Vestri - 02.03.1917, Page 2

V £ $ 1 K í
á®
í bí.
Úr fyrirlestrum.
Eftir G. IJjaltason.
n
Heimsstríösþjóðirnar.
iii.
F rakknr.
Inngangur.
Þá koma Fiakkai', þiiðja úrvals1
þjóðin.
íslendinguin eru þeir fjarskyldari
en Þjóðverjar og Englendingav. Þeir
eju lunriir af rómönskum og kelti
neskum rótum og germönskurn
nokkuð líka.
En atgei visþjóð eru þeir, og í
sumu öllum þjóðum meiri. Og
lómveiska menningin hefir haft.
et.n meiri álnif á þá en á nefudar
þjóðir.
Mikið og fjörugt andlegtlif blómg*
aðist á Suður Frakklandi á miðöld-
unutu og svo í París. I’ar var þá
mesti háskóli heimsins, þar lærði
t.. d Sæn.undur fróði og l’orlákur
helgi.
Fiakkncskir trúhótamcnu.
þá litðu hinir miklu frakknesku
trúarskðrungar Bernliaröur helgi
og Abœlaul. Þeir voru báðir uieslu
ágætismennog trúaihetjur. Ea þeim
kom ekki samau. Bernl a' ður hélt
íast við vaualegaguðfræði. Abæhud
kom með nýja. Beinharður tók
samt að sér afbrotaménn og önnur
olnbofeabörn heimsins og gerði þá
að góðum og nýtunr möunum. Og
duglega tók haun nuilstað Gyðing-
anna, þegar átti að drepa þá niðui.
Haan og Abælard voru hvor á sinn
hátt inesfcu andans menn kirkjunnar
á þeim timura.
Frá Frakklandi kom seinna sið<
bótirmaðuiiun Kalvin, sem Kalvins
kirkjan er kend við. llanu var eini
hver skurpvitrasti trúfræðmgur
heinisins,ákiiflegadi!glegur ogfeikna
strangur við sjálfan sig og aðra.
Tók ab sér marga ofsótta menn.
Eu því miður, lét brenna einhvern
göfugasta giifumann Spánverja, M.
Sui vet. þvi hann var únitari. Kalvin
auðgaði, efldi og íjörgaði fröuskuna
likt og Lúthei þýskuna Hófu þeir
báðir móðuimál sin á iiærra stig,
en þau áður voru á.
Kalvin var ákaílega alvailegur.
Sagt er að haun hajt aldiei hlegið.
Alvaran frakkneska er ægileg. Hún
ei meiri en við Norðuilandamenn
höldum. Hann hélt, því fram, að
óhæfa væri að fást nokkurn hlut,
um það hvemig Guð færi með
mannkynið. Haon lilyii að hugsa
mest um sina dý, 8, og hún minkaði
ekkert, þótt margir fæiu illa.
Góða guðfræ&iiiga áttu Frakkar
lika ettir siðabótina, og voru ílestir
þeirra katölskír, en sumir mótmæl*
endur, sem afsftgðu harðstjórn
kauólokra og páfans, eins og Kalviu
gerði, cu héldu, eins og Kalvín,
íast við tfýna á haiöstjóm guð-
dómsine.
Eu anuaÖ var nú Frökkum þó
fcámt betur geíið en sönn trúrækui.
fijaldau hefir veiið tii meiri hrttsm
Símíregnir
24. f«br.
Einkaskeyti til Morgunblaðsins.
Khö:n, 21. íebr.: Þjóðverjar hafa gert mikið skyndishlaup hjá
Soissons og ætla að koinast til Parísar.
Bandaríkin hafa sent Austurriki harðorða lyrirspurn um, hvað
það ætlist tyrir raeð ka!bátahernaðiðum. Er lyrirspurn þessi skoðuð
nær því >ultimatum<.
Bretar skýra trá því, að besta ráðið gegn kafbátunum hafi
vopnuðu kauplörin reynst.
Khöfn, s. d.: Bandamenn hafa gerr áhlaup við Eromand Baille-
court.
Þýskir kalbátar sökkva íjölda breskra og hlutlausra skipa.
27. febr.
Einkaskeyti til Morgunblaðnins.
Khöfn, 23. tebr.: Franska stjórnin skorar á þjóðina að sá korni
hvarvetna, sem unt sé.
Matvælaskortur í Grikklandi.
Sameiginlegu mötuneyti komið á í Kaupmannahöfn.
Sameinaða gutuskipatélagið hefir hækkað farmgjöld milli halna
f Damncrku, um ioo°/0
Samningar milli skfpaeigendt og háseta hata engan árangur
borið.
Frosthörkur á Norðurlöndum.
Khöfn, 24. febr.: Neiwd í breska þingiqu hefir stungið upo á
þvl að tollögunum verði breytt þannig, að allar aðfluttar vörur
verði tollaðar, nema vörur frá nýlendum Breta.
Vou á nýrri nótu frá Wilson forseta, bæði til ófriðarþjóðanna
•g hlutlausra þjóða.
Khöfn, 26, febr.: Áhlaupum Þjóðverja hjá Neuviile Chapell
hrundið at Bretum.
ítölsku heiflutningaskipi sökt. Um 1000 manns fórust.
Sjómenn á skipum Sameinaðafélagsins, sem sigla landa milli,
hafa gengið af skipuHum. Sjóinenn á skipum þeim, sem ganga
hafna á milli, h <ta sagt upp trá 1. mars.
Brennivínsi og ötgerð takmörkuð í Danmörku.
Bretar halda fast við að skip komi við í Kirkwill.
Khöfn, s. d.: Astralia neitar að lögbjóða herskyldu, en kveðst
muni senda sjálfboðalið, eins og að undanförnu.
Wilson lorseta hefir verið gefið vald til að nota hergögn
Bindarlkjanna til verndar farmönnum og sjómönnum. Er því búist
við að kaupför verði vopnuð.
L’ioyd George er áhyggjufuilur út af matvæl^ibirgðum Eng»
lendinga.
og skinhelgi í heiminum en þá var
á Frakklandí. Nógu kiistilega var
kent, en ókiistilega var lifað. Af-
leitur ólifnaður við hirðina og hjá
æðri sfcéttunum. Fetta fólk þóttist
f-amt nógu guðrækið og bannaði
alla frjálsa ratmsókn. Hræsni þessi
fældi spekingana frá kirkjunni
hópum saman, og harðstjórnin
ílæindi marga bestu mennina burt
úr landinu.
Byltlngaspekiugiir Frakka.
Og mestir spekinga þessara eru
t.veii: Yoltaire og Rousseau. Ekki
fyiir það að þeir væru svo frumlegii,
því þeir lærðu mikið af enskum
ý.nsum öðrum spekingum. Nei,
hoJdur a,f því að þeim sagðist öllum
spckingum betur. Peir rituðu svo
Ijómandi vel, og það getðu þeir
mest af því að þeir voiu svo gagu-
teknir ;if e/nirui, sem þeir rituðu
um. Það sem hjá öðrum var óljóst
og dauft, þurt og leiðinlegt, það
vaið hjá Þessum mönnunv Ijóst og
fjönigt, faJlegt og skemtilegt.
Enda rita Frakkar fegra og
skemtilegra /nál en allflestai aðrar
þjóðii'. Og feguið fiönskuiinar
hjálpar þeim þar mikið. Fykir hún
þriðja feguist'g málið í heiminum.
Hin tvö eru italska og spanska.
Voltaire var heimsins mesti háð-
fugl. Hæddist auðvitað mest að
því sem ilt, var og ljot.t, en líka að
sumu se.11 var gott. liann reif upp
illgresið i akri khkjunnar, en mörg
góð planta slitnaði þá með. Hann
h eddist nú fyrst og fremst að
hræstiinni, hjátrúnni og vanþekk-
ingunni, að harðstjórn, ófrelsi og
giimd, En líka, því miður, stundum
að sanari trúiækni. Hann hæddi
klei kana, höfðingjana og auðmenm
ina, en líka alþýðuna. Hæddi mörg
skáld og spekinga. Haun gat samt
dáðst að því sem honum þótti úrval.
En úrvalið þóltist haun óvíða flnna.
Ekki held eg samt að hann hefði
hæðst, að Kvekm uin og öðru þess
háttar sannkristnu fólki. En hann
sá víst sárlítið af því.
Vo't úre talaði duglega máli trú*
fielsisins og vildi afneira alla harð»
stjóin og giimd. Þótt hann alveg
hafnaði Hestum kristilegum t.iúai'
læidóiiium, þá hélt hann fast, við
tiú úeinn guð. En kfi kjunni sjálfri,
alténd þá katólsku kirkjimni, vildi
bann kollvarpa með öllu.
Setlur var hann lengi í fangelsi,
og vist ýmisfc hló eða hataðist í
svartholiuu. i?ví að hegninga,ihöik<
unni hæddist haun líka. Og honum
þótti hún viðbjóðsleg, euda var
saknfólk þá beinbrotið iifaníi. Hauu
vildi afnema allar aftökur og allar
gi imdai liegiiiugai' og alt trúarófielsi.
Rousseau vai gagnólikur Voltaii e.
Ear vai ekki hæðnin, heldur ströng
og hátiðleg alvara, og enti þá eld<
heitari áhugi. llann var likarneiii
trúmaðui en Toltáire. Einnig va'r
hann stæltur á móti allri hiæsni,
fHÍræði, hai ðstjórnog grimd. Hann
viidi bæta alt uppeldi og alla stjórn.
Hann vildi gera bainauppeldið
frjalst og naUúriegt fyrir börnin.
Kenna foreidi unurn að sinna börn>
um sínuin betur en fólkið geiði þá.
Hann hélt því mjög fram að mað
urinn væri að upplagi goður ogað
börnin ættu þvi að h ifa mikið frelii
og læra meira af liíóreynslunni en
af bókunum. Stjórna börnunum,
en hirt þau ekki! Vei tu þeim góður,
en varast ofdekur við þau!
Ogfáum bamavinuni eiga börnin
meira að þakka en honum. Vftnd-
inn og keyrið og vonskuna og
fyrirlitninguua við bö:nm hefir
Rousseau rekið út úr ótai heimih
um og ótal skóltun í Evrópu og
Ameríku.
Hann ól samt ekki upp sin eigin
böin, var of uppiekmn af f<-rðu u
og iiisié fum og Jifði ekki heldui
eins og hann keudi, og konan bætti
hann ekki, var atkvæðalitil.
En samt hefir hano haft meiri
áhrif a heiminn, en margii sem
betur iifðu eftir kenning siuni. Þeim
veifeti „hægra að haida heilræðið
Bjilfum en kenna það öðruin*.
Kom þelta af þvi að haun! ritaði
svo dæmalaust Ijóst, eldfjörugt,
öflugt eg sannfærandi. Og eins af
þvi, að margir voru orðnir leiðir
a h.uðstjórninni, hicesninni og ólifn
aðinum, hegómaskapnum ogprjáN
inu og langaði til að lifa „einföldu
lifi“. Hann ritaði mikið um stjóm-
mál, vildi að þjóðin íéði þar öllu.
Hans viðkvæði var: „Mt-ntunin
heflr möununum spiít, því hún er
otðin svo ófi jálsleg og ónáttúrleg",
„Náttúran er góð, fleygjum os» í
faðm hennar og lifum eítir henni*.
Hann og maigir aðrir frakkneskir
andans bræður hans hafa vakið og
alið anda stjórnarbyltingarinnar
miklu 1792.
(Frh.)
xiii ■ ■ wmH
Gamahnennasamsætl hafði
kvenfélagið Hlif í Templarahúsinu
s, 1 sunnudagskvöld. Bauð félagiö
þan að allílestum öldruðum konum
og körlum bæjarius, svo og nokkr*
um óðrum er sjaldan eiga kost á
að sækja skemtisamkomur, veitti
þeim af ratisn og skemti með söng,
ræðuhöldum og hljóðfœraelætti,
ásamt boðsgestum félagskvenna, er
voru fjölmargir. 8tóð samsætið
langt frain á nótt.
Félögin hnfa nú í mttrg ár skift
með sór verkum þannlg, að Ósk
gleður börnin, en Hlíf hlúir sð eldi a
íólkinu. — Fagurt hlufcverk.