grundvelli. Og
ríkisvaldið hefur innbyggða
tilhneigingu til að starfa sem
verj andi stéttaþj óðfélagsins.“
Niðurstaðan er því sú, að
hinum neikvæðu tilhneigingum
hinnar kapitalísku þjóðfélags-
þróunar verði ekki mætt á við-
unandi hátt með aðferðum hinna
stöðnuðu sósíaldemókrata —
þ. e. umbótum á sviði félags-
mála og samkomulagi á vinnú-
markaðnum. Það þarf sósialíska
stefnu, sem á ný setur sér það
mark að koma til leiðar „gagn-
gerðum breytingum á eigna- og
valdaaðstœðum“ — ekki aðeins
án skerðingar pólitísks frelsis og
lýðréttinda, heldur einlínis með
stóraúknu lýðræði í efnahags-
og atvinnulífi.
* Sósíalisk slefna
„Viljinn til að breyta þjóð-
félaginu vex úr hinni daglegu
baráttuSósíaliskur flokkur
þarf að eiga herstjórnarlist, sem
tengir hina daglegu, pólitísku
baráttu framtíðarmarkinu um
grundvallarþjóðfélagsbreytingar.
„Það er nauðsynlegt að tengja
baráttuna fyrir bœttum lífskjör-
um og rauntekjum baráttunni
um ákvörðunarrétt yfir fram-
leiðslunni, ágóða og fjárfestingu,
vinnustöðunum og neyzlumark-
aðnum.“
Þetta hefur í för með sér:
Baráttu gegn verðhækkunum, en
hún stefnir að stórauknum áhrif-
um neytenda á verðlag og gæði.
Baráttu fyrir atvinnulýðræði.
Það þýðir planlagðan vöxt hins
opinbera geira í efnahagslífinu
og notkun hans til að brjóta nið-
ur alræði einokunarhringanna.“
Þetta þýðir „kerfisbreytingu“
(strukturreform), sem felur í
sér, að almenningsstofnanir,
undir lýðræðislegri stjórn, fá á-
kvörðunarrétt um fj árfestingu,
að almannasjóðir (hvers kyns
tryggingasjóðir t. d.) verði nýtt-
ir ti'l að efla áhrif ríkiSvaldsins
á framleiðslu og lánsfjármögnun
og að einka'bankar, tryggingafé-
lög og aðrar mónopólískar fjár-
málastofnanir verði þjóðnýttar.
í stefnuskránni er dregin upp
mynd af sósíalisma í Svíþjóð,
sem er jafnfjarri hugmynda-
stöðnun sósíaldemókrata í kapi-
talisku „velferðaríki“ og stöðn-
un sumra kommúnistaríkjanna
í andlýðræðislegri valdbeitingu
„hinnar nýju stéttar“.
(1) Náttúruauífæfi, bankar og
lánsfjárstofnanir og stór-
hringar í framleiðslu og
dreifingu verði rekin i op-
inberri eigu (ríkis, sveitar-
og samvinnufélaga).
(2) Lýðræðislegur áætlunarbú-
skapur, sem gætir jafnvæg-
is milli hagsmuna ríkis og
héraða, ræður mestu um
hagnýtingu íframleiðslu-
þáttanna milli fjárfestingar
og neyzlu.
(3) Sjálfstæður rekstur fyrir-
tækja innan ramma áætlun-
argerðar.
(4) Jafnari tekjuskipting, auk-
in upplýsingaþj ónusta við
neytendur og heilbrigt verð
myndunarkerfi skal tryggja
frjálst neyzluval.
En „þar með skapast ekkert
kyrrstætt, árekstralaust ástand.“
M. ö. o. engin útópía, engin
jarðnesk paradís, fyrirheitna
landið sést hvergi, ekkert þús-
undáraríki. En lýðræðislegt
stjórnarform, stofnanir og starfs
hættir eiga að vera við lýði til
þess hægt sé að leysa vandamál
án allsherjarvaldbeitingar —
þ. e. án þess að kasta lýðræðinu
fyrir borð: Þess vegna er lögð
slík megináherzla á viðurkenn-
ingu þingrœðis og margraflokka
kerfis, eins og sagt var frá í upp-
hafi.
* Næstu verkefni
Lokakaflinn, ' Nœrtœkustu
verkefni, ber það með sér að
verkefni virðist ekki skorta í
sænska velferðarríkinu. Þeim
kafla verða ekki gerð skil hér,
en til þess að gefa um hann ein-
hverja hugmynd nægir að telja
upp eftirfarandi mál: Þjóðfélags
lega tryggð lágmarkslaun, jafn-
ari aðstöðu kynjanna til þjóð-
félagslegrar þátttöku, umbætur
í húsnæðismálum, auknar tóm-
stundir og bætt aðstaða til að
njóta þeirra, jafnari aðstaða til
menntunar, virk menningarpóli-
tík, ný viðfangsefni vísindarann
sókna, ný tæki til eflingar lýð-
ræðislegum áætlunarbúskap, al-
þjóðleg efnahagsaðstoð, frjáls-
ari utanríkisviðskipti og efling
norrænnar samvinnu. — Þessi
upptalning gefur að vísu lítið til
kynna um innihaldið, en yfirleitt
eru þessar kröfur raunsæjar og
vel rökstuddar í samhengi
sænskra stjórnmála.
Þeir kaflar stefnuskrárinnar,
sem fjalla um efnahagsmál, eru
sérstaklega skýrir í hugsun og
framsetningu, enda er Hermans-
son viðurkenndur í Svíþjóð sem
skarpskyggn rithöfundur um
efnahagsmál. — Hér verður að
nægja eitt dæmi.
Þar sem rætt er um nauðsyn
jafnari eigna- og tekj uskipting-
ar, segir í stefnuskránni, að eft-
Framhald á bls. 7.
Sósíalismi í »vel!erdamki«
Föstudogur 14. april 1967.
Verkamaðurinn (5