Alþýðublaðið - 04.01.1964, Qupperneq 8

SKEMMTSLEG GREIN UM HREINLÆTIÐ OG SÖGU BAÐKERSINS
jmri
| ’

g|g|
wmm
- -
ip
: ' fH
stlrtSIÍIIí. ■ ■■•.
'i-'1 .WiV-Sv^
■vvsvvvv I11IIIII1I

■■:
Við mannfólkið eigum oft erf-
itt með að gera okkur það ljóst,
að það sem við erum að gera hina
eöa þessa stundina, er oft- harla
lítilf jörlegt, .og ef til vill er það
svo.í iííu tilfellum.af hverjum. ríu,
að komandi kynslóðir eiga eftir
að skcilihlæja að þvf sem. - þá
verða kallaðar bjálfalegar tiltekt-
ir. Við skulum- þó alls ekki .láta,
þetta á okkur fá- Ef við eætum
auðum höndum og hefðumst ekki
að, reyndmn ekki að skapa eitt-
hvað nýtt, og betrumbæta það
sem okkur er fengið í hendur af
forfeðrum okkar er hætt við að
framfarir yrðu smáar og fyrirferð-
arlitlar hér í heimi.
Það kemur margt skrýtið í ljós
er við athugum forsögu og upp-
haf ýmissa þeirra hluta, sem ó-
missandi eru í siðmenntuðum þjóð
félögum í dag.
Við getum til dæmis litið að-
eiris á sögu baðkersins, sem er
bæði fróðleg og skemmtileg og
meira að segja sprenghlægileg á
köflum. Englendingur nokkur,
Lawrence Wright, hefur tekið sam
an bók, sem á ensku heitir Clean
and Decent, sem þýða mætti
hreinn og þokkalegur. í þessari
bók er meðal annars fjallað um
sögu baðkersins.
Fyrst væri þó ekki úr vegi að
fara nokkrum orðum um hreiniæti
almennt. Það er reginmisskilning-
ur, ef menn halda, að það að
fara í bað hafi ætíð þjónað þeim
eina tilgangi að skola af sér skít-
inn. Hjá Grikkjum til forna var
baðið einn þáttur í íþróttum og
fimleikum. Einkum voru þá hin
köldu böð talin styrkjandi og herð
andi- Það var aðeins aukaatriði
að baðið fjarlægði óhreinindi af
skrokknum. Slíkt skipti alls ekki
meginmáli í þann tíð. Þannig var
þessu einnig varið meðal Róm-
verja. Orðið Sanitas þýddi þá
heilbrigði en ekki neins konar
hreinsun eða þvott. Sama merking
var líkg^lögð í orðið á miðöldum
meðal heldra fólks er þá lifði.
Stundum var það meira að segja
svo, að það að fara í bað var tal-
ið hafa andlegt gildi umfram
margt annað.
En við skulum nú ekki láta
þetta fá á okkur um of. Við skul-
um nú heldur líta ögn lengra aft-
ur í tímann og sjá hvað þá kem-
ur í ljós. Vitað mál er, að.hinir
fyrstu menn bjuggu við haf- Hvort
sem þeir hafa stundað sjóböð eð-
ur ei, þá ber að hafa það hugfast
að hafið .var alltaf í næsta ná-
grenni þeirra. Líklega hafa þessir
forfeður okkar ekki gert sér nein -
ar grillur út af því þótt ekki hafi
líkamsilmur þeirra ætíð verið
sem- ákjósanlegastur; En ekki er-
ólíklegt, að. þeir hafi öðru hverju
fengið sér þrifabað í sjónum, ann-
að hvort viljandi eða óviljandi.
Þeir hafa þá fundið sem var, að
baðið var ærið hressandi og þá
hefur þess ekki orðið langt að
bíða að þeir hafi komið sér upp
einhvers konar böðum. Þetta er
sennilega upphaf hreinlætisins,
en margt átti þó eftir að ske áður
en yfir lauk.
Fyrrgreind bók er mjög yfir-
gripsmikið' verk. Þess vegna er
ekki unnt að geta annarra þátta
hennar, en þess, sem fjallar um
baðkerið. Bókin sjálf er skemmti-
leg aflestrar. Hún er þó ekki
spennandi, en við því er varla að
búast, en hins vegar geymir hún
sæg af fróðleik um fortíðina og
það gerir hana sannarlega girni-
lega til fróðleiks, að ekki sé
sterkar til orða tekið-
Kona nokkur að nafni Molly
Montgomery var forstöðukona
byggingarsýningar, sem haldin
var í Oiympiu. Höfundur bókar-
innar, Wright, tók að sér að sjá
um eina sýningardeildina. Frú
Montgomery datt í hug að skemmti
legt væri að hafa þarna eitthvað
um sögu baðherbergisins, og var
Wright falið að sjá um þá deild
sýningarinnar. Wright hófst því
handa um að kynna sér málið.
Hann var furðu lostinn, yfir öllu
því skemmtilega, sem kom 1 Ij ó s,
þegar hann fór að kanna heim-
ildir. Hverjum skyldi til dæmis
hafa dottið í hug að Lúðvík XIV.
skyldi hafa haft púða í baðker-
inu sínu, að baðker hafi verið í
sófum og að wiský hafi verið bætt
í baðvatn með alveg undraverðum
árangri, að það sé afskaplega ó-
hollt að borða lambakótelettur
þegar maður er í baði? Fir.nst
ekki einhverjum það skrýtið nú,
að eitt sinn var annað talið for-
kastanlegt en að vera með hatt
undir sturtubaði, eða að sturtu-
bað hafi orsakað köfnun og væri
því hættulegt fyrirtæki.. Þetta allt
eru þó staðreyndir af blöðum sög-
unnar-
- Með-þetta-í huga setur Wright
fram þá skoðun sína, að lífið þró
ist aldrei ef-tir ákveðnum braut-
um, og oft séum við að furða okk-
ur á því hvers vegna við gerum
hlutina eins og. við gerum þá, og
þá hver sé ástæðan.
í bókinni segir Wright frá
manni, sem fór á reiðhjóli kring-
um eldfjallið Etnu meðan á gosi
stóð, og datt svo allt í einu í hug
að skoða hug sinn um ástæðuna
fyrir þessari för, en fann enga.
Wright fannst því sú spurning,
hvernig baðkerið væri eiginlega
til komið, eiga fullan rétt á sér,
þegar hann fór að skoða hug sinn
um þessi mál.
Um miðja 17. öld urðu þátta-
skil í sögu baðkersins. Þá voru
marmarabaðker mjög í tízku með
al þeirra, sem slíkra gripa áttu
völ, en þeir voru satt að segja
ekki margir. En eigendum bað-
kera fór sífellt fjölgandi. Von
bráðar kom í Ijós að marmaraker
voru ekki sem heppilegust einkum
ef menn vildu hvíla sig stundar-
korn í ylvolgu vatninu. Vatnið
vildi riefhilega kólna æði fljótt
í þeim- Þá var farið að gera bað-
ker úr járni, og venjulega var
efsta brúnin úr tré. Þá voru og
smíðuð koparker en þau voru dýr
og því ekki á allra færi. Einnig
voru baðker smíðuð úr tini.
Eitt var það þó, sem ekki breytt
ist, en það voru kringumstæðurn-
ar. Þá var baðherbergið almennt
í sama flokki og aðal íveruher-
bergi hússins, og þá ekki síður
en nú, skipti það miklu að hafa
fínna baðherbergi en nágranninn.
Eltki má gleyma ástamálunum í
þeísú sambandi. Casanova átti
baðker sem var færanlegt. Hægt
var að flytja það að rúmi hans og
það rúmaði tvo með góðu móti.
Þá fara sögur af einu baðkeri, sem
var hengt milli tveggja stöpla, sem
í rauninni voru höggmyndir-
Wright segir og frá því í bók
sinni, að Elízabet I. hafi farið í
g 4. janúar 1964 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ
t