Skólablaðið - 15.01.1907, Blaðsíða 2

2
SKOLABLAÐIÐ
Mun þá ár þetta verða minnisstætt í
sögu íslands.
,,Táp og fjör og frískir menu
finnast hjer á landi enn."
Hraust þjóð og mentuð vóru gull-
aldar íslendingar í samanburði við
allar aðrar þjóðir. Liggur því nær
að spyrja, hvort því sje enn þann
veg farið á vorum dögum, og ætla
eg nú í fám orðum að svara helm-
ingi máls.
Hraust þjóð erum vjer íslendingar
eigi nú á dögum og allra síst, er vjer
berum oss saman við forfeður vora.
Og ber margt til þess. Afburða-
menn á ýmsan hátt eru hjer margir
enn. En í heild sinni skortir þjóð-
ina — einkum æskulyðinn — herslu
þá og líkamsstæling, sem nauðsynleg
er hverjum þeim, er hraustur og heil-
brigður á að lifa langa æfi. — Sjest
þetta best á því, að hinir voðalegu
óheillagestir lungnatæringin og berkla-
veikin höggva einna stærst skarð í
ungmennaflokkinn. — Pví nú vantar
það viðnámsafl, er forfeður vorir höfðu
Verður hjer eigi rakið í stuttu máli,
hvern veg þessum mikla mismun, er
farið, heldur hvern veg vjer eigum
og verðum að bæta þjóðartjón þetta
og girða fyrir það.
Er það sannfæring mín og trú eftir
margra ára reynslu, að til sje aðeins
eitt óbrigðult varnarráð gegn þessu,
og er það reglubundin hersla og lík-
amsstæling frá barnæsku — jafnt fyr-
ir stúlkur sem drengi. — Fæst hún
aðeins á einn veg. Með vel völdum
stöðugum íþróttaiðkunum.
Pessu verðum vjer að koma á fót
samfara nýju kenslumálafyrirkomulagi.
Munu þá gulialdareinkennin sjást aft-
ur á næstu mannsöldrum: — Að ís-
land byggir hraust þjóð og mentuð —
þjóð með hrausta sál í hraustum lík-
ama.' — F*að er takmarkið.
Hj er verða kennararnir og »ung-
mennafjelögin« að takast í hendur og
leggja til allan starfskraft sinn og á-
huga. Ætti það að vera Ijúft verk
og þakkavert, því heill þjóðarinnar er
í því fólgin.
íþróttir eru gamlar í garði á íslandi
en mjög hefir þeim förlast og farið
aftur, og víða eru þær undir lok liðn-
ar. — Nú hafa »ungmennaijelögin« haf-
ið þær að nýju, og skipa þar glím-
urnar öndvegi, enda eru þær sjerís-
lensk íþrótt, sem hvergi á sinn líka.
Allskonar leikfimi er og sjálfsögð
samfara öðrum íþróttum, og er venju-
leg leikfimi afarnauðsynlegur grund-
völlur allra annara íþrótta. Til þess
vantar oss þó auðvitað enn sjerment-
aða kennara. En þeir, sem eru, geta
þó mikið gert, ef áhugi er með. Og
ein íþrótt er það, sem allir geta iðk-
að án verulegrar sjerfræðslu. Er það
einmitt íþrótt sú, sem fegurst er og
gagnlegust allra og ætti að vera »þjóð-
ar-íþrótt« vor. — það eru skíðahlaup.
Engin önnur íþrótt stælir svo líkama
vorn ogstyrkir sem þær. Engin önn-
ur íþrótt hvetur svo og eykur hug
vorn, kjark : g dug.
En til þess að þær komi að tilætl-
uðum notum og nái almennri út-
breiðslu, verða menn að komast upp
á að brúka »föst« skíði, þ. e. með
böndum, er tengja skíðin föst við
fótinn, svo maður hafi fulla stjórn á
þeim — sem skóm sínum — bæði
að framan og aftan. — Þetta hafa
Norðmenn og Finnar sjeð fyrir löngu,
enda eru þeir nú fremstu skíðaþjóðir
í heimi.
»Föst skíði« eru fyrsta skilyrði til
þess að verða góður skíðamaður. Á
þeim má fara hraðara upp brekkur
en lausgangandi maður, renna snar-
brattar brekkur staflaust, skáskera hlið-
bratta, snúa til hliðar ogjafnvel stöðva
sig á hraðri ferð. Altsaman staflaust.
Á sinn hátt eins og á skautum.
Eg hefi fengið dálitla reynslu fyrir
þessu hjer á íslandi. — Á Seyðisfirði
eystra fór eg í fyrravetur með 10 — 12
skólastráka mína á skíðum upp á fjöll
og firnindi, og vorum við dag allan
í þeim leiðangri. Strákarnir vóru býsna
duglegir, þó ungir væru, sumir að-
eins á 11. ári; fóru þeir brekkur allar
UPP °g °fan á skíðum, og þykja þó
margar þeirra furðu erfiðart. d. »Staf-
irnir« á Fjarðarheiði og »Bröttu-brekk-
urnar« á Vestdalsheiði, og^eitast þær
flestum fullorðnum nógu erfiðar; en
flestir strákarnir stóðu þær mjög vel,
— og vóru frískir og ólúnir daginn
eftir — enda höfðu þeir allir skíða-
bönd, sem eg hafði hjálpað þeitn að
búa sér: Tvöfaldur spansreyrssmeig-
ur aftur um hælinn, ganga álmurnar
gegnum »auga« sitt hvoru megin á
tábandinu (hankanum) og eru svo
festar í skíðið dálítið framan við tána.
Er það mjög ódýr útbúnaður og þó
allgóður og fer vel /ið íslenska skó.
Verður aðeins að tengja spansreyrs-
smeginn við hælinn — með bandi
undir iljina og upp um ristina — svo
hann fylgi hreyfingu hælsirts, því ann-
ars sjerir hann mann. — —
I »Ungmennafjelagi Reykjavíkur« höf-
um vjer nýlega fengið 15 skíði frá Nor-
egi, öll af nýustu gerð með fullkomnum
útbúnaði. Kosta skíðin sjált 12 — 15
krónur samstæðan, og böndin 4 — 5
krónur á hver skíði. Eru þetta alt
askskíði svo vönduð og falleg, að
unun er á að líta. — Höfum vjer
fjelagar nýlega reynt skíðin, og þreytt-
um vjer þá skíðastökk að norskum
sið — þ. e. að fara fram af hengjum.
— Tókst það eftir vonum og öllu betur,
og lærðu það allir í ferðinni, að eng-
in hætta er að detta og kútveltast
með »föst skíði«, og er það þó ein-
mitt það, sem flestir óttast að óreyndu.
Eg hef orðið all langorður um mál
þetta, enda er það mjer svo hugleik-
ið og kært, að vel gæti eg um það
ritað fleiri og stærri blöð en »Skóla-
blaðið.« — En eigi er málið heldur
óskylt kenslumálum vorum. Set eg
líkamsefling barna og æskulýðs full-
komlega jafnliliða andlegri uppfræðslu.
Verður þetta tvent að fara saman
hjá oss. Mentaþjóðirnar hafa gleymt
þessu»sorg!ega alt til þessa. Nú eru
þær farnar að sjá pað.
Látum oss íslendinga sjá viö þessu
frá upphafi. Hraust sál í hraustum
Ifkama er takmarkið. Að því verð-
um vjer að keppa.
Eg mun framvegis rita þætti um
skíðahlaup, leikfimi og ýmsar aðrar
íþróttir í »Skólablaðið«. Og gleðja
mun það mig, ef menn vilja beina
til mín spurningum þar að lútandi.
Ritstj.
Nýmæli
er það, að í haust var byrjað að
kenna stúlkum matreiðslu við barna-
skólann í Reykjavík. Sú kensla er
víða komin á við barnaskóla erlendis
og þykir hvarvetna mikill fengur.
Kenslukona í þessari námsgrein er
Soýfía Jónsdóttir (skólastjóra Jóns
Rórarinssonar í Flensborg). Hún ger-
ir á þessa leið grein fyrir þessari
skólamatreiðslu í ávarpi til barnanna
við kenslubyrjun: . . . Sú kensla, sem
hjer á að fara fram, er ný hjer á landi,
°g eg get ímyndað mjer, að bæði
þið og aðrir hafi ýmsar hugmyndir
um hana. Rað má vera, að sumir
haldi, að hún sje aðeins leikur, en
að aftur aðrir geri sjer svo háar hug-
myndir um hana að halda, að þið,
sem takið þátt í henni, verðið full-
komnar matreiðslukonur.
Þetta væri hvorttveggja misskiln-
ingur. Rað sem þið eigið að gera
hjer, er enginn leikur. Það er vinna,
og það er nám. En eg spái, að þessi
vinna og þetta nám eigi það sam-
eiginlegt við leikinn, að ykkur þyki
það skemtilegt.
Hitt væri líka misskilningur að halda,
að þið gætuð orðið fullkomnar elda-
konur af því, sem þið lærið hjer. Til
þess eruð þið of ungar og tíminn
of stuttur.
Hver er þá meiningin með þessu
námi?
Það er meiningin að temja ykkur
þriýnað og reglusemi. Rað er aðal-
atriðið. Hitt er aukaatriði, að þið lær-
ið ýms handtök, sem er nauðsynlegt
að kunna til eldhúsverka, og að þið
lærið að búa til einfaldan mat.
Rrifnaður og reglusemi eru góðar
°g gagnlegar dygðir fyrir alla, en
ekki síst fyrir stúlkurnar. Kvenþjóð-
in á að halda heimilinu þokkalegu.
Heimilið verður ekki »fínt« af því,
að fólkið gangi í fallegum fötum, nje
af því að húsgögnin sjeu keypt dýr-
um dómum. Það verður »fínt« af
reglusemi og þrifalegri umgengni. Fá-