Skólablaðið - 01.05.1909, Blaðsíða 2

42
SKOLABLAÐIÐ
sjer stakk eftir vexti ineð námsgreina-
fjöldann ár hvert, og auk þess ljettir
það talsvert á, að kennararnir við
Kennaraskólann eiga að sínu leyti að
kenna ókeypis við framhaldskenslu
skeiðið. En nú vaeri æskilegt að fá
að vita það, hvað margir kennarar
það væru, sem vildu taka þátt í fram-
haldsnámi, þar sem þeir ættu ekki
kost á að fá kenslu nema í einni
fræðigrein sama árið eða mesta lagi
tveim. Beinasti vegurinn til þess sýn-
ist sá, að þeir kennarar sem þetta
vildu, skrifuðu útgefanda Skólablaðs-
ins um það, og nefndu jaínframt þá
fræðigrein eða þær fræðígreinar sem
þeir vildu helst njóta tilsagnar í. Þetta
gæti flýtt fyrir því að framhaidskensla
í einstökum greinum komist á. Láti
engir eða mjög fáir til sín heyra, þá
má skoða það sem vott þess, að til-
lagan sje of snemma borin fram, og
að hún geðjist kennurunum ekki nú
sem stendur.
Kennari.
Hngleiöingar
í jólafríinu 1908 -’09.
Eftir Snorra Sigfússon
frá Tjörn.
Frh.
Nemandinn þarf að læra til aó lifa,
og þess vegna er um að gera að sem
mest af því sem sagt verður, verði
hans eigin eign. Leikfimi er sjálf-
sögð, og jafnframt skíða og skauta
ferðir, þegar því verður við komið; —
en gegn um alt þetta verður söng-
urinn að hljóma, ti! að vekja »andans
mögn» — lyfta, glæða og Ijetta starfið.
þýðingarlaust fjas! — Markmiðið of
hátt! — Vjer eignumst aldrei skóla
sem svara tii þess sem sagt hefir
verið, — munum þið máske segja.
En því er einu til að svara, að af
þessu markmiði megum vjer ekki
sleppa; þessar kröfur megum vjer ekki
hina minstu vitund skerða, svo'fram-
arlega sem vjer viljum lifa og dafna
sem heil og sjerstök þjóð. Efins
vegar væri h'til ástæða til að halda að
oss væri !íf lagað, ef vjer ekki hefð-
um dáð nje dug til aó gróðursetja
slíka skóla f vorum eigin jarðvegi;
— alveg eins og nágranna þjóðirnar;
ef oss skortir afl og atgjörfi til að
ala upp æskulýðinn, þá erum »vjer á
vegi til grafar«. En nú á dögum er
Bæði synd og smán að telja sjer trú
um slíkt. Jafnvel í svartasta myrkrí
seytjándu aldarinnar, áttu feðurnir vor-
ir von og trú á líf lands og þjóðar;
hversu sannfærðir megum vjer þá ekki
vera nú á dögum, bara ef vjer breyt-
um viturlega, og ráðum ráðum vorum,
sem heiðvirðum mönnum sæmir. Eg
veit heldur ekki hvar ætti að vera
betri skilyrði fyrir slíka skóla, en heima,
þar sem eflingarþráin er vakin, þjóðin
góðum gáfum búin og verkefni skól-
anna yfir drifið. Ekki erum vjer held-
ur svo bláfátækir, eða öllu heldur: ekki
svo vell auðugir, að nokkur ástæða
sje til að setja það fyrir sig.
það skyldi þá vera það einasta, að
vjer hefðum enga dugandi kennara,
og því miður er mikið hæft í því.
Áuðvitað eru það kennararnir sem
skapa skólana, og ráða árangri þeim,
sem starf þeirra hefir. Ptss vegria
þarf að vanda val þeirra manna.
Hingað til höfum vjer — því miður
— átt alt of fáa góða kennara, og það
hefir verið stór hnekkir fyrir hið
»unga ísland«, e.i ætla má án efa, að
þaðhafi komið af tilfinnanlegum skorti
á kennaramentun. Nú er verið að
bæta úr því, og þá mun vonandi
bráðlega í ljós leiðast, að íslendingar
eru eigi heldur sneyddir þeirri gáfu.
Pá rísa upp nýir menn til nýrra starfa.
II.
Fullkomió — alfrjálst þjóðfjelag hef-
ir aldrei verið til, og svo er enn.
Líklega eru Ameríkumenn og Eng-
lendingar komnir lengst á leið í því
efni. Pó hafa t. d. Bandaríkin og
England sítta stjórnartauma í eigin
höndunt, — eru pólitískt sjálfstæð;
en þar með er ekki sagt að þau sjeu
alfrjáls þjóðfjelög.
Frjáls eru þau að mestu leyti út
á við, en þó svo sje, er eigi víst
að þau sjeu frjáls inn á við, Frelsið
hefir að vísu takmörk, og enginn
verður alfrjáls.
Mörg af lögum náttúrunnar setja
sk/r takmörk fyrir oss. Göngum vjer
í bága við þau, kemur hefndin fram
á oss sjálfum. Hlýðum vjer þeim,
höfum vjer frelsi. En það er stór
munur á algerðum þræli og algerð-
um frelsingja; og þó vjer aidrei ná-
um alfrelsismarkinu, erum vjer stöð-
ugt að leita eftir því, og það eigum
vjer að gera.
Pví lengra sem vjer komumst, því
meiri þýðingu fær líf vort, og því
hamingjusamari verðum vjer.
Eins og líkami vor er bygður upp
af ódeilandi ögnum, eins eru þjóð-
fjelögin bygð upp af einstaklingum,
og leituðum vjer í Ameríku og á
Englandi, mundum vjer finna fjölda
þjóðarlima, sem kvörtuðu yfir ófrelsi
og áþján. Vjer mundum máske finna
menn, sem væru þrælkaðir af öðrum
mönnum, en fleiri mundum vjer sjá,
sem neyðin lemdi með lurkum að
verkinu, sem þeir fyndu enga minstu
ánægju í — ef til vilí, vegna þess
að það var svo lágt! En þó þessir
menn kæmust hátt, mundi fara á
sömu leið. Peir eru eigi iengur sjálf-
ir sínir húsbæridur, heldur þrælar
starfsins. Engin heilaspunnin lög
megna að frelsa þá. Vjer sjáum þann-
ig að hið ytra og innra frelsi er
beinlínis ekki það sama. í lífi þjóð-
arinnar verður það að baldast í hend-
ur, — svara hvort til annars. Langt
hafa forfeður vorir komist í þessu
x
efni, á þjóðstjórnarárunum, — hvað
einstakl. snerti gagnvart allsherjar-
stjórninni, og alsherjarstj. gagnvart
eínstakl.; en gæjumst vjer lengra inn
í líf þeirra og siðu, sjerstaklega á
síóarí hluta þjóðveldisins, heyrum vjer
brátt hringla í hlekkjunum.
Inneftir en ekki út-eftir á hið
sanna írelsi rót sína að rekja.
Hversu oft eru ekki hin þörfustu
verk vanvirt htima, að eins vegna þess,
að þau þykja of Iítilmótleg, — svo
sem heiður þess sem þau rækti væri
í veði. — Flestir munu og hafa heyrt
jafnvel hærri sem lægri kvarta um
þrældóm.
Peir eru þrælar síns lífsstarfs. Pað
er svo gleði snautt, — og ekkert til
að vinna fyrir.
Vjer ísléndingar höfum engaástæðu
til að kvarta um hörku og hlífðarleysi
vinnuveitendanna, en það er þó það
sem vjer hljóðum svo sárt yfir.
Pess vegna viljum vjer helst allir
sanian vera »lausamenn«, — engum
böndum bundnir, eður nokkrum skyld-
um háðir hvorki við Guð nje menn.
»En hvert viltu maður fara og flýja?
þú flýr þig aldrei sjálfan þó.« —
Ætli vjer kennum ekki hlekkjanna í
lausamenskunni — ?
Bærum vjer saman kjör og kosti
íslenska — og norska vinnulýðsins
hjá bændunum t. d., mundum vjer
brátt sjá allmikinn mun.
Eg hefi farið yfir mikið af Vestur
landinu hjer, — nokkuð af Suður-
og Austurlandi líka, og unnið um
tíma bæði vestan —, sunnan og aust-
an lands. Eg hefi því eftir megni
aðgætt kjör og aðbúð vinnulýðsins
í þessum landshlutum. Pað er eng-
engum efa bundið, að norski vinnu-
karlinn — og þó sjerstaklega konan —
sætir að mun harðari kjörum en al-
menf gjörist heima nú á dögum.
Hjer er einni — aleinni vinnu-
konu alls ekki vorkent að hirða 10 —12
kýr, 30 — 40 kindur og 3 — 4 svín, og
svo hamast í vefstólnum á milli
eður öðrum innistörfum, og þó fær
hún minna kaup, en alment gjörist
heima nú.
Oftast gera vinnumennirnir heima,
lítið yfir veturinn, — þeir sem þá ekki
hirða fje, — en hjerna mega þeir
höggva og saga og draga trje, stór
og smá, úr skóginum, og er það
eitthvert hið versta vérk sem eg veit;
þeir þreskja og höggva eldivið, taka
upp — eða sprengja grjót úr ökrum
og túnum, og keyra fram ogaftur, —
aftur og fram. Sjaldan er vinnufólk-
ið látið vera verklaust. Öll aðbúð er
síst betri, þó það sje sjaldgæfara hjer
en í Danmörku, að vinnulýðurinn sofi
í fjósum og hesthúsunum!
Eg hefi þó örsjaldan heyrt norskt
vinnufólk kvarta, — síst um þrælkun.
— Pað vi11 vinna, og fyrirlítur alls
ekki hin lægstu verkin. En svo er
það að krefja meiri og meiri rjettar
í þjóð fjelaginu!
Pað þekkir orðið skyldurnar, og