Vestri - 13.01.1912, Blaðsíða 1

XI* árg.
Versta meinið.
Það er xnikils vert. fyrir hverja
þjóð aö pekkj.a kosti sína, því
þekkingin er skilyrði þess eð hægt
sé að færa sér þá í nyt.
En ekki er hitt. minna umvert
fyrir hverja þjóð að þekkja ókosti
sína, til þess að geta barist gegn
þeim og ráðið bót á þeim.
Yér íslendingar höfum marga
góða kosti þegið, svo er guði og
hamingjunni fyrir að þakka, en vér
höfum líka marga ókosti við að
striða, bæði meðskapaða og sjáif-
skapaða. En tíðara mun það að
vér miklumst af kostunum, en að
vér iátum rödd samviskunnar lesa
oss ókosta registrið.
En vér ætium í þetta sinn að
minnast á einn ókost, hræðilegan
þjóðlöst, sem að vorri hyggju er
sá hættulegasti og útbreiddasti af
þeim öllum.
Þessi löstur er övkilvísin.
Hún heflr um iangt skeið gengið
eins og skæður sjúkdómur yflr
iarid vort, eins og skæðasta tæring
sýkir hún hvern af öðrum, drepur
alt dreDglyndi og tærir viðskift,a«
þolið.
Hvert sem litið er sjást, hennar
glögg merki, alt úir og grúir af
óskilsemisbakteríum. — Áhrif þessa
Ijóta óvana aukast og vaxa því
hraðara sem viðskifti almennings
vaxa og verða margbreyttari. Hver
sýkir annan, þvi einn óskilaseggur
getur orðið þess valdandi að aðrir
fleiri, sem bygt, hafa á skilvísi hans
séu neyddir til að sýDa vanskil.
fað verður þvt 0ft samaDhaDgandi
svikamylla, sem oft er «kki hægt
að komast fyrir hvert á upptök
sín að rekja.
Uppeidisstöð þessa illa þjóðarlösts
er lánsverslunin, — viðskifti ein-
staklinga við iánsverslanii Dar, það«
an er óskilvísin runnin og þar hefir
hún þróast þar til hún náði þeim
mikla vexti, sem nú gerir hana
næstum óstöðvandi. Eitt af því
sero þar gaf þenni byr undir báða
væDgi var sá skaðvænlegi hugsun-
arháttur, að almenningur skoðaði
kaupmenniua eins og ræningja og
kaupstaðarskuldirnar því siðfeiðis-
lega réttlausar skuidir, sem skað-
laust. væri að trássast við að borga
svo lengi sem hægt væri og jafnvel
rétt að reyna að sleppa við.
Kæruleysi manna í þessum efnum
var alveg af sömu rótum runnið
ng vöruóvöndunin, sem áður átti
sér ^stað; alt þótti .fullgott í
kaupn anninn', eins og allir töldu
Ritstjóri: Kr. H. Jónsson,
ÍSAFJÖRÐUR, 13. JANUAR 1912.
líka sjálfsagt, að „karpmaðunnn
gæti beðið“.
Nu er þó sú bieyt.ÍDg orðin á,
að rmtin eru alment farnir að
va’ruia betur vön sína e» ; ður,
hvort sem kaupn aðurin í blut
eða f.ðvir viðskiftamenn. Mónnum
heílr getað skilist það, að það ei
þeim sjáifum hagnaður, með því
góð vara er nú borguð hærra verði
en slæm.
En ekki litur út fyrir, a.ð mönn-
um hafi enn auðnast að sjá, hve
mjög oft þeir verða að borga
margfait fyiir óskilsemi sína, því
þótt hún komi oft og einatt hart
niður á saklausum eða skilvísum
mönnum, sleppa ekki hinir óskilvísu
heldur við að bera kostnaðinn af
henni.
Það heflr oft verið mikið ritað
og rætt um lánsverslunina, enda
hefir hún afarmikla ókosti, en ilt
mun þó að þvergirða fyrir að hún
haldi áfram að eiga sér stað.
Allir vita það, að hún verður
báðum viðskiftaaðilum dýrari og
óþægilegri. En væri að mestu
leyti sýnd skilsemi í lánsverslunum
þyrfti seljandi ekki að hækka verð
iánsvörunnar um annað en vaxta-
tap sitt, en eins og nú standa sakir
er vnxt.atapið alveg hverfandi hjá
því tapi, sem vanskilin leiða af sér.
Raunin verður því alt, af sú, að
lánsversluninni fylgir sá annmarki,
að þeir sem skilvísir eru borga
óskilvísi hinna. Þar eru allir
mældir á sama kvarða, og seljandi
verður ávalt að leggja vanskila-
áhættuna á vöruna.
En það er víðar en við hinar
svo nefndu lánsverslanir, sem lof-
orðin eru sá gjaidmiðill sem mest
er notaður. Yér íslendingar erum
nú komnir á það lag, að lifa mest
á fögrum loforðum og góðum
vonum.
Margir höfðu vonast eftir því,
að aukin bankaviðskifti hér á landi
myndu að nokkru draga úr óskih
vísis'sýkinni og sjálfsagt sýna menn
best skil við bankana, en þó mun
þar mjög ábótavant um skilsemina.
Holl og heilbrigð bankaviðskifti
eru n,ð sjálfsögðu mjög vel fallin
til þess að efla skilvisi manna, því
þar eru strangari reglur og meiri
eftirgangsmunir um það, að menn
standi í skilum áréttumgjalddögum
en við aðrar lánsverslanir.
En þó hefir verið sá annmarki
á bankaviðskiftum vor íslendinga
er mjög hefir sljóvgað tilflnning
manna fyrir orðheldni og áreiðanleik
í viðskiftum.
Og það eru lánskjörin.
Flpst lán haf 1 verið veitt með
stuttum gjaldfresti og lántakendur
hafa orðið að skrifa undir skuld-
bindingu um að boiga þau öll upp
á einum gjalddnga, þótt þeir hafi
fj irfram vimð að það var ógern«
in^ur og auðvitað bygt upp á
framlengingu. Enda hefir það verið
venja að veita framlengingu á
iáriunum, þótt lánssamningarnir
hafi ekki gert, neitt, ráð fyrir því,
og menn hafa með réttu hugsað,
að samDÍngsloforðin væru að eins
til málamyndar og ti! þess að gefa
bankanum tögl og hagldir svo alt,
væri átt undir hans náð.
Einustu iánin, sem í raun og
veru eru miðuð við mögulegleika
manna til að standa í skilum eru
veðdeildarlánin, enda munu Hka
flestir hafa það á samviskunni, að
með þau verði þeir að standa í
skilum. — Alt öðru máli er að
gegna með lán með málamyndar-
skuldbindingum.
Þessi hylliloforð manna, sem
gefin eru skrifleg an þess að menn
ætli sér eða búist við að þurfa að
standa við þau, draga ’mjög úr
orðheldni manna, og það að bankinn
býr svo um hmítann, að hann
geti alt af skamtað möDnum
kostina, gerir menn skuldseiga og
venur þá á að reyna að fara það
sem þeir komast. í stað þess
sem ákveðnar afborganir venja
menn á að standa við orð sín og
rembast eins og rjúpan við staurinn
að efna loforð sín og fylgja samn-
ingunum.
Það er því svo langt frá því að
bankaviðskiftin hafi verið heilsu-
bætandi að þessu leyti, að þau
hafa einmitt haft sömu áhrif og
gamla lánsverslunin. Enda er svo
langt frá því að skilsemi hafi farið
í vöxt síðan þeir tóku til starfa.
Eað er t. d. lítið vit fyrir mann
sem byggir hús og verður að fá
meira eða minna að láni til þess
og hefir máske ekki upp á aðrar
tekjur að byggja en það sem húsið
gefur af sér til þéss að borga bygg-
ingarkostnaðinnmeð, að skuldbinda
sig til að borga alt lánið að þrem- f
ur eða sex mánuðum liðnum, eiDs j
venja er með víxillán og jafnvel
veðlán.
En þannig eru þó bankaviðskifti
vor tíðast vaxin.
Slík loforð miða sannarlega ekki
til þess að gera meDn orðheldna
eða kenna mönnum að vera var
færnir í loforðum, og óbrigðulir í
efndum.
(Framh.) j
2. tbl.
Olympisku leikimir
í Stokkbólmi.
Á næsta sumrt (1912) eiga
binir olympisku leiktr \ð fara
fram í höfuðbor^ Svíþjóðar,
Stokkhólmi, eius c.g kurnugter.
Leikir þessir eru alþ, >ði íþrótta-
mót, þar sem frækui tu sveinar
allra þjóða mætast og þreyta
kapp með sér, en aefndir svo til
heiðurs við hina frægu leiki Forn*
Grikkja.
Fyrir tilstilli konsúls Svía hér,
F. Thordarsonar kaupmanns,
höfum vér fengið dagskrá hátíða-
haldsins. Kennir þar margra
grasa um hámark flestra íþrótta,
og auk þess verða ýms stórfeld
hátíðahöld í Stokkhólmi í sam-
baDdi við leikina.
Leikirnir eiga að byrja 5. raaí,
en aðalleikirnir fara fram fyrrihl.
júl'mánaðar, — fyrirvari um
hluttöku í flestum íþróttagreinun-
um er mánuður, í sumum þó
mikið rneira.
Sjaldan mun íslendingum bjóð-
ast betra tækifæri til þess að
taka þátt í leikum þessum, og
víst er það, að eigi nokkurt
verulegt skipulag að komast á
íþrcttaiðkanir þær, er vaknað
hafa í landinu, og aðrar þjóðir
teljp sér hei'laríkar og nauðsyu-
legar, verðum við einnig að taka
þátt i íþróttamótum þessum. —
Auk þess liggur sæmd vor við.
Bæði sökum þess, að verulegan
íþróttaheiður fær engin þjóð, er
ekki tekur þátt i mótum þessum,
og það væri hinn mesti álitsauki
fámennri smáþjóð að hafa þar
myndarlega h’uttöku, en þess
ættum vér að eiga kost, er stundir
líða fram.
JÞá er og þess að gæta, að
leikir þessir munu sjaldan verða
jafnnærri okkur, og eftir því þeli,
er andað hefir frá Svíum í okkar
garð, má búast við því, að ís-
lendingar ættu þar að mæta
gestrisnisviðtökum miklum hjá
hiuni hugprúðu riddaraþjóð, énda
kváðu þeir hafa falið konsúlum
sínum að efla hiuttöku héðan af
landi.
Að sjálfsögðu má og gera ráð
fyrir því, að einhverjir íþrótta-
menn vorir úr höfuðstaðnum
syðra sæki leikina, — en hvað
hugsa Vestfirðingar eða ísfirðing-
ar um þetta mái. Ekki væri
okkur þó vanþörf á að hrista af