Vínland - 01.10.1903, Qupperneq 2

Sýningin í St. Louis.
Hcims-sýningin mikla í Caicago (1893) þótti
furöuvei'k svo mikið, að ailir þeir, sem pað sáu,
töldu víst, að þeir mundu aldrei framar áæfi sinni
sjá annað pví likt. „Borgin livíta“ átti aldrei neinn
-sinn líka. Þar sem áður var að mestu leyti auðn
risu á skömmum tíma hinar risavöxnu skrauthall
ir, hin sendna og sviplausa vatns-strönd, varð alt í
einu öruggur hafnar-garður með breiðum strætum
og klassiskum súlnaröðum, fen og flóar urðu að
fögrum smávötnum n.eð eyjum og sundum, en
skrautlegar brýr og fagrar myndastyttur spegiuðu
sig hvervetna í vatninu eins og hvítur marmari.
Þar sem áður var óræktar kjarr-viður uxu nú
skrautplöntur i fögrum blómreitum, og par sem
sköminu áður fáir menn stigu fæti á jörð, voru mí
daglega inörg liundruð púsuudir af áliorfendum,er
litu mcð undrun yfir öll pessi stórvirki, sem par
voru að eins til sýnis um fáa mánuði og hurfu svo
eins sviplega og staðlaus draumvitrun.
Það var sannfæring flestra, að jafnstórkostleg
sýning og pesti mundi naumast verða stofnuð á
næstu huudrað árum, og margir hugðu að sýuing-
um mundi nú fækka fyrst um sinn, af pví pessi
hefði verið svo mikil og fullkomin, að langt yrði
paugaö til nokkur pjóð treystist til að gera jafu-
vel eða betur.
En pað héfir alt farið annan veg. Síðan eru
nú liðiu 10 ár, og aldrei liafa fleiri sýningar vorið
haldnar en á pví tímabili. Þær liafa að vísu allar
i lieiid sinni verið tilkomu ininni en Chicago sýn-
ingin.en íeinstökum deildumhafa pósutnar peiria
tekið henni fram, eiukum sýningarnar í París og í
Buffalo.
Og að sumri verour sýningin í St. Louis að öllu
leyti stórkostlegri en Chicago sýningin.
St. Louis hefir ekkert til sparað, að vanda se:n
bezt til sýningarinnar; bæði borgin sjálf og MBs-
ouri-ríkið liafa lagt fram mikið fó og valið sína
beztu menn í framkvæmdarátjórn sýningarinnar;
flestir peir liugsvitsmenn, verkfræðingar og bygg-
ingameistarar, sem mesta pekkingog reynslu hafa
haft við sýningarstörf, voru valdir til pess að ann-
ast allar verklegar framkvæmdir við pessa sýn-
ingu, og Francis forseti sýningar stjórnarinnar fór
sjálfur til fundar við flesta pjóðhöfðingja Norður-
álfunnar til pess, að livet.ja pá til að talca pátt í
sýningunni, allir tóku pví vel, og má svoaðorði
kveða, að allar þjóðir keppi livervið aðra að leggja
tíl sinn skerf sem ríflegast;—pað eru fáar undan-
teknar einsog íslendingar —jafnvel Kinverjar,sem
með lögum eru útilokaðir, og geta ekki komið
hingað til lands sem sýningargestir, hafa pó sent
afar mikið af ágætum sýningarmunum og látið
byggja skrautlegt stórliýsi fyrir páásýningarsvæð-
inu í St. Louis, sem nú er bráðum l’ullgert.
Það er pví ekki að undra þó allar pjóðir í
Ameríku, og jafnvel pær leifar, sem eftir eru af
hálf-viltuin Indiánum, leggi framsýnishorn af öllu
pví, er pær eiga bezt og einkennilegast,*]! pessarar
miklu sýningar: öll ríki Bándamanna eru sjálfsögð
að vera með, og sambandstjórnin hefir veitt inikið
fé (fimm miljónir dollara) tiksýuiugarinnar.
Þeir, að minsta kosti, sem sáu lieimssýning-
una iniklu í Chieago, eða pektu eitthvað til henn- J
ar, geta fengið nokkra hugmynd um liversu stór-
kostleg sýningin í 3t. T.ouis muni verða, með því
að taka til samanburðar nokkur aðalatriði beggja
sýninganna.
Chicago sýningin kostaði rúml. 27 miljónir
dollara cn 3t. Louis sýningin hefir 40 miljónir til
umráða. Sýningarsvæðið í Chicago var 633 ekrur
að stærð en í St. Louis er pað 1,24(1 ekrur. Þannig
er pað auðsætt að St. Louis Sýningin tekur yfir
næstum lielmingi meira svæði en Chicago sýn'mg-
in, og hefir líklega, áðnr likur, helmingi meira fó
til umráða, og ] e rar prss er jafnframtgætt, að við
pessa sýningu starf'a peir menn, sem mesta reynslu
fengu og mest lærðu af samskouar störfum við
Chicago sýninguna, pá má nærri geta að ávextir
peirrar pekkingar komi fram í yfirburðum þessar-
ar sýningar. Það hefir meðal annars pegarkomið
í JjÖ3, að allur kostnaður við byggiugar fyrir pessa
sýningu hefir verið tiltölulega miklu ininui en við
Chicago sýningunn, og alt verkið liefir geng'ið enn
pá greiðara, svo allar byggingar t. d. eru miklu
lengra á leið koinu!>r en pær voru á Chicago sýn-
inguuni jafnlöngum tíma áður e.i sýningin hófst.
Er petta alt að þaltka pekkingu og reynslu peirra
mannu er að verkinu standa.
Engin sýningarhöllin i 8t. Louis er oins risa-
vaxin og sú, er stærst var í Chicago, sem var 1,687
feta löng og 787 feta breið. Stærsta höllin i St.
LouÍ3 er landbúiiaðarhöllin 1,600 feta löngog C00
feta breið, en svo eru par mörg stórhýsi lítið minni
en þetta,ogö!l iniklu stærri on samskonar stórliysi
vjru áOhicagosýninguuni. A peirri sýningu nægði
12,000 hestn afl til að lireifa allar vólar, ssm par
unnu, en á þoss iri sýningu parf til pess 38,000
hesta afl. Í Chicigo komust allir sýningarmunir
fyrir á rúml. 82 ekrtun, en í St. Louis komast peir
ekki fyrir á minna svæði en 128 ekrum.
Þar, sem eitt ineðal annars verður markvertá
pessari sýningu er pað, að meiri áherzla verður
lögð á að sýna framfarir matinlegrar starfsemi,
stig af stigi, frá uppphafi til enda, en áður hefir
gert verið á alsherjar sj'-ningum. Það htflr altaf
verið reglan, að sýna lielzt hina nýjustu og full-
komuustu muni, sem hver pjóð framleiðir,en sjald-
an eru sýndar liinar ýrnsu ínyndbreytingar er pe!r
liafa tekiðá framfaraskeiðinu tii fullkomnunarinn-
ar, og enn sjalduar hefir verið sýnd vinnuaðferðtn
eins og hún í rauu og veru er heima hjá sór.Á Chica-
go sýningunni var petta hvorttveggja sýnt vel og
rækilega í fáeinum greinum, en í flestutn atriðum
var pví öldungis slept. En á pesstiri sýningu verð-
ttr pví niiklu meiri gaumur gefinn, og allar deildir
mannlcgrar starfsemi sýndar, eins nákvæmlega og
því verður viðkomið á þeim stað. Sem dæmi má
nefna náma-sýningttna. Htnar margbreytte vétar
og verkfæri,sem ýmsar pjóðir nota við námagröft,
hafa jafnan verið sýnd á öllunt stórsýningum, og
auk pess margar eftirmyndir af námum gerðar í
smáum stýl, líkt og barnaleikföng pau, er líkjast
gufuvagui og öðrum vólum: og gátu ókunnir menn
af pví fengið að eins óljósa hugmynd um hvernig
verulegir námar líta út; allskouar afurðírnámanna
liafa einnig verið sýndar, og svo mikið af marg-
breyttum steintegundum og málmblendingum, að
eDginn maður, sem ekki heflr sórpekkingu á peim
efnum hefir nokkru sinnigetaðáttað sig á því hvað
neitt af þvl hafi að pýða. Þetta verður auðvitað
alt sýnt á þessari sýningu í námahöllinni, en auk
pess verða 12 ekrtir af sýningarsvæðinu liafðar til
pess, að sýna verulegan námagröft. Þar erdálítið
gil, og i pví verður um alt búið eftir því sem altítt
varí námagiljunum í Californitt, og þangað á að
flytja marga vagnfarma af gullríkum sandi alla
leið frá Californiu, og svo verða menn látnir vinna
við það á hverjum degi um sýningartíman að pvo
gullið úr sandinum eins og námamenn vanalega
gerðu pað. Til pess jafnframt, að vekja forvitni
manna, á að flytja þangað kofa þann er Joltn W.
Mackay, námakonungurinn frægi, bjó í fyrst eftir
hann kom ti! Nevadn, og var par allslaus og einn
síns liðs að leyta hamingjunnar með skófluuni.
Þar setn sýningin stendur eru kol í jörðn, sem
aldrei liafa verið gralin, pví par var áður skemti-
garður, eign borgárinnar, og engum pví leyft að
grafa eftir kolunum. Nú kemur paðí góðar þaríir
fyrir sýuinguna, pví par verðursýnt hvernig ltoia-
námar eru í sitmi róetu mynd, og hvernig peir eru
unuir. Oiiubrunnar og öll vinna við pá verður
einuig sýnt eins og pað er í raun og veru; og til
fróðleiks og samanburðttr á númaiðnaði nútíðar-
iunar og fornaldarinnar verða hér sýndir Aztekar
frá Mexiko. er vinna að pví, að bræða og hreinsa
eyr eins og forfeður peitra ltafa gert pað fráómuua
tíð, með hinni frumlegustu málmbræðsluaðferð er
menn pekkja. Þeir sýna einnig livernig þeir
smtða vopn sín og verkfæri úr eyr, og gera pað alt
með liöndunuin og lólegum hamri.
Á líkan hátt verða sýndar flestar atviunugreinar
mannkynsins,að svo mikln leytisom pví verður viö
’komið á peim stað; margt er auðvitað ómögulegt
að sýna par .— Það er ómögulegt að sýna hjarð-
mannalíf á pröngu sýningarsvæði, nó sjómensku
par sem enginn sjór er til o. s- frv.,enda pótt sýnd-
ur só ailur útbúnaður og áhöld peirra inanna, er
þær atvinnugreinar stunda.
Til kviktónaðar sýningar verða liór liafðar
prjátíu og sjö ekrur af fögru skóglendi,og 250 pús-
und doliuruin verður útbýtt til verðlauna. A Chica-
go sýningunni komst kvikfónaður fyrir á tuttugu
og sjö ekrum, og öll verðalaunauppliæðin sein
fjáreigendur fengu var 132 pús. dollarar. Þótti pó
fle8tum, er það sáu, sá hluti sýningarinnar ærið
mikilfenglegur.
Á pessari sýaingu verður einnig gróðrarstöð
fyrir allar helztu plöntutegundir, bæði nytsainar
plöntur og skrautplöntur. Yerðurparmeðal ann-
ars sýnt gróðrarlíf Bandaríkjanna pannig, að stór
blettur veröur afmarkaður í líkingu við Bandarík-
in og hvert ríki verður einkéut á sínum stað, með
pví að gróðursetjH par allai lielztu plöntutegur.dir,
er þar vaxa, pað verður mynd Baudaríkjanna í lif-
andi plöntum. Landbúnaðardeildin liefir einnig
allmikið land til þess, að sýna akuryrkju og allan
landbúnað.
A öllum stórsýningUm vorra tíma vekur raf-
magnið langmesta eftirtekt og aðdáun; það er sii
liluti sýninganua,er mest hrifur tilfinningar áhorf-
endanna og miust preytir skynsemi peirra. Flestir
sýningargestii' reyna að hugsa eitthvað um það,sem
fyrir augun ber; vanalega veita menn pó litla eftir-
tekt öðru en pví, er þeim er kunnugast, og pað er