Alþýðublaðið - 29.12.1964, Síða 7

MINNINGARORÐ:
Sveinn Helgason, yfirprentari
ÞEGAR ég kom í „Gutenberg”
árið 1912, var þar margt ungra
manna og efnilegra, og þótt meiri
kynni tækjust þá með mér og öðr-
um en honum, vakti enginn þeirra
meir athygli mína en Sveinn
Helgason. Hann var mikill maður
vexti og fríður sýnum, og sópaði
talsvert að honum, hvar sem hann
var á ferð. Mér var og þá þegar
ljóst, að hann var einn allra dug-
legasti setjarinn í hópi þessara
ungu manna.
Kynni okkar Sveins urðu ekki
löng í það skiptið, því ég fór af
landi burt í byrjun ársins 1914.
En þegar ég kom aftur í „Guten-
berg” vorið 1918, urðum við nán-
ir samstarfsmenn. Sveinn var gift-
ur og átti börn, og ýmislegt mun
hafa á daga' hans drifið þessi ár.
Meðal annars hafði hann um
tíma verið sjúklingur á Vífilsstaða
hæli. Óhætt er að segja, að þá var
Sveinn mest metni starfsmaður-
inn í setjarasalnum í „Guten-
berg”.
Samvera okkar þá varð heldur
ekki löng, því ég fór enn utan
haustið 1919, — Þegar ég svo tek
við stjórn prentsmiðjunnar í árs-
byrjun 1930, hefst samvinna okk-
ar fyrir alvöru. Þá þegar hafði
Sveini verið falið að vinna að og
sjá um öll töfluverk Hagstofunnar,
sem var vandasamasta vinnan i
„Gutenberg”. Leysti hann það
starf af hendi með hinni mestu
prýði. Þrátt fyrir karlmannlegt út-
lit mun Sveinn aldrei hafa verið
heilsugóður, og næstu árin á hann
við nokkra vanheilsu að búa og
dvaldi um hríð í sjúkrahúsi.
í ársbyrjun 1939 verður Sveinn
verkstjóri í setjarasal „Guten-
ber^s“, og varff þaff alla tíff síffán,
meðan heilsa entist. En það var
alltof skammt. Síðustu 10 ár
starfstíma míns varð ég að vera
án aðstoðar hans í starfi mínu, og
tel ég það hafa verið mér alveg
óbætanlegt.
Heilsubrest sinn og annað mót-
læti virtist Sveinn bera með ein-
stakri geðró' og stillingu. Var það
og í samræmi við aðra eiginleika
hans. — Sveinn var afbragðs góð-
ur verkmaður, virtist aldrei flýta
sér eða fara að neinu óðslega, en
þó með allra- afkastamestu setj-
urum og vandvirkur að sama
skapi. Hann hlýtur að hafa verið
gæddur alveg sérstakri verk-
hyggni, og kom það enn betur í
ljós eftir að hann tók við verk-
stjórn.
Sveinn Helgason var að éðlis-
fari gleðimaður og skemmtilegur
félagi, hafði yndi af söng og öðr-
um gleðskap, en þó allt jafnan í
hófi.
Ég minnist Sveins sem eins
hins nýtasta og mætasta manns, er
ég hef átt samleið með.
S. G.
Ef holdslíkaminn er aðeins það
starffæri andans, sem sálin tek-
ur sér bólfestu í til þess að afla
sér reynslu og þroska á leið sinni
til fullkomnunar, þá má líta á
dauðann sem áfanga á framþróun
arbraut einstaklingsins til meira
betra og fullkómnara lífs. Frá
þessu cjónarmiði er líkamsdauð
inn hvorki ljótur né óttalegur held
ur mikilvægur áfangi á lengri
leið en okkur er unnt að greina.
Þescu trúir yfirgnæfandi meiri
hluti mannkyns og hefur trúað
um aldaraðir.
En þrátt fyrir þessa trú og sterk
líkindi fyrir sannleiksgildi henn-
ar, er fæstum okkar það gefið að
geta litið dauðann svo fræði-
lega björtum augum( þegar hann
kveður dyra nærri okkur, annað
hvort hjá ástvinum eða í hópi
ættingja og vina. Jafnvel þótt sam
ferðarmenn okkar búi við langa
og stranga sjúkdómslegu, erum
við einhvernveginn aldrei reiðu
búin að horfast í augu við þá aug-
ljósu staðreynd lífsins, að eitt
sinn skal hver deyja, þegar hún
gerir vart við sig í nánasta vina
eða ættingjahópnum. Við höfum
flest ekki komist lengra en svo
í andlégri jafnvægislist, að hinztu
kveðjunni fylgir jafnan söknuður,
dapurleiki, ,ef ekki sorg.
Þetta er í huga mér nú vegna
andláts Sveins Helgasonar, fyrr-
verandi yfirprentara í Gutenberg,
én i dag fer útför hans fram frá
Dómkirkjunni í Reykjavík.
Sveinn Hélgason var fæddur 22.
apríl árið 1891 að Ketilstöðum á
Kjalarnesi og var því 73 ára gam-
all( þegar hann lézt. Alla sína
starfsævi vann hann í Gutenberg.
Þar hóf hann prentnám árið 1907,
þar lank hann sveinsprófi í setn-
ingu árið 1911, þar varð hann setj
araverkstjóri árið 1939 og þangað
lágu sporin á meðan starfsþrek
entist;
Allan þennan tíma ýmist „við
kassann”; sjálfur eða við umsjón
með hinum^ sem við kassann stóðu
féll það í hlut Sveins Helgasonar
að kénna mörgum græningjum
undirstöðuatriði prentverksins, og
var ég einn þeirra. Átti hann, á-
samt yfifprenturunum Emmanúel
Cortes, Hallbirni Halldórssyni og
Steingrími Guðmundssyni, prent-
smiðjustjóra^ mikinn þátt í' að
móta þá vandvirkni sem einkenndi
allt prentverk í Gutenberg í þeirri
tið og sást þá óvíða annars staðar
hér á landi.
Jafnframt starfinu í Gutenberg
tók Sveinn Helgason verulegan
þátt í félagsstarfi prentara, eink
um á sínum yngri árum. Hann var
t.d. gjaldkcri Hins íslenzka prent-
arafélags árin 1920 - 1922 og 1924,
og formaður HÍP var hann árið
1925. Einnig var hann í skilanefnd
hlutafélagsins Gutenberg, sem
seldi ríkinu prentsmiðjuna á sín
um tíma, og formaður Lífeyris-
sjóðs StarfsmannaféTags Rikis-
prentsmiðjunnar Gutenberg“ var
hann frá stofnun hans árið 1930
fram til ársins 1955.
Sveinn Helgason var stór maður
í sjón og reynd og mjög vel greind
Framh. á bls. 10
Vegna samkomulagsins um tak
mörkun á tilraunum með kjam
orkuvopn hefur frekari geislavirk
saurgun á 'andrúmsloftinu hætt,
segir í nýrri skýrslu frá vísinda
nefnd Sameinuðu Þjóðanha um
áhrif geislunar. Árið 1963 var úr-
felli langvirkra geislunarefna
meira en nokkru sinni fyrr, en
nefndin spáir því, að úrfeliið 1964
verði um tveim þriðju hlutum
minna en í fyrra og muni síðan
smám saman réna á næstu árum.
Skammvirk geislunarefni hafa
að finna magnið af zinki, járni,
minnkað að óverulegu leyti, en
munu ekki valda neinni teljandi
geislun eftir 1964.
Menn hafa komizt að raun um
ur geta. leitt til óvenjumikils
magns af cesion 137 í mönnum.
að ákveðnar staðbundnar aðstæð
• Nefndin fjallaði einkum um
tvö efni í .hinni nýju skýrslu sinni
sem er sú þriðja í röðinni (hinar
voru birtar 1958 og 1959). Geisla-
virka saurgun umhverfisins í kjöl
far tilrauna með kjarnavopn og
geislun sem vetldur krabbameini
í mönnum-
Að því er varðar neyzlu manna
á strontium 90 og cesion 137- í
faaðu segir nefndin, að á norður
hveli jarðar hafi neyzlan verið að
minnsta kosti tvöfalt meiri en
arið 1962, en á því ári -var magn
VOFU-FLUGVEL
26000 FETUMl
|
Þessi furffumynd er tekin rétt eftir aff brezk orrustuþota í;
af gerffinni Lightning hefur hleypt af 30 nim. byssum sínum í Ji
26.000 feta hæff yfir tilraunaflugvelli einum í Hretlandi. Þegar í;
hleypt er af byssunum, veldur hitinn sýnilegri þéttingu í gufu, J>
sem rennur eftir vængjunum ag tekur á sig lögun þeirra. Þessi S>
þétting blandast svo hinni venjulegu þéttingu, svo aff lögun vél- J’
arinnar kemur fram, eins og afturganga hennar. {;>
mmWWWMWWWWWWtMWWWMtMHWMWtWWJ
ið af strontinum 90 og cesion 137
í fæðu manna meira en nokkru
sinni áður.
A n orðu rhe i msskau ts svæð u n u m
hefur það einnig komið á daginn
að ákveðnir hópar fólks hafa svo
mikið magn af cesion 137 í lík-
amanum, að það er heilum 100
fyrir ofan meðaltalið í heiminum
samanlögðum. Þetta-á' rætur sín
að rekja til þess, að umrætt fólk
lifir nær eingöngu á hreindýra-
kjöti. Hreindýrin hafa tekið til
sín hið mikla magn af cesion 137
í högunum.
1 kaflanum um geislun sem or-
sakar krabbamein greinir nefnd-
in frá því, að nýjar rannsóknir
hafi leitt í Ijós, að börn s«m verðl -
fyrir geislun meðan þau eru i-
móðurkviði séu næmari fyrir
sjúkdómum, t.d. hvítblæði. en
menn höl'ðu. áður gert sér grein
fyrir. Hættan á hvítblæði miðacý'
við sama magn af geislun getur
verið mörgum sinnum meiri fyrir
fóstur en fjTir fullorðinn mann.
Við ákveðnar aðstæður er ekkV
óhugsandi að smávægilegt magiv
af geislun geti valdið óhcillavæn
legum breytingum.
Vísindamenu frá 15 löndum sitja
í þessari nefnd Sameinuðu Þjóð-
anna, þeirra á meðal Rolf Siyert
frá Karolinska Sjukhuset í Stokk-
hólmi.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 29. des. 1964 ?