Þjóðhvellur - 01.09.1909, Blaðsíða 1

ÞJÓÐHVELLUR
BLAÐ TIL SKEMTUNAR, FRÓÐLEIKS OG ALVARLEGRA ATHUGANA
Nr. 29 REYKJAVÍK, SEPT. 1909. II, 5. ársfj.
Jóhann Ármann Jónasson, úrsmiður,
Laugaveg 12. Telefón 112.
Þarfir kaupmenn.
Versta meinið í verzlunarviðskiftunum
er það, þegar einokunaröldur velta sér
inn í þau og spenna heljarklóm utan
um einstakar vörutegundir, sem mjög
eru notaðar og útiloka heilbrigða sam-
kepni. Alt til þessa hafa íslenzk viðskifti
komist hjá þeim ófögnuði að mestu.
En víst er um það, að hurð skellur
hælum nærri hvað snertir steinolfuverð-
ið, þar sem hún er að kalla má i hönd-
um eins einasta félags. Hinn eini kaup-
maður hér á Suðurlandi, sem undanfarið
hefir pantað upp olíu samhliða D. D. P. A.,
er Gunnar Gunnarsson; hann einn hefir
verið keppinautur þessa mikla félags og
verðskuldar því miklar þakkir frá al-
mennings hálfu fyrir að hafa gert sitt
til, að halda steinolíuverði í góðu horfi.
Og þess eiga sem flestir að láta hann
njóta, því sú viðleitni hans er óefað
beinn hagur almennings.
Svo er kjötverðið. Menn hafa borið
kvíðboga fyrir því, að sláturhúsið yrði
eitt um hituna og mundi einskorða kjöt-
verðið, almenningi til ógagns. En nú
hafa þeir kaupmennirnir Gunnar Ein-
arsson og Siggeir Torfason tekist á
hendur, að keppa við Sláturfél., og má
óefað gera ráð fyrir, að samkepni þeirra
leiði til þess, að almenningur fái kjöt
með betra verði nú, en að undanförnu.
Þetta eru óneitanlega þarfir kaupmenn,
allir þrír, og almenningi er það lífsspurs-
mál að láta þá njóta viðskifta, að minsta
kosti að öðru jöfnu, svo holl og heppi-
leg samkepni geti haldið áfram af þeirra
hálfu eftirleiðis.
Og það væri blátt áfram hegningarvert,
•ef bæjarstjórnin gerði ekki alt, sem í
hennar valdi stæði til þess að greiða
áyrir og örfa þessa afarþörfu viðleitni.
H. B.
Jónatan Porsteinsson, kaupm.,
Húsgagnaverslun. Laugaveg 31. Telefón 64.
Eiig’landsbanki.
(Niðurl.). Aður en bankinn var stofn-
aður (1694), höfðu gullsmiðir í Lundún-
um mesíalla peningaverzlun Englands í
höndum. En meðferð þeirra á pening-
um var mjög viðsjárverð, t. d. tóku þeir
úr gullpeningum eins mikið af gulli og
þeir gátu, svo ekki bar á, og rýrðu gildi
þeirra, en urðu sjálfir stórríkir af stuld-
inum. Var það því ákveðið í bankalög-
unum, að hann tæki að eins peninga
eftir vigt, en ekki myntargildi; er því
hver einasti gullpeningur, sem bankinn
tekur á móti, veginn, og fær eigandinn
ákveðið verð fyrir hvert kvint af gulli,
án tillits til þess, hvaða ákvæðisverð
peningarnir hafa. Sjerstakar vogir, og
margbrotnar mjög, eru notaðar til að
vega peningana, og jafnframt því, sem
þær vega gullið, vinsa þær úr alla fals-
aða peninga, svo að bankaþjónarnir finna
þá fyrirhafnarlaust, — en ekkert fær eig-
andinn fyrir þá, séu þeir algerlega svikn-
ir. — Sex vogir eru hafðar til að vigta
peningana, og vegur hver þeirra til jafn-
aðar 35,000 gullpeninga á dag. En pen-
ingaverzlun bankans öll, er að meðaltali
nær 40 miljónir króna á hverjum degi,
árshringinn yfir.
I stjórnarnefnd bankans eru menn
kosnir árlega, og við þær kosningar hafa
allir þeir atkvæðisrétt, sem hlut eiga í
höfuðstól bankans. Kvekara og Gyðinga
má þó ekki kjósa í stjórnarnefndina og
hver sem í henni situr verður að minsta
kosti að eiga 30—40 þús. krónur inni í
bankanum, og fær hann í árslaun 8—10
þús. kr. Síðan kýs stjórnarnefndin ár-
lega bankastjóra, en hann er skyldur að
eiga í bankanum 70—80 þús. krónur í
minsta lagi. Hann er að nafninu til
æðsti maður bankans, en fær þó ekki að
sitja í tigninni nema eitt ár, og þótt hann
megi endurkjósa, og það hafi oft komið
fyrir, að sami maður hafi haft þá stjórn
á hendi tvö ár eða fleiri, þá er hitt þó
algengara, að nýr maður er kosinn ár-
Carl Ólafsson, Ijósmyndari,
Hafnarfirði.
lega; þykir það betur við eiga vegna
þess, að á þann hátt geta sem flestir
orðið þess heiðurs aðnjótandi. En em-
bættið er í sjálfu sér ekki annað en
virðingarstaða. Launin eru lág, aðeins
15—20 þús. krónur um árið, og má sá,
er embættið skipar, gegna öðrum störf-
um jafnframt, en er ekki skyldur til að
verja öllum tíma sínum í þjónustu bank-
ans, enda hefir hann þar fáum störfum
að gegna. En aftur á móti hefir hann
mann sér til aðstoðar, og þó hann beri
aðstoðarmanns nafn, hefir hann í raun
og veru æðstu völdin, og á honum hvíla
allar þyngstu skyldur bankastjórnarinnar.
Hefir hann 40—50 þús. kr. árslaun, og
eru það hæztu laun, sem bankinn borg-
ar nokkrum manni, og embætti sínu
heldur hann æfilangt, ef hann vill, Sá,
sem hefir verið bankastjóri eitt ár, er
sjálfkjörinn í stjórnarnefnd bankans. og
heldur þeirri stöðu til dauðadags. Vegna
þessa er vanalega helmingur stjórnar-
innar sjálfkjörnir menn, en alls eru það
24, sem nefnd þessa skipa. Eru þeir
allir auðugir menn og helztu fjármála-
fræðingar Lundúna.
í bankanum vinna alls 950 manns, og
hafa þeir allir lægri iaun en tíðkast
munu annarstaðar fyrir samskonar störf.
Lægsta árskaup er þar 800—1000 kr., en
öll vinnulaun bankans nema samtals 4—
5 milj. kr. á ári. Æðsti gjaldkeri, skrif-
stofustjóri og yfirlitsmaður reikninganna
hafa hvor um sig 15,000 kr. í árslaun,
og auk þess gott húsnæði fyrir sig og
fjölskyldu sína í bankahúsinu og þurfa
þar engu til að kosta, nema hvað þeir
eru skyldugir til að búa þar. Margir
skrifarar bankans eru líka skyldugir til
að búa í húsum hans og vaka þeir þar
til skifta og sitja allar nætur hvor í sinni
skrifstofudeild, og auk þeirra eru þar
margir hermenn á verði hverja nótt. Sá
hervörður hefir jafnan gætt bankans síð-
an 1780. Þá var lýðupphiaup mikið í
Lundúnum, og ætlaði skríllinn að ráð-
ast á bankann, sem þá var varnarlaus
fyrir, en það eitt varð honum til bjargar,