Þjóðin - 30.01.1915, Blaðsíða 4

4
þJÓBlN
Frjettir frá stríðinu.
Framh. frá 1. síðu.
við her og flota stendur ý s k a
þ j ó ð i n í þeim einingaranda,
sem er alveg dæmalaus, — reiðu-
búin að oft'ra þv! besta, sem hún
á, fyrir helgi heimilanna, sem vjer
erum að verja gegn glæpsamleg-
um árásum. — Mikið er húið að
gerast á liðna árinu. En þó er
fjandmaðurinn ekki enn að velli
lagður. Nýir og nýir skarar ráð-
ast gegn oss og hinum trúföstu
bandamönnum vorum. —
En fjöldi þeirra skelfir oss ekki.
Og þótt tímarnir sjeu alvarlegir
og verkið erfitt, þá getum vjer
heilsað framtíðinni með fullu
trausti. — Næst hinni vitru
stjótn guðs treysti jeg á hina ó-
viðjafnardegu hreysti hers og flota
og veit jeg mig þar í samræmi
við alla hina þýsku þjóð.
þess vegna ótrauðir á hinu ný-
byrjaða ári til nýrra afreka og
nýrra sigra Fyrir vort elskaða
föðurland. —
Herstjórnarstöðvunum
31. des. 1914.
Vilhjálmur II. R.“
Herfangar Pjóðverja voru
samkvæmt skýrs'u um áramótin
á þessa leið :
Frakkneskir fangar:
Liðsforingar 3.459
liðsmenn 215.905
þar á meðal 7 hershöfðingjar.
Rússn. fangar:
Liðsfor. 3.575
liðsmenn 306.294
(18 hershöfðingjar).
Belgiskir fangar:
Liðsfor. 612
liðsmenn 36.852
(3 hershöfðingjar).
Enskir fangar:
Liðsfor. 492
liðsmenn 18.824
Alls eru þá herfangar þjóðverja
ságðir 577.875 fyrir utan þá, sem
þeir segjast hafa verið að taka
síðast á árinu í eltingaleiknum
við Rússa í Póllandi. — í þessari
tölu segja þýsk blöð að sje að
eins taldir hermenn, en Rússar
sjeu vanir að telja með sínum
herföngum alla óherskilda menn,
sem þeir hafi lagt hald á, en þeir
sje margfalt fleiri en hermennirn-
ir, sem þeir hafi náð frá sjer.
Sigur Pjóðverja a Rússum í
Póllandi fyrir áramótin, segja þýsk
blöð að hafi verið stórkostlegur.
Skýrslur frá 31. des. segja, að
við Lods og Lowicz hafi þjóð-
verjar tekið 56 þús. fanga. Á
timabilinu frá 11. nóv. og til ára-
móta, segjast þjóðv. hafa tekið
alls í Póllandi 136 þús. fanga
fanga yfir 100 fallbyssur og yfir
300 vjelbyssur.
»Forniidable < heitir orustuskip,
er sökk fyrir Englendingum á
nýársdag í Ermarsundi skarnt frá
Plymouth. Varð þýskur kaf-
nökkvi því að grandi og slapp
hann óskaddaður undan hrað-
snekkju, sem elti hann. AI For-
midable björguðust fyrst aðeins
um 70, en síðar komu fleiri og
fleiri í leitir, er fengið höfðu
j slæma hrakninga, svo að nú er
j talið að bjargast hafi um 200
j manns af 750. Englendingar
harma mjög tjónið, en hugga sig
þó við það, að þetta hafi ekki
verið eitt af bestu og nýjustu
orustuskipum sínum.
Formidable var bygt 1901, og
var af sömu gerð og stærð eins
og „Bulwark“, sem sprakk í loft
upp í Shernesshöfn, 15 þús. lest
ir.
»Courbet«, skip yfirsjóliðsfor
ingja Frakka, sökk í Adríahafinu
nálægt Valona, núna rjstt eftir
nýárið. Varð það fyrir sprengli
frá austurrískum kafnökkva. —
Sjóiiðsforinginn Lapeyrjere
j og mestur hluti skipshafnarinnar
hafði bjargast yfir í önnur frönsk
skip. — Courbet var eitt hið
nýjasta, stærsta og besta skip
Frakka. Hljóp af stokkurn 1911
og var 23,500 lestir að stærð.
Skipverjar voru yfir 1000 að tölu.
Austurríklsmenn segja góðan
íramgang sinn um og fyrir ára-
mótin. Um jólin segjast þeir hafa
tekið af Rússum 37 liðsforingja
og 12.698 liðsmenn. — Frá 11.
til 20. des. segja skýrslur Aust-
urríkismanna, að þeir hafi tekið
alls 43 þúsund Rússa höndum,
og væru um jólaleytið alls um
200 þús. herfangar geymdir í
AusturrÍKi.
Ósigur Tyrkja í Kákasus segja
Rússar að hafi verið algerlega
lamandi fyrir þá á þeim stöðvum.
Tvær heilar herdeildir (arme-
korps) höfðu verið gereyddar og
fjöldi manns tekinn höndum.
þetta var fyrstu vikuna i janúar.
Barist var í hlíðum og fjallskörð-
um í alt að 10 þús. feta hæð.
Fjöldi fanganna og flutningur her-
fangsins hafði komið herforingj-
um Rússa í allmikinn vanda, en
þeir þurftu ekki að sögn að hræð-
ast neina árás, því að ómögulegt
hafi verið fyrir Tyrki að safna
saman leyfum hersins. — þakk-
arguðsþjónustur voru haldnar í
borginni Tíflis og heillaóskaskeyti
streymdu til Rússa frá Frökkum
og Englendingum.
Hver á tundurdufiin ?
Mikinn skaða hafa lundurdufiín
þegar unníð í ófriði þessum, bæði
í mannsköðum og eignatjóni, eink-
um þau, er upp hefir slitið og
rekið á víð og dreif út um öll höf.
Og því er miður, að ekki hafa ó-
friðarþjóðirnar einar átt um sárt að
binda af þessum orsökum, heldur
og ekki síður þær, sem hiutiausar
eru.
Bretar liafa sífelt sakað Þjóðvcrja
um það, að þeir hafi sfráð þessum
vítisvéium í vitleysu og skeytingar-
leysi út um allan Norðursjó, þvert
ofan í guðs og manna lög. Nú
birta þýsk blöð skýrslu frá flota-
málaráðherra Hollands eftir blaðinu
»Nieuwe Rotterdamsche Courant«,
og eftir þeirri skýrslu horfir málið
I nokkuð á annan veg við, en Bretar
I iiafa sagt. Hún hljóðar svo :
»Á tímabilinu frá 1. ág. til 5.
| <les., að báðum þeim dögum með-
töldum, hefir alls rekið að vorum
ströndum 83 tundurdufl. Eftir ein-
kennum þeim að dæma, sem á dufl-
i unum sáust, voru 70 af þeim bre«k
í og 4 frönsk, en um eitt var ekki
hægt að segja. 8 voru hollensk.
Á öllum þessum duflum var útbún-
aður til þess að gera þau ónýt, ef
| þau losnuðu af stjóra. Að eins fá
| ein af hinum útlendu voru ekki
| hættulaus. Þar að auk hafa á þessu
| sama tímabili ýms skip, er teljast
til hins konunglega herflota, eða
| tekin hafa verið í hans þjónustu,
j skotið í kaf um 20 dufl, er verið
| iiafa á reki nálægt ströndum vor-
um, en eins og að líkindum ræð-
ur, hefir eigi verið unt að segja
neitt með vissu um það, hvaðan
þau dufl hafi stafað«.
Vinnr heriannsins.
það var í sjö daga orustunni
við Marne-fljórið, sem fór svo, að
þjóðverjar urðu að leggja á flótta
til Aisne, að þessi litla saga gerð
ist í frakkneskri herdeild. Sann-
gildi bennar er staðfest með
mörgum vitnum.
Til herdeildaiinnar kemur einn
dag svartur hundur hlaupandi, og
leit hann illa út; hann var mag-
ur og aumur að öllu leyti.
Enginn þekti hundinn í fyrstu,
en eftir nokkra stund bar und-
irforingi kensi á hundinn og
undrast stórum, er hann sér hann
koma til sín. Foringinn hafði
sem sé látið hundinn eftir hjá
vinum sínum í París.
Hundurinn hafði saknað hús-
bónda síns og hafði hlaupið af
stað til að leita að honum. Og
alveg óskiljanlegt þykir það, að
hann skyldi hafa fundið herra
sinn milli hálfrar annarar miljón-
ar franskra, enskra og afríkanskra
hermanna.
Hundurinn varð svo hjá her-
deildinni eftir það.
En svo skeði það einn dag,
þegar herdeildin kom í stríð við
óvinaherinn nálægt St. Souplet,
að hundurinn fylgdi með deild-
inni. Skotin dundu, en hundur-
inn flýði ekki, heldur hélt sér
sem næst húsbónda sínum.
Herdeildinni var skipað að fara
í byssustingjaáhlaup og hundur-
inn fylgdi með. þar varð undir-
foringinn mjög sár og hné til
jarðar, en herdeildin hélt áfram.
Nú staðnæmdist hundurinn hjá
húsbónda sínum, kveinaði sárlega
og sleikti sár hans, þangað til
hann sá álengdar, að vagní var
ekið til að safna saman særðum
hermönnum. þá hljóp hann þang-
að, og engan frið gaf hann
ökumönnunum fyr en þeir
fylgdu með hoaum til þess stað-
ar, þar sem húsbóndi hans lá
meðvitundarlaus í gryfju einni.
Foringinn var nú fluttur þang-
að, sem hann fékk góða hjúkr-
un, og þegar hann raknaði við
aftur og náði heilsu, átti hann
næst guði engum fremur að þakka
líf sitt en hinum trúfasta hundi
sínum.
*
Hundurinn er alment góðvinur
hermannsins.
Margir hundar eru í stríðinu.
þjóðverjar munu hafa um
70,000 hunda í stríðinu.
í Austurríki eru þeir notaðir
til þess að draga hina smáu vagna,
sem notaðir eru við flutning
bumbanna, en alment eru þeir
hafðir til að finna hina særðu,
sem fallið hafa í stríðinu, og að
draga smávagna, sem særðir menn
eru látnir á og ekið til næsta
staðar, þar sem þeir geta fengið
hjúkrun. Og ratvísi hundanna
k,mur þeim oft til góðra nota.
Sérstaklega er þetta þanníg í þvi
stríði, sem nú stendur yfir, þar
sem víg'vellirnir eru svo afar víðir,
að mikill randi er að finna hina
særðu. í slíkum tilfelium hafa
sporhundar bjargað fjölda manns-
lífa.
En einnig á annan hátt er hund-
urinn vinur hermannanna. Líf
hermannsins er oft einmanalegt,
og hinir trúföstu, mállausu vinir
koma oft í stað annara vina, og
ljetta á þann hátt oft þyngstu
stundir hermannsins.
N í h a I.
Eftir Albert Engström.
þrótt fyrir það, þótt vinir mínir
hefðu verið að vara mig við því,
hafði jeg aftur farið ó kreik til
þess að kynnast iífinu í London,
og hjelt nú niður að hafskipa-
bryggjunum- Jeg hafði gert það
mörgum sinnum áður og alt af
komist allra minna ferða. Hve oft
hafði jeg stokkið upp í verk-
mannalest við stöðina í Fenchurch-
street og farið með henni alla leið
til Blackwall til þess að athuga
lýðinn og til þess að hala tal af
fóiki í öllum gerfum og myndum
innan heildar þjóðfjelagsins. En í
dag var sunnudagur, og helgi-
dagar kváðu vera hættulegastir.
Jeg fór af við Millwall og leit-
aði mig fram að innganginum að
East India Docks. Jeg stikaði
drjúgum áfram. Jötunvaxinn lög-
regluþjónn hijóp í veginn fyrir
mig.
— Hafið þjer nokkurt „jobb“
hjer ? spurði hann.
— Nei, en jeg hef „bob“ (shil-
ling), rímaði jeg við og fjekk að
fara leiðar minnar.
En sunnudagsfriður ríkti inni á
milli vöruhlaðanna miklu og á
stóru gufuskipunum var varla
nokkurt líf að sjá. Hjer og hvar
sást sótugur kyndari eða enn þá
dekkri negri hanga letilega á
borðstokknum og horfa svefnug-
um forvitnisaugum á þetta sjald-
gæfa fyrirbrigði: ókunnan mann
á þessum stað á helgidegi. Sólar-
hitinn var steikjandi og loftið var
sem glóð. Úr rykinu myndaðist
furðulegur þefur og blandaðist
þykku loftinu. Mig fór þegarað
iðra þess, að jeg skyldi ekki
heldur hafa sest inn í veitinga-
krána á Cecil og farið að lesa
dagblöðin. Sjálf þögnin, hjer í
hinni miklu London og það um
hádaginn, var ægilcg eins og í
tröllaskógi. því lengur, sem jeg
vnr barna, beim mun ógeðslegra
fanst mjer alt. Hugarburðir um
ósjenar hættur fóru að bæra á
sjer í huganum, og jeg lór ósjálf-
rátt að greikka sporið ; háu húsa-
veggirnir, sem mjer nú virtust
vera sem fangamúrar, bergmáluðu
drungalega skóhljóðið, eins og
þeir væru að boða ógæfu mtna.
Hvergi var nokkra mannveru að
sjá. Jeg hafði ætlað mjer tð leita
mig út á East India Docks Road
frá eystri hafnarbakkanum, en
hliðið var Iokað og engan lög-
regluþjón að sjá. Jeg varð því
að fara sama veginn aftur, þó
mjer findist hann langur, kveikti
í pípu minni og sncri við. Dauða-
þögn eins og áður. Hásetarnir á
skipunum, tem jeg hafði sjeð áð-
ur, voru einnig horfnir. En rjett
í því að jeg var að hverfa fyrir
hornið á hinni gífurlega stóru
vestri vöruhlöðu og hafði út-
gönguhliðið fyrir mjer, heyrði jeg
að einhver kom hlaupnndi fyrir
aftan mig.
— Hallól
Jeg staðnæmdist.
Berfættur náungi kom þar og
var nærri því kominn til mín, í
gauðrifnum buxum og með ritjur
af skyrtu á efri búknum; út um
götin á henni sást rauð og blá
hörundsmálning á brjóstinu.
- Gefið mjer dáh'tið af tóbaki,
sir!
Til þess að hann gæti ekki
ráöið það af máli mínu, að jcg
væri úrlendingur, svaraði jcg ekki,
en tók upp tóbakspunginn og gaf
honum dálitla glefsu.
— Voruð það þjer, sir, sem
heimsóttuð brytann á Bangkok
núna rjett áðan?
— Nei!
— Víst, sir, voruð það þjer.
Jeg þekki yður aftur. Hann var
á skipinu, en honum er málið
ekkert keppikefli nú sem stendur,
sir. Of mikið hættuspil, skiljið
þjer, sir. Góð lykt, sir! Hann
hefur nef sem þekkir þesskonar.
Gefið mjer bara nokkra shillings,
sir. Jeg segi ekki eitt orð. þegi
eins og jeg hefði haft hnífíbak-
inu frá því í fyrra sumar, sir!
Hann hló andstyggilega og gaut
á mig augunum.
— Gefið mjer bara nokkra
shillings, sir!
— Hafið yður á burt bara!
Jeg notaði ekki beint þetsi
orð, heldur sagði hið sama með
mörgum orðum, sem áttu við
þarna niðri við höfnina.
— Verið hægir, sir. Ha ha
ha! engin stóryrði! Situr ekki
á útlending! En þjer getið nú
samt gefið mjer nokkra shillings
og svo skal jeg vísa yður Ieið-
ina út. Jeg skal segja yðurþað,
að það er ekki vert að vera að
flækjast að óþörfu hjer niðri við
höfnina, og lögregluþjónninn
þarna er sof'andi sauður, er varla
vakandi nú fremur en vant er,
eða hann er inni hjá henn fallegu
Madge á Gullhjartanu og er að
drekka bjór. Svonanú, komið með
peningana, bölvaður grænjaxl.
dveuauv SetvaÆ uú
Veaat. v. i.
18
faxið á hestinum sinum. Þaö var eins og hann
ætti í stríði vi« sjálían sig — væri á báðum
áttum, hvort hann ætti að halda lengra eða
ekki. Eg vildi ekkert segja, var hræddur'um,
að samtalið kynni að breytast.
Hestarnir lötruðu i hægðum sinum og kveld-
kyrðin færðist yfir, friðandi og svalandi.
„En eg hefi ekki átt því láni að fagna að
geta talið mig með auðmönnunum," byrjaði hann
aftur hálf-brosandi. „Fátækur kom eg i heiminn,
misti forerldra mína ungur og varð svo að ráfa
á milli vandalausra þangað til eg gifti mig.
Við þekkjum báðir, hversu arðvænt það er að
vera i misjöfnum vistum, þar sem illa er borg-
að og jafnvel aldrei á stundum. Og svo þegar-
þar við bætist, að maður neitar sér ekki um
alla skapaða hluti, vitum við lika, að ekki er
mikið upp að leggja. Eg keypti dálitið af
bókum og blöðum, ferðaðist um landið til
þess að kynnast landinu og þjóðinni, og þó það
kostaði mig ekki sérlega mikið, var það þó lé-
leg atvinna.
— Og svo gifti eg mig. Hafði tvær hendur
tómar og konan líka. Á kotinu hérna fyrir ofan,
þar sem eg bý, fékk eg lifstiðarábúð. Eg hefi
orðið að berjast með hnúum og hnefum til þess
að komast áfram.
Eg hefi verið einyrki síðan eg byrjaði að
Uokra. Konan hefir haft nóg með börnin. Þau
,ru nú átta og það elsta við fermingu. Þaðer
23
„Auðunn fór nú út aftur, og Ijet mig einan
eftir. Eg settist niður og rendi augunum um
stofuna. Þótt hún væri ekki stór var hún ekkí
óvistleg. Hún var ómáluð en hreinlega umgeng-
in. Gólfiö lireint og gluggarúöurnar líka.
„Auðunn" kom nú aftur að vörnut spori, og
sá eg þá að einhver breyting hafði orðið á hon-
um. Honum var eitthvað órótt innanbrjósts og
svipurinn hvíðafullur,
,,Eg verð að bregða mér frá snöggvast," sagði
hann. „Þú veröur að gera þér að góðu það sem
þú finnur þarna í skápnum. Eg skal verða svo
fljótur sem eg get. — Svo kemur nú konan og
talar eitthvað við þig.“ Það var eins og hann
hikaði við augnablik. Eins og hann ætti eftir að
segja eitthvað fleira. Hann stóð í dyrunum al-
búinn að fara.
En það leið ekki nema augnablik. Hann gekk
yfir að kistu, sem stóð við bókaskápinn, lauk
henni upp og tók upp úr henni dálítinn kistil.
Hann opnaði kistilinn og tók upp úr honum
dálitla bók óbundna. Siðan lokaði hann kistlin-
um og lét hann á sama stað.
„Ef þig skyldi lengja eftir mér, þá hefirðu
hérna dálítinn hluta af sjálfum mér,“ sagði hann
um leið og hann rétti mér bókina. Og um leið
var hann horfinn út úr dyrunum.
Eg lauk upp bókinni, og mér fanst himnarn-
ir opna sig. Þetta var ljóðabókin hans, skrifuð
af honum sjálftim, skáldinu og einyrkjanum, í
22
Þegar viö vorum kommr að bæjardyrunum,
kom kona í fasið á okkur.
„Kondu sæl, góða mín,“ sagði „Auðunn" og
hvarf tií konunnar.
„Eg kem hérna meö næturgcst."
Eg sá undireins að það brá fyrir eins og vand-
ræðum í svip konunnar. Mér flaug í hug að
henni mundu heimilisásæðurnar svo kunnar, að
hún þættist ekki efnum búin til að hýsa lang-
ferðamann, svo eg hafði orð á því þegar eg
hafði heilsað henni, að eg hefði nú ætlað að
halda áfram.
„Það nær nú ekki nokkurri átt. Þú ert þreytt-
ur eftir vökur og ferðalag og þarft að hvíla
þig. Og svo er nú þokan aldrei svo skemtileg
og sízt fyrir ókunnuga að næturlagi. Nei, þú
verður hér i nótt, og verður að láta þér líka
þótt ekki verði alt sem fullkomnast," sagði
„Auðunn“ og gekk á undan inn í bæinn.
Hann opnaði hurð til hliðar við bæjardyrnar,
og bauð mér þangað inn. Við komum inn í dá-
litla stofukytru, og var gluggi á henni fram á
hlaðið. í stofunni var borðkríli dálítið og með
hliðunum kistur og koffort. Það voru sætin. í
einu horninu var bókaskápur og virtist hanti
eins og bera stofuna ofurliði — virtist í fljótu
bragði alt of stór í samanburði við stofuna, og
ekki eiga þarna heima. En það sem eg tók þó
einna fyrst eftir og vakti undrun mína var það,
að skápurinn var hér um bil fullur af bókum.
19
drengur, scm er nú fariiui að létta mikið undir.
—- En fyrirgefðu nú þetta mas mitt. Eg hefi
sagt þér þetta til þess að þú skildir I>etur við
hvaðá kjör ljóðadísin mín hefir orðið að búa,
og undir hvaða atvikum kvæðin mín hafa fæðst.
Hann þagnaði og fór að líta kringum sig.
Svo stöðvaði hann hestinn og mælti hálfvand-
ræðalega:
„Eg hefi ekki verið sem beztur leiðsögumað-
ur. Viö erum komnir heldur langt. Við áttum
að beygja af þarna skamt fyrir neðan snerð-
ingana."
„Ja-á. — Eg var nú að hugsa ura að halda
áfram," sagðl eg í vandræðum, því ekki höfð-
um við minst á það einu orði, að eg kæmi heim
með honum.
„Flalda áfram? Heldurðu eg sleppi þér svo,
að þú komir ekki heim með mér? Auðvitað hefi
eg ekki í neina höll að bjóða, geturðu verið viss
unt. En það fara svo margir hérna framhjá, að
þeir fáu, sem eg næ til, sleppa ekki undan þvt
að koma heim til mín. En við verðum líklega
að ríða veginn til baka, þótt það sé dálítill krók-
ur. Það er svo bölvað hérna yfir ásana."
Og um leið sneri hann hestinum við, og fór
eg að dæmi hans.
Það leit út fyrir að veðrið mundi breytast
með kveldinu. Utan dalinn læddust þokuhnoðr-
ar, sem runnu saman og náðu upp í miðjar hlíð-