Skólablaðið - 01.08.1908, Page 1

/#. b/að.
Kcmur út tvisvar í mánuði. j
Kosiar 2 kr. á ári.
5{eyk]aoík l. ágúst.
Auglýsingciverð: 1 kr. þuml.
Afgr. Reykjavik.
/908.
Lanniii.
i
F*eir hafa furðu lítið látið til sín
heyra, kennararnir íslensku, um laun-
in, sem þeim hafa verið boðin. Radd-
irnar sem hafa heyrst, hafa venjulega
ekki verið frá kennurum, heldur frá
öðrum, sem hefir blöskrað, hvernig
hefir verið farið með þá, — mönnum
sem hafa haldið að það kynni ekki
góðri lukku að stýra, að barnakensl-
an væri sett skör lægra en öll önnur
vinna. —
En nú eru kennararnir farnir að
bæra á sjer. Eðliléga! Peir eru farnir
að rumska, farnir að finna til sín sem
þarfra verkmanna jafnvel sem sjer-
stakrar stjettar í landinu. F*eir halda
nú úti sínu málgagni, »Skólablaðinu«,
þeir stofna til, fjelagsskapar sín á
milli um land alt. Þeir bera nú sjálf-
ir virðingu fyrir kennarastarfinu og
kennarastöðunni, og — þeir heimta,
að aðrir geri það. Þeir hafa mætur
á landinu og þjóðinni og vilja styðja
veg hennar og virðingu. Reir hafa
skilning á því, að þeim arfi, sem unga
kyríslóðin tekut við, verði ekki skil-
að með vöxtum og vaxtavöxtum,
nema þessi unga kynslóð kunni vel
með að fara. Reir hafa næma tilfinn-
ingu fyrir því, að margt er nú öðru
vísi en það á að vera; mörgu þarf
að breyta: fjármagnið þarf að vaxa,
þekkinguna þarf að auka, og sjá svo
um, að hún verði almennings eign
en ekki aðeins einstakra manna; hugs-
tmarhættinum þarf að breyta. Frelsis-
þráin er eigi síður rík hjá kennara-
stjettinni en öðrum sem hærra tala
um frelsi. Margur kennarinn hugsar
af alvöru um almenn landsmál og
þá á þessum tímum ekki síst um
stjórnmál. En aðallega festir hann
auga á einstaklingnum; hann langar til
að hver einstaklingur verði andlega
frjáls. Ef unga kynslóðin verður svo
sjálfstæð í skoðunum, að þjóðmála-
skúmarnir geti ekki rekið hana sam-
an í hópa, einn undir þetta merkið,
annar undir hitt, án þess að þessir
hópar geri sjer grein fyrir, hversvegna
þeir flykkjast einmitt uudir þetta merki
en ekki undir hitt, þá má eflaust þakka
það kennurunum að miklu leyti. And-
lega frjáls eða sjálfstæður í skoðun-
unt verður ekki aiinar en sá, sem afl-
ar sjer þekkingar og lærir að hugsa.
Sá sem hvorugt hefir gert, verður
leiksoppur í hendi annara.
Pessari vakning til sjálfSmeðvitund-
ar fylgir lörtgunin til að starfa; hún
vex jafnótt og kennarastjettin finnur
til máttar síns og ábyrgðar. Pað
er ekki mjög langt síðan íslenskir
barnakennarar höfðu yfirleitt enga með-
vitund um að þeir ættu annað að
gera en að veita börnunum leikni í
lestri, skrift og reikningi, og ef til I
vill hlusta á þau þylja kverið. Retta
þóttust allir geta; ómentaðir andlegir
amlóðar og umrenningar höfðu það
í hjáverkum. Vinnan þótti leiðinleg,
og sama sem ekkert þurfti að borga
fyrir hana. Rað var þá ekki von á
að hún væri höfð í hávegum; ekki
heldur líklegt að mannræflar þeir,
sem höfðu hana á hendi, væru í mikl-
um metum.
Launin vóru þá og eðlilega eftir
þvi.
En nú er öldin önnur; eða ný öld
er að minsta kosti að renna upp.
Kennararnir sjálfir líta — margir — alt
öðrum augum á sjálfa sig, starf sitt
og þá ábyrgð, sem fylgir því Og
þjóðin — mikill hluti hennar — ját-
ar að framtíð landsins sje komin
undir góðri lýðmentun, og góð lýð-
mentun sje ófáanleg nema með góð-
um kennurum. Góðir kennarar eru
að verða eftirsótt vara; kennarastjett-
in er að komast til vegs og virðingar.
Af þessari eftirsóttu vöru er að svo
komnu lítið á markaði; hún hækkar
því í verði.
Kennaralaunin hækka, og hljóta
að hækka.
Pau hljóta að hækka af ýmsum á-
stæðum.
Fyrst og fremst er ástæðan sú, að
þeim kennurum fjölgar óðum, sem
kosta meira eða minna til ment-
unar sinnar; meðan það var ekki
gert, var það éólilegt, að menn fengj-
ust fyrir líkt verð til þess að kenna
börnum eins og til þess að moka
snjó, eða slá og raka; — eða jafnvel
fyrir minna verð, af því að kenslan
var höfð í hjávérkum, og fór fram
á þeim tíma árs, sem vinnulaun eru |
alment lægri. Mönnum skilst þessi
ástæða alment af því að það er svo
alment viðurkent, að sá verkmaður fái
hærra kaup, sem eitthvað hefir lært,
smiðurinn hærra kaup en aðrir kaupa-
menn o. s. frv. Rað, sem goldið er
fyrir sjermentunina, þykir sanngjarnt
að komi aftur.
En í öðru lagí hækkar öll vinna í
verði, og alt sem útheimtist til að lifa,
hækkar í verði. Kennararnir verða
því að taka meira fyrir sína vinnu en
áður, eins og aðrir góðir menn. Þeir
verða að gera það eftirleiðis; hmgað-
til hafa þeir ekki gert það.
Eftir því sém vinnutími kennarans
verður lengri, eftir því verður honum
erfiðara að hafa ofan af fyrir sjer með
annari atvinnu. Meðan kennarar stund-
uðu kenslu aðeins um þann tíma árs,
sem ekkert arðvænlegt er við að vinna,
gátu þeir unnið jafnvel fyrir ekkert
að kenslunni. En þegar svo erkom-
ið að arðsöm vinna býðst, jafnvel all-
an árshringinn, og það jafnvel arð-
samari vmna en kenslan er enn orð-
in, þá er þó ekki lengur sanngjarnt
að heimta að kennarar vilji lifa við
sömu laun og áður. Meðan kenslan
er hjáverk eða aukavinna, er hún
borguð eins og hjáverk; en að því
dregur og verður að draga, að hún
vérði aðalstarf margra kennara; en
þá verður líka að launa hana sem
aðalstarf.
* *
*
Nýju fræðslulögin frá 22. nóvember
1907 tiltaka lágmark kennaralaunanna.
Farkennurum á eftirleiðis að launa
með ó kr. um vikuna auk fæðis, hús-
næðis og pjónustu; kennarar við
heim angönguskóla: aðalkennari 18
kr. en aðstoðarkennari 12 kr. um
vikuna; aðalkennari við heimavistar-
skóla á að hafa álíka laun, sem geta
þó farið upp í 25 kr. um vikuna, ef
börnin sem hannkennirog annast eru
20 eða þar yfir.
Relta er nú öll rjettarbótin!
Peim, sem eiga að borga, þykir
hún líklega sæmileg; en ekki eru þetta
þó glæsileg kennaralaun.
Eftir venjulegum vinnutíma farkenn-
ara, verða laun þeirra 18 til 19 aurar
um klukkustund hverja. Kennararvið
heimangönguskóla munu geta talist
að hafa: 37 aura aðalkennarinn og