Elding - 05.05.1901, Blaðsíða 1

Blaöiö kemur út á
hverjum sunnud. Kost-
ar inuanl. 3 kr. (75 au.
ái sfjórð.), erlend. 4kr.
ELDING
Pöntun á blaöinu er
innanlands bundin viö
minst einn ársfj., er-
lendis viö árg. Borgun
fyrirfram utan Rvík.
1901.
REYKJAVÍK, SUNNUDAGINN 5. MAÍ.
21. tbl.
.............III,.—
* VAN DAÐU FS VARN! N6U Bs*
| -$1Afp^yíTA^ B)/RGt)IP|'
•GOTl VEftt) Á ÖLLU*
Alþýðuháskólar í Danmörku.
V.
Þess befur verið getið að al-
þýðuháskólarnir haíi lengi fram
■eftir mætt mótspyrnu úr ýmsum
áttum. Sumir hafa jafnvel talið
þá hreint og beint skaðlega og
borið þeim á brýn, að þeir blésu
hroka og sjálfsþótta inn í læri-
-sveinana án þess að veita þeim
i aðra hönd nokkuð til að þykj-
ast af eða breykja sér yfir. Það
ræður nú að líkindum — enda
segir sig sjálft — að iunan um
allan þann sæg af fólki, sem
gengið hefur á alþýðuháskólana,
kunni að finnast nokkrar mann-
eskjur, sem hafa ofmetnast af
skólaverunni og drukkið í sig
stórar hugmyndir um sitt persónu-
lega gildi, án þess að nokkur til-
svarandi breyting yrði á innra
manni þeirra. En þetta er að-
eins undantekning. Öllum mönn-
um, sem hafa litið á málið stilli-
lega og óvilhalt, ber saman um,
að alþýðuháskólarnir hafi ómót-
mælanlega haft mjög mikla þýð-
ingu fyrir alt þjóðlíf Dana, og
sumir af þeim útlcndingum, sem
hafa kynt sér þetta mál, játa það
hrciut og beint, að þeir þekki
ekki þá hreyfingu á síðari tímum,
sem hafi haft jafn djúp og gegn-
umsýrandi áhrif á lif einnar
þjóðar.
Þau áhrifin, sem mest ber á
og fyrst koma í Ijós, eru áhrif
skólaverunnar á hugarfar, tilfinn-
ingar og siðferðislíf nemendanna,
breytingin, sem verður á öllu
þeirra háttalagiog dagfari. Bj'órn-
stjerne Björnson fer svofeldum
orðum um þetía: „Það andans
og hjartans líf, sem hefur dreifst
meðal alþýðunnar gegnum háskól-
ana, er alveg sérstakt í sinni
röð og þekkist hvergi í heiminum
nema í Danmörku. Fyrsti og
beinasti ávöxturinn er aukin sóma-
tilfinning, sem leiðir tíl dugnaðar
og framtakssemi. En dýrmætustu
ávextirnir ern þó: aukin lífsgleði
og meira siðferðisþrek og fróðleiks-
fýsn, sem hefur leyst þúsundir af
heimilum úr viðjum deyfðarinnar
og vanþekkingarinnar".
Háskólarnir mega eiga það með
réttu, að þeir hafa útbreitt þekk-
ingu og vakið sálir manna í hverj-
um krók og kima um alla Dan-
mörku. Þeir hafa borið gleði og
ánægju inn í hreysi, þar sem áð-
ur ríkti óánægja, deyfð og kjark-
leysi. Þeir hafa vakið hjá þjóð-
inni ást á endurminningum sínum
og móðurmáli. Þeir hafa umskap-
að marga veika, sljóva og kjark-
lausa aumingja, reist þá við og
gert úr þeim sjálfstæða, hugsandii
og framgjarna ættjarðarvini. Þoir j
hafa vakið hjá þjóðinni alvarleg- j
an áhuga á trúarefnum, svo óvíða
finnst fegurra og dýpra trúarlíf
en meðal bændastéttarinnar í Dan-
rnörku, og þet'a er mjög þýðing-
armikið, því framfaraáhugi er
ætíð samfara áhuga í trúarefnum,
svo framarlega sem trúarstefuan
fer í rétta átt.
Alþýðuháskólarnir hafa þannig
að dómi allra, sem til þekkja,
sópað burtu deyfðinni og drung-
anum, sem áður var yfir alþýðunni,
og eins og vakið nýtt þjóðlif
meðal Dana. Það er eins og vor-
gróðurinn, bæði í líkamlegu og
andlcgu tilliti, þjóti upp þar sem
háskólalreyfingin fer yfir. Þess
sjást greinileg merki hvar sem
litið er til. Einn af merkari rit-
höfundum Dana, skáldið Zxlcar'.as
Nielsen, sem er nákunnugur lífi
alþýðunnar, fer um þetta svofeld-
um orðum: „Alþýðuháskólarnir
hafa sett sér það mark og mið
„að vekja og veita tilsögnu, og í
þorpum vorum út um land má
sjá þess ljósan vott, að þeim hef-
ur tekist það. Þeir hafa vakið
af dvala menn og konur svo þús-
undum skiftir, komið þeim í sam-
band við hið fegursta og besta,
sem lífið hefur að bjóða, og knúð
kynslóðina áfram til dugnaðar og
framtakssemi..........Yilji menn
grenslast eftir hverjir það eru, sem
hafa verið fyrirmynd annara í
búnaði og mest og bezt starfað í
þarfir regluseminnar, hverjir hafa
öðrum fremur gengist fyrir al-
þýðufyrirlestrum, lestrarfélögum,
hælum fyrir munaðarleysingja,
skotfélögum, samlagsbúum til
smjör- og ostagerðar, slátrunar-
húsum, búnaðarfélögum og spari-
sjóðum, í stuttu máli hverjir það
eru, sem hafa viljab eitthvað, vog-
að eitthvað og getað eitthvað. þá
munu það oftast nær vera garnl-
ir háskólalærisveinar, sem eiga
upptökin að hugmyndunum og
hafa barist fyrir þeim. Og það
er líka synd að segja að þeim sé
hlíft, þegar til opinberra starfa
kemur. „„Það er gengið í skrokk
á okitur miskunarlaust““, sagði
miðaldra bóndi við mig, „„Því
viðkvæðið er stöðugt: Þið eruð
skólagongnir, fram með ykkur! Við
erum kosnir í sveitastjórn, skóla
nefndir og brunabótasjóðsstjórn.
Það er lagt að okkur að stofna
kvöldskóla, annast bókaútlán, færa
reiknimia og sitthvað annað““.
Þannig má hvervetna í lifi al-
þýðunnar sjá greinilega ávexti af
starfi háskólanna. Hvergi koma
þó þessi áhrif jafn átakanlega
fram og í búnaðinum. Mönnum
ber alment saman um, að þótt
skólarnir hafi að mögu leyti haft
mikla þýðingu, þá hafi þeir þó
haft lang mesta þýðingu fyrir
landbúnað Dana og í raun réttri
hrundið honum í alveg nýtt horf.
Og þó þeir hefðu ekkert annað
gert, þá væri það eitt nóg til að
tryggja þeirn ævarandi orðstýr.
(Frh.)