Alþýðublaðið - 08.02.1964, Blaðsíða 8

Eitt af fórnarlömb -m jivypuróeirðanna.
Ástandið versnar á Kýpur
ÁSTANDIÐ á Kýpur hefur
versnað á nýjan leik. í fyrsta
lagi hefur aftur komið til ofbeld-
isverka þótt 4 þús. brezkir her-
menn halcli uppi lögum og reglu
á eyjunni (talið er, að ef brezku
hermennirnir væru ekki á eyj-
unni mundi koma til mun alvar-
legri hryðjuverka). í öðru lagi
hefur Makarios forseti hafnað
þeirri tillögu Breta, að hersveit-
ir frá NATO-löndum taki að sér
friðargæzlu á eyjunni.
Neitun Makariosar, sem nýtur
stuðnings meirihluta grískumæl-
andi eyjarskeggja, kom fram í
orð endingu, sem hann afhenti
sendiherra Breta í Nikosíu. Fljótt
á litið virtist hann ekki hafa hafn-
að brezk-bandarísku tillögunni
algerlega. Sagt var, að æskilegt
væri að hafa friðargæzlusveitir
á eyjunni, en þær yrðu helzt að
vera tengdar Öryggisráði SÞ. —
Kýpur-stjórn væri reiðubúin til
viðræðna við Bandaríkin og Bret-
land um slíkt lið áður en málið
færi fyrir Öryggisráðið.
Tónninn í orðsendingunni villti
mönnum sýn, en ljóst er orðið,
að grískumælandi Kýpurbúar
hafa ekki breytt afstöðu sinni.
Þeir vilja ekki friðargæzlusveit-
ir frá NATO-ríkjum, aðeins sveit-
ir á vegum Öryggisráðsins og
undir þess stjórn.
Talið er, að Kýpurstjórn muni
leggja málið fyrir Öryggisráðið
fyrr eða síðar, með samþykki
Breta og Bandaríkjamanna eða
án þess. Kýpurstjórn muni skjóta
máli sínu til ráðsins án sam-
þykkis tyrkneskumælandi eyjar-
skeggja og án tillits til þess á-
kvæðis stjórnarskrárinnar, að
slíkar ákvarðanir verði að hljóta
samþykki beggja þjóðarbrota.
★ SLÆMAR SÁTTAHORFUR.
Síðan til blóðugra átaka kom
á Kýpur um jólin hafa brezkar
hersveitir haft eftirlit með ó-
tryggu vopnahléi með samþykki
yfirvalda á Kýpur og stjórna
Grikklands og Tyrklands, sem
eiga að hafa eftirlit með því á-
samt Bretum, að stjórnarskrá
landsins sé höfð í heiðri sam-
kvæmt sérsamningi sem undir-
ritaður var fyrir tæpum fimm
árum, þegar Kýpur fékk stjórn-
arskrá og síðan fullveldi.
í þessari stjórnarskrá eru á-
kvæði um sambúð þjóðarbrotanna,
grískumælandi manna, sem eru
um 450 þús. talsins, og tyrk-
neskumælandi manna, sem eru
um 110 þús. Vitað var frá upp-
hafi, að andstæðurnar voru svo
miklar, að tíminn yrð. að skera
úr um það, hvort Kýpur tækist
að halda uppi sjá fstæði og hvort
jafnvægi héldist nokkurn veginn
innan lands.
KASTLJÓS
Hins vegar urðu samningarnir
um sjálfstæði Kýpur að miklu
leyti til vegna óskar Breta,
Grikkja og Tyrkja um að forðast
hættulega deilu, sem veikt gæti
samstarfið á austurarmi NATO.
Fulltrúar Kýpur urðu að fallast á
málamiðlun, sem huldi hinar
djúpu og alvarlegu andstæður.
Þó tókst að koma í veg fyrir á-
tök þar til í desember í fyrra.
Bretar tóku skýrt fram þegar
í upphafi, að þeir gætu ekki bor-
ið þá byrði um langan tíma, að
hafa eftirlit með vopnahléinu á
Kýpur. Jafnframt buðu ríkin 3
sem ábyrgjast sjálfstæði Kýpur,
stjórn eyjunnar til ráðstefnu í
London. Bæði Makarios erkibisk-
up og Kutchuk varaforseti leið-
togi tyrkneskumælandi manna,
samþykktu tillöguna um ráðstefn-
una.
Ráðstefnan er aftur á móti kom-
in í algera sjálfheldu. Fulltrúar
tyrkneskumælandi Kýpurbúa
leggjast gegn sérhverri kröfu um
breytingu á stjórnarskránni, en
grískumælandi Kýpurbúar telja
breytingu á stjórnarskránni nauð
synlega til þess að stjórnin geti
starfað.
Ákvæðin um tryggingar gagn-
vart tyrkncskumælandi Kýpur-
búum hafa veitt þeim raunveru-
legt neitunarvald í löggjafarstarf
seminni og Makarios vill skerða
þessi ákvæði. Auk þess vill hann
afnám sérsamningsins, sem ger-
ir ráð fyrir því, að Bretar, Grikk-
ir og Tyrkir gegni hlutverkum
eins konar forráðamanna.
Ljóst er, að mjög lítil líkindi
eru til þess, að sættir takist með
þjóðarbrotunum. En óeirðirnar
í desember hafa sannfært alla að-
ila um nauðsyn þess, að sýnd sé
gætni. Sú pólitíska lausn, sem
Makarios vill, getur ekki orðið
að raunveruleika nema því aðeins
að allt annað andrúmsloft verði
ríkjandi en nú. Og slíkt andrúms-
loft getur ekki skapast nema á
vissu „þroskaskciði.”
Á þeim tæpu fimm árum, sem
liðin eru síðan Kýpur öðlaðist
sjáifstæði, hefur ekki tekizt að
koma á sættum með þjóðarbrot-
unum. Bæði Makarios og Kutchuk
hafa verið og eru hófsamir og
raunsæ'r stjórnmálamenn, en til-
finningar eyjaskeggja geta orðið
svo heitar, að öfgasinnar nái yfir-
tökunum. Ef öfgasinnar fengiu að
ráða í Tyrklandi, mundu Tyrkir
skerast í leikinn með vopnavaldi
til að knýia fram skiptingu eyj-
unnar. Ef öfgasinnar meðal grísku
mælandi manna fengju að ráða
yrði Kýpur sameinuð Grikklandi
og draumurinn um „enosis” mundi
rætast.
★ GAGNKVÆM TOR-
TRYGGNI.
Bæði Grikkland og Tyrkland
vilja lausn, sem tryggt getur ein-
g 8. febrúar 1964 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ingu Kýpur, en ljóst er, að bæði
ríkin hafa vakandi auga með þvi
sem gerist á eyjunni. Báðar
stjórnirnar hafa því fallizt á til-
lögu Breta og Bandaríkjamanna
um, að NATO-hersveitir verði
sendar til Kýpur til að haida uppi
lögum og reglu í þrjá mánuði
jafnframt því sem gerðar
verði aivarlegar tilraunir til að
leggja grundvöll að friðsamlegri
sambúð. (Gæzluliðið yrði ekki und
ir stjórn NATO-).
Makarios hefur hafnað tillög-
unni. Kýpur á ekki aðild að NA-
TO og hefur skipað sér í röð
ríkja, sem halda sér utan við
bandalög. Hins veaar er Kýpur
í brezka samveldinu, og þess
vegna liefur verið fallizt á friðar-
eæzlu Breta síðustu vikurnar. í
orð-endingunni ti1 brezka sendi-
herrans í Nikosíu sló Makarios
meira að segja þann varnaela, að
hugsanlegt væri að Kýpur-stjórn
gæti sætt sig við friðargæzlulið
frá samveldinu. En sú tillaga er
talin óraunhæf, m. a. veena kostn
aðarins, sem yrði mikill.
Makarios segir, að það sé allt
annað mál, að fallast á það, að
NATO verði látin eæta friðarins
á eyjunni og leggur því til, að
SÞ verði falið það verk. Margt
bendir til þess, að þessi tillaga
hafi mestu fylgi að fagna meðal
eyjarskeggja eins og Makarios
sagði í orðsendingu sinni, en
aftur á móti eru menn í vafa um
hvort hún sé raunhæf.
Því að auk þess sem SÞ mundi
eiga fullt í fangi með að taka
sér friðargæzlu á Kýpur af fjár-
hagslegum ástæðum telja hvorki
Bretar, Grikkir né Tyrkir SÞ-til-
löguna hentuga að svo stöddu.
Bandaríkjamenn eru sömu skoð-
unar og vilja að NATO taki að
sér málið, þar eð það varði það
að miklu leyti vegna þess, að
tveir deiluaðilanna eiga aðild að
NATO.
Ef Makarios fellst á tillöguna
að lokum ætti það ekki að vera
neinum vandkvæðum bundið, að
halda uppi lögum og reglu á
Kýpur. En Makarios óttast, að ef
NATO tæki málið að sér, mundu
áhrif Tyrkja vera of mikil. Hann
mundi treysta brezku gæzluliði
betur en NATO-gæzluliði.
Það er því hinn gamli fjand-
skapur og gagnkvæm tortryggni
Tyrkja og Grikkja, sem gerir
málið erfitt viðfangs. Ef ekki
tekst samkomulag um gæzlusveit-
ir er erfitt að sjá hvernig þeir
geta náð samkomulagi um fram
tíð eyjunnar, sem er ennþá
flóknara vandamál.
MAKARIOS ERKIBISKUP
^tllllllllllXllMMIilMIIUUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIfinil
Lækkun kos
ÉG FAGNA leiðara „Alþýðu
blaðsins” frá 9. 1. 1964. Mér er
sagt, að hér sé um gamalt bar-
áttumál Alþýðuflokksins að
ræða, mig furðar því, að það
skuli enn eigi hafa náð fram
að ganga. Hvaða afstöðu taka
æskulvðssamtök hinna stjóm-
málaflokkanna til 18 ára kosn-
ingaaldurs? Þeir munu almennt
varla setja nein aldurstak-
mörk, þegar um er að ræða, að
láta unga fólkið starfa í þágu
viðkomandi flokks.
[ Eins og nefndur leiðari ber
[ með sér, liggja ýmis auðskiljan
leg rök til stuðnings kröfu um
sanngjarna lækkun kosninga-
aldurs og þar með um raunhæfa
hlutdeild unga fólksins í störf-
um ivðræðisþjóðfélagsins. Öll-
um ber saman um, að unga fólk
E ið þroskist bæði líkamlega og
andlega nokkrum árum fyrr nú
| á tímum en bara fyrir fáum ára
| tugum síðan. Og með því að
menntunarskilyrði hafa stór-
batnað samtímis, mun víst ó-
hætt að segja, að einnig stjórn
máiaþroski ungmennis 18 ára
nú mun vera engu minni en
21 árs borgara á þeim árum,
þegar núgildandi kosningald-
i ur vai' ákveðinn.
| Annað kemur og til: á öllum
§ sviðum lífsins byrja ábyrgð og
'/|IIIIII1IIMIIMIIIIII|II||||||I||||||||||||||||||||II|||||1|I||||I||||||||||H
Fiskverði
métmælt
„AÐALFUNDUR haldinn í Yél
stjórafélagi Vestmannaeyja 2.
febr. 1964 samþykkir að lýsa óá-
nægju sinni og mótmæla harðlega
verðákvörðun þeirri er ákveðin
hefur verið fyrir vetrarvertíð þá,
sem nú er hafin af oddamanni
þeim sem skipaður var af Hæsta
rétti í yfirnefnd í verðlagsráði sjáv
arútvegsins. Ennfremur telur fund
urinn, að þessi ráðstöfun brjóti
niður allar þær vonir, sem sjó- ,
menn gerðu sér um Verðlagsráð
sjávarafurða og telur að verðlags
ráðið hafi á engan máta náð að
gegna því hlutverki, sem því var
ætlað. í reglum þeim, sem verð
lagsráði í upphafi voru settar, var
ákveðið að það hefði lokið störf-
um fyrir hver áramót og einnig
þótt yfirnefnd yrði að úrskurða
fiskverðið. Nú var hins vegar ekk
ert fiskverð komið er vertíð hófst j
og gæti það valdið því að sjómenn 1
réðu sig síður til starfa á fiski-
skipin á eðlilegum tíma. Ennfrem
ur lesdir fundurinn sér að benda
á að slíkar aðgerðir séu sízt til
þess að laða sjómenn að störfum
á vélbátaflotanum." >