Alþýðublaðið - 01.12.1964, Side 3

KNUT HAMSUN:
A MIDUNUM
MÁNUÐ eftir mánuð lágum
við á miðunum og veiddum gol-
þorsk. Sumarið leið og veturinn
kom og alltaf lágum við á sama
stað, úti á rúmsjó, á takmörkum
tveggja heimsálfa, Evrópu og
Ámeríku. Fjórum eða fimm sinn-
um á þessi ári fórum við til
Miquelon til þess að selja afl-
ann og kaupa vistir. Svo sigldum
við út aftur, lögðumst á sama
Stað, veiddum golþorsk — og fór-
lim aftur til Miquelon til þess
að losa á ný. Ég fór aldrei í land
é þessari höfn. Og hvaða erindi átti
ég í land? Það var ekki margt um
manninn á þessum stað, þessum
útkjálka, þar sem fáeinir fiski-
menn og mangarar búa.
Skipið okkar var rússneskt og
hét „Kongo.” Þetta var gamalt
lierskip með fallbyssum ' á hlið-
unum frá sínum yngri árum. Við
vorum átta á skipinu: Tveir Hol-
lendingar og einn Fransmaður,
tveir Rússar og ég. Hitt voru
negrar.
Á „Kongo“ voru fjórar doríur.
Við fórum út á morgnana á þess-
um doríum og drógum línurnar.
Á sumrin fórum við klukkan þrjú,
en á veturna með birtingu. Og
á kvöldin lögðum við þær aftur,
alltaf á sama stað, sjö til átta
liundruð faðma VSV frá ,Kongo.’
Einn dagurinn leið af öðrum
og alltaf lágum við þarna. Það
var tilbreytingarlaust líf. Við
fundum ekki ævinlega mun á
sunnudegi og mánudegi. Hið eina
sem var öðruvísi hjá okkur en
hinum sem lágu á sömu slóðum,
var sú nýbréytni, að skipstjórinn
okkar hafði konu sína hjá sér
um borð. Þessi kona var ung, en
hin ótútlegasta nótintáta. Hún
var lítil og grindhoruð með liauga
af vörtum á báðum höndum. Við
sáum hana nærri því á liverjum
morgni, þegar við lögðum frá
borði. Hún var þá að koma á fæt-
ur, syfjuð og argintætuleg. Og
hún lét sig þá ekki muna um að
reisa gestaspjót, svona rétt fyrir
framan augun á okkur, lyfta pils-
unum og .. nei, það er nú varla
hægt að koma orðum að því. En
þó að hún væri svona ósnytileg
og talaði varla við okkur, þá þótti
okkur skipverjunum vænt um
liana samt sem áður. Öllum þótti
okkur vænt um hana, hverjum
á sinn hátt, og enginn gat án
hennar verið. Svona langt vorum
við nú leiddir.
VIÐ VORUM ekki sjómenn,
heldur fiskimenn. Sjómenn sigla
alltaf áfram, fara úr einni höfn
í aðra og ljúka jafnan ferð sinni.
hversu löng sem hún er. En við
lágum alltaf á sama stað, alltaf
á sama stað með öll akkeri í botni.
Og svo lengi hafði þessu farið
fram, að við mundum varla leng-
ur, hvernig jörðin leit út. Við
höfðum breytzt mikið. Þessi ei-
lífa kyrrstaða liafði gert okkur
daufa og drungalega. Við sáum
ekki annað en þoku og haf og
heyrðum ekki annað en þytinn
í vindinum. Við vorum hættir að
hafa áhuga á nokkru og stein-
hættir að hugsa. Hvers vegna
áttum við líka að vera að hugsa?
Hin stöðuga umgengni okkar við
þorskinn hafði gert okkur sjálfa
að þorskum, einkennilegum sjó-
skrímslum, sem skriðu um skip-
ið.
Við lásum ekki heldur, lásum
ekki staf. Við gátum aldrei feng-
ið bréf hingað út á hafið, og auk
þess liafði þokan og þorskurinn
gert það að verkum, að okkur
langaði ekkert til að lesa. Við
átum, unnum og sváfum. Hinn
eini, sem ekki var orðinn að hér-
villing og ennþá fylgdist með,
var Fransmaðurinn. Hann vék
mér afsíðis á þilfarinu einn dag-
inn og sagði mjög alvarlegur:
— Heldurðu að þeir séu að
berjast núna heima?
Við vorum ekki sjjó-
mennf heldur að-
eins fiskimenn. Við
vorum orðnir dauf-
ir og sljóir eins og
þorskarnir sem við
veiddum.
Svo sljóir vorum við orðnir, að
við nenntum varla að tala hver
við annan. Við vissum svo alltof
vel, hvernig hverri spurningu yrði
svarað og við þetta bættist svo
það, að við áttum oft erfitt með
að skilja hver annan. Því að til
hvers var það, þó að hið löggilta
mál væri enska? Bæði Hollend-
ingarnir og Fransmaðurinn voru
of tornæmir til þess að læra það,
og þegar Rússunum lá eitthvað
sérstakt á hjart’a, brugðu þeir sér
yfir á sitt eigið tungumál og
keyrðu allt í bendu. Við vorum
hjálparlausir og yfirgefnir á all-
an hátt.
.En síöku sinnum, þegar við
sátum og drógum línurnar fór
innflytjendaskipið fram hjá, þung
lamalegt, skuggalegt ferliki, sem
rak upp ámátlegt væl og hvarf
í sömu svifum út í þokuna. Það
var nærri því ömurleg sýn, þessi
ófreskja, sem birtist sjónum okk-
ar eitt andartak og hvarf svo
sviplega. Þegar þetta bar við í
myrkri og Ijósin frá skipinu
störðu á okkur kringlóttum, gló-
andi kýraugum, rákum við' stund-
um upp óp af undrun og ótta.
Þegar logn var, fundum við stund-
um þytinn af þessari ferlegu aft-
urgöngu og dorían vaggaðist lengi
á hinum þungu bylgjum 1 kjöl-
farinu.
Það bar líka stundum við, að
þegar veður var bjart, að van Tat-
zel, sem var doríufélagi minn,
gat komið auga á seglskip í
fjarska. En seglskipin komu al-
drei svo nálægt okkur, að við
gætum greint nokkra lifandi veru
um borð. Við sáum aldrei annað
fólk en skipsfélaga okkar, kokk,
átta fiskimenn, gigtveikan skip-
stjóra og konu hans.
Við urðum oft fyrir undarleg-
um skapbrigðum, þegar við vor-
um að draga inn línurnar og átt-
um erfitt með að ná þeim upp.
Þá fannst okkur sem kaldar hend-
ur héldu fast í önglana og vildu
hvolfa undir okkur doríunni. Við
hrópuðum hver til annars, níst-
um tönnum og vorum hálfbrjál-
aðir af ótta. Við gleymdum því,
hvar við vorum og hvað við vor-
um að gera. Við vorum mjög æst-
ir og gátum ekki stjórnað okkur
í baráttunni við hin ósýnilegu
öfl niðri á liafsbotninum, sem
ekki vildu sleppa takinu. Þegar
einhver fiskimannanna fékk
svona kast, var sagt, að hann
„spáði björtu veðri,” vegna þess
að menn héldu að þokan ætti sök
á þessu. Stundum kom það líka
fyrir, þegar við vorum að draga,
að okkur virtist undarleg, yfir-
náttúrleg skrímsli sitja úti á haf-
inu og kinka kolli til okkar og
hverfa svo. Og risavaxin ferliki
stikuðu um hafflötinn í þokunni
undan vindinum. Við van Tatzél
sáum einu sinni sýn, sem kom
okkur til að stirðna af skelfingu.
Það var um dimmt kvöld og við
vorum að leggja línurnar okkar.
Við sáum mann, sem sveif upp
og niður í lausu lofti. Höfuð hans
stóð í ijósum loga og hann and-
aði stormhvinum. Við heyrðum
það báðir tveir. Skömmu seinna
brunaði gufuskip fram hjá okk-
ur. Við rákum upp óp, þegar
blásið var í þokulúðurinn. Svo
hvarf þetta skip.
EN ÞEGAR fram á daginn kom
og við vorum búnir að draga lín-
urnar og vorum á leið til .Kongo'
með drekkhlaðnar doríurnar, vor-
um við mjög ánægðir yfir veið-
inni og því, að nú var lokið mesta
erfiðinu þann daginn. En þessi
ánægja gerði okkur oft æsta og
heimska á annan hátt: Þannig
kom það oft fyrir, að við fund-
um einkennilega ánægju í því
að misþyrma fiskinum. Báðir
Rússarnir voru sérlega veikir fyr-
ir þessari tilhneigingu. Þeir tóku
í hausinn á stóru þorskunum,
boruðu fingrunum inn í augu
þeirra, héldu þeim á lofti og
hlógu dýrslegum hlátri. Einn dag-
inn tók ég eftir því að annar
Rússinn beit í hráan fisk, boraði
tönnunum á kaf, hélt fiskinum í
munninum í tvær mínútur og lok-
aði augunum. Þessir feitu gol-
þorskar höfðu hinar lAndarleg-
ustu verkanir á okkur alla sam-
an. Við gátum orðið æstir þegar
við ristum þá á kviðinn. Við
frömdum kviðristuna á þeim lif-
andi, hrærðum óþarflega mikið í
innyflum þeirra og ötuðum hend-
ur okkar í blóði meir en nauð-
synlegt var. Fransmaðurinn gerði
sig aldrei sekan um þessar dýrs-
legu nautnir, en aftur' á móti
var hann vitlaus á eftir konu
skipstjórans og reyndi ekki að
leyna því:
— Eg elska hana, það veit
hamingjan, ,ég elska hana, sagði
hann oft á dag. Einn af negrun-
um, sá, sem við nefndum „dokt-
orinn,” vegna þess að hann hafði
lesið lækningabók einhvern tíma
í fyrndinni, var líka ástfanginn
Framh. á 14. síðu.
ALþÝÐUBLAÐIÐ - 1. des. 1964 3