Alþýðublaðið - 10.06.1964, Blaðsíða 2

!
ílltstjórar: Gylfl Grönðal (áb.) og Benedikt Gröndal. — Fréttastjóri:
Arni Gunnarsson. — Ritstjórnarfulitrúi: Eiöur Guðnason. — Símar:
J.4900-14903. — Auglýsingasími: 14906. - Aðsetur: Alþýðuhúsið við
Hverfisgötu, Reykjavík. — Prentsmiöja Alþýðublaðsins. — Askriftargjald
tr. «0.00. — i lausasölu kr. 5.00 eintakið. — Utgefandi: Alþýðufiokkminn.
Hið innra lögmál
„ÞÁ ER VEL, ef sú hátíð, sem hér .hefur iver-
ið sett, ber þess. nokkurt vitni, að hér búi smá-
þjóð, sem er eldri en tvævetur í menntun sinni“,
sagði Halldór Laxness í eftirmihnilegri ræðu, er
hann fiutti við setningu Listahátíðarinnar. Hann
ihélt áfram: „Og þó eirikum er þetta listaþing tjáir
vilja okkar til að halda áfram sjálfstæðu þjóðlífi
(við þann hlut, ;sem okkur hefur verið kjörimi hér
vestur í hafinu“.
Skáldið minnti þjóð sína á, að þokkalegur
efnahagur kynni að vera góður, en væri þess-ekki
'umkominn að skapa menningarafrek, því miður.
Það var hörð ádeila á þá miklu 'bókaþjóð,
sem íslendingar hafa taliö sig vera, er nóbelskáld-
ið taldi upp forn listaverk, Eddú, Hómilíubók,
Lilju og fleiri, sem ekki væru til í boðlegum ís-
lenzkum útgáfum, og yrði að sýna forvitnum gest-
<um þýzkar eða tékkneskar útgáfur, ef þeir óskuðu
<að fá að sjá Eddu.
„Þess er hollt að minnast á tuttugasta ald-
ursári lýðveldisins íslenzka“, sagði Laxness, „að
sjálfstæði þjóðar hefur aldrei náðst í eitt skipti
fyrir öll, heldur verður það að vinnast á hverj-
um degi þjóðarævinnar. Sjálfstæðan heiðurssess
skapar sú þjóð sér, sem að innra lögmáli tjáir
mannvitsþroska sinn í list og skáldskap og öðrum
afrekum, eins og blómið breiðir úr krónu sinni af
því að það geiur ekki annað“.
1
■i,
Ust og vísindi
GYLFIÞ. GÍSLASON, sem verið hefur mennta
málaráðherra í tæplega átta ár, mátti vel við una
jþau orð, sem forseti Bandalags íslenzkra lista-
rnanna lét falla við setningu Li'stahátíðarinnar, að
sambúð lista og ríkisvalds hefði aldrei verið betri
«n nú.
í ávarpi sínu til þingsins ræddi menntamála-
ráðherra viðhorf lista og vísiinda nú á dögum og
sagði meðal annars, að listin væri ekki ónauðsyn-
legri en áður, þótt vald vísinda hefði vaxið. Þvert
á móti þurfu áhrif listaritnnar að vaxa. Milli lista
og vísindp. verði áð vera valdlajafnvæg'i í ríki
Ændans.
í árvarpi sínu minntist ráðherrann á þau tæki
f jöldamiðlunar, sem gera listina að alþýðu eilgn nú
ó dögum. Kvað hann þessi tæki jafn sjálfsögð og
þátttaka fjöldans í stjórn eigin mála, sem komið
hafi með lýðræðinu. Varaði hann við andstöðu
gegn þessum miðlunartækjum. Kom fram í ræðu
Gylfa, að hann skilur jafn vel þörf frjálsrar list-
sköpunar, sem cr vaxtarbroddur menningarinnar,
og þau tæki, sem gera alþýðu manna kleift að
njóta listanna.
Yrrmý
kilJjLEIb
Listin fyrir lífib-og listinal
f
MENN HAFA löngrum deilt um
hugrtökin: listin fyrir listina, listin
fyrir lífið. Og það liefur engrinn
komizt að niðurstöðu. Þetta staf-
ar af því, að öfgarnar til beggja
liantfa hafa skyggt á kjarnann.
Ifinir svokölluðu ortodksu efnis-
hyggjumonn hafa haldið því fram,
að sú list, sem ekki sýndi hjól,
kreppta hnefa um skófluskaft, tré-
kalla við heyskap og þar frará eft-
ir götunum, væri hégómi og hisini.
Og andstæðingar þeirra hafa svif-
ið í lausu lofti, tildrað upp afkára-
skap og hrópað' upp yfir sig: Þetta
er list, allt annað er Ijósmynd.
SANNLEIKURÍNN er víst sá,
að bað þarf meira til en litablöndu
eða hornréttar teikningar tii þess
að verkið sé listaverk. Listaverkið
er djúpt og víðfeðmt. Á þessu
finnst mér, ómenntuðum manni í
þessum greinum, að við getum
þekkt listaverk. Og listaverk er
alltaf fyrir lífið og um leið fyrir
listina. Það hlýtur að liafa gildi
fyrir hvort tveggja. Aldrei aðeins
annað.
ÉG HELD, að fólkið finni þetta,
hafi tilfinningu fyrir því, gefi því
langt líf. Það, sem hinn frumstæði
óspillti maður finnur að hefur gildi
fyrir hann, gerir hann glaðari og
hamingjusamari, eignast langt líf
og hefur gildi fyrir framtíðina.
Hitt deyr. Það verður sjálfdautt,
hvort sem það er afkáraleg máln-
ingarblanda, eða liornréttur flöt-
ur af fjalli eða manneskju.
HINIR SVOKÖLLUÐU listfræð
ingar hafa sannarlega ekki meira
vit á list en óbreyttur og ólærður
maður. Listfræðingarnir geta hins
vegar sagt sögur úr bókum, en
beir geta ekki skilgreint sjálfa
listina. Ég held, að jafnvel að
hjartað og draumarnir séu pskeik-
ulli dómarar í listum en fræð-
ingar.
ÖLL LIST á að vera frjáls, al-
gerlega frjáls. Allir listamenn eiga
að vera frjálsir. Allir eru þeir að
leita. Þeir eru eins og barnið, þeg-
ar það er að læra að ganga. Það
hrasar oft og hruflar sig áður en
það nær sínu jafnvægi. Það er
ekki hægt að setja listamönnum
skorður. Okkur líkar misjafnlega
við þá, en við skulum forðast áð
hneppa þá í fjötra. Galdasti folinn
getur orðið bezti og öruggasti reið
skjótinn.
SUMIR VIRÐAST álíta að mikil
hætta sé á ferðum, þegar lista-
maður eða maður, sem segist vera
listamaður, brýtur allar reglur og
stefnir beint af þeirri leið, sem
farin hefur verið. En það er eng-
in liætta á ferðum. Þessir menn
eru að leita. Ef til vill finna þeir
nýjar leiðir. Ef til vill finna þeir
þær ckki. Tíminn síar. Tíminn
velur og hafnar. Það er fjöldasál-
in, sem velur.
m
MÉR DETTUR ekki í hug, að
fordæma verk, sem flytur mér
ekki ncitt, jafnvel þó að það geri
mér gramt í geði. Ég læt það af-
skiptalaust. Ég læt manninn í friði.
Hann er að leitá. Hins vegar er ég
ekki umburðarlyndari cn það, að
mér gremst þegar listfræðingur og
túlkari tekur hégómann og bábylgj
una og hrópar sig hásan af ósann-
indum. Þá finnst mér að verið sé
að gera tilraun til að afvegaleiða
fólkið, að listfræðingurinn sé sjálf
ur að búa til ,,listamann“ úr engu.
Hanncs á liorninu.
Skoðum og stillum bílana
Fljótt og vel.
Skúlagötu 33. Simt 13-100.
Grensásveg 18, sími 1-99-45
Ryðverjum bílana mefl
Tecty I.
LEIKRIT I-MI
Helgi Hálfdánarson
þýddi
Draumur á Jónsmessunótt
Rómeó og Júlía
Sem yður þóknast
Julíus Sesar
Ofviðrið
Hinrik fjórði
— f yrra leikriitið —
Hinrik fjórði
— síðara léiikritið —
Makbeð
Þrettándakvöld
Verð 'kr. 620 innb., kr. 720 skinnb.
III. bindið ieitt sér kr. 300 ib„ kr. 340 skinnb.
2 10. júní 1964 — ALÞÝ0UBLAÐIÐ
h:': . ■ ' ■ - i ítl .