Skólablaðið - 15.06.1909, Blaðsíða 2

54
rækilega um þennan ósóma að íslenzkt fólk
væri að senda börn sín í aldanskan skóla.
Man eg þá að »ísafoId« reit á móti fremur
afundið og virtist einmitt telja skólanum
það til ágætis og yfirburða að alt færi
þar fram á dönsku, sú lunga þá sjálílærð,
og gagn og gaman að kunna hana, auð-
vitað.
Ekki man eg eítir að hafa lesið aðra
málsvörn fyrir móðurmálslausu fræðslunni,
en ýmsir helstu menn þessa bæjar, íslensk-
ir, hafa í verki samsint því með því að
senda börn sín á Landakotsskólann.
Og svo er verið að gylla mentunargildi
móðurmálsins!
Dóminn í ísafold átti víst enginn annar
en sjálfur ritstjórinn (B. J.).
Jeg veit að ritstjóri annars þjóðlegasta
og áhrifamesta blaðsins (Sk. Th.) er sama
sinnis í orði og verki í áliti sínu á notkun
hins danska barnaskóla hjer í bænum.
Jeg beinist að þessum mönnum af því j
að þeir eru öndvegishöldarnir í sjálfstæð-
is- og þjóðrjettindaframsókn vorri.
Blöðin okkar íslensku, sjálfsagt engu
síður þeirra blöð en önnur blöð, hafa
vakið oss mörg samhrygðartár með ves-
alings Pólverjum, sem meinuð er kenslan
fyrir börnin sín á móðurmálinu: »Stærsta
kúgun. — Sárasta böl«. — —
Eins og það sje ekki gott óg gagn-
legt fyrir pólsku krakkaangana að læra
þýsku! — —
Sje nú öllu svona hvolft við hjer
heima fyrir — þá skirpum vjer og svei-
jum þessarri þjóðernisóveruogþessutungu-
greyi.
Hvað að vera að dragast með þann
hjegóma? — —
»Pað er færeyska fyrirmyndin«, segir
getspakur kunningi. Og yfirmálið á
þá líklega eftir að komasí upp i prjedik-
unarstólinn hjá okkur.
En spyrja mætti þá menn, sem svifta
vilja börnin sín og annarra móðurmálinu
islenska, því þeir þa vilji ekki fá hjer
alenska barnafræðslu? Par þó fyrir miklu
meira að gangast. Og síður að óttast
hrognamálsgrautinn, er tungan nýja er
óskyldari.
Ekkert er nýtt undir sólunni! En hætt-
um þá líka að hnjáta i góða og merka
feður vora á 18. öld, sem skifta vildu
um tunguuna eða selfæra okkur suður á
Jótlandsheiðar!
N. Kbl.
Sparsemiskensla
í barnaskolunum.
Eins og kunnugt er, er mönnum
um fátt tíðræddara nú, en fjárhags-
ástand landsmanna. Menn kvarta og
kveina. Hver þykist öruggastur, sem
minstu fje hættir í fyrirtæki og af því
leiðir atvinnuleysi og margt annað ilt,
sem enn er eigi sjeð að rætist úr.
Traust á landsmönnum út á við hef-
ir minkað, sökum vanskila á skuldum, |
SKÓLABLAÐIÐ
og sömuleiðis inn á við, af sömu or-
sökum.
rii að bæta liina íjárhagslegu mein-
semi, sem land vort nú þjáist af, þarf
auðvitað að finna orsakir hennar og
ráð til að uppræta þær. Þetta hefir
að vísu verið gjört, að því leyti, að
orsakir hefir verið bent á, en þær
hafa verið þannig viðfangs að lands-
menn hafa ekki getað við þær átt.
Eru það hin útlendu peningavandræði,
sem hafa haft mikil og ill áhrif á alt
viðskiftalíf vort.
Par eð sumt það, er fjárhagsvand-
ræðunum veldur, er óviðráðanlegt, ættu
menn því frekar að leitast við að bæta
það, sem kynni að vera mögulegt að
bæta.
En eru þá engar slíkar orsakir til?
Pað er ekki ætlun mín með þessum
línum, að benda á og finna ráð við
öllu því, sem í landinu veldur fjár-
hagsvandræðunum, því þá dul veit
jeg mjer um megn vera, en á eina
slíka orsök vildi jeg benda og hún er
eyðslusemi landsmanna.
Eins og kunnugt er, hafa kröfurn-
ar til lífsins aukist stórkostlega á
síðari tímum. Menn neyta margs-
konar munaðarvöru svo úr hófi gengur.
Menn hlaða utan á sig allskonar ó-
nauðsynlegu eða beinlínis skaðlegu
prjáli, einungis til þess að elta heimsku-
lega týsku. Menn hrúga í híbýli sín
hjegómlegum hlutum, sem eiga að
vera augnagaman eða til þess að
fylgjast með í tímanum. Hinir stærri
I kaupstaðir ganga á undan og aðrir
kaupstaðir og sveitirnar streitast út
| af lífinu við að lafa með.
En þetta fylgir menningunni segja
I menn.
»Já, verið getur það; en erómögu-
legt að þetta geti flutst um landið,
i þótt menning fylgi ekki?
A nú að segja íslendingum að þeim
fari ekki fram í menningu?
Nei, en hins má spyrja: Fer þeim
að sama skapi fram í að framleiða og
þeim fer fram í að eyða? Það hefir
nútíminn reynt, og reyndin hefir orð-
ið, að landsmenn eyða hlutfallslega
meiru en þeir framleiða.
En þá er menníngarþroskunin ekki
sönn.
Hún er þá ábyggileg, þegar einstak-
lingurinn eyðir ekki meiru en tekjur
hans leyfa, því annars getur hann ekki
verið efnalega sjálfstæður, en efnalegt
sjálfstæði er meginstoð hins andlega
sjálfstæðis í flestum tilfellum.
Til dæmis um hugsunarhátt manna
í þessum efnum, skal þess getið, að
þeir menn eru til, sem h2fa tekið lán
tii að kaupa ónauðsynlega hluti í hí-
býli sín. Af láninu þurfa þeir að
borga rentu og af hlutunum bruna-
bótagjald; hafa þeir þannig bundið
sjer tvær ónauðsynlegar útgjaldabyrð-
ar, einungis til að fylgjast með í tím-
anum. Og hve mörg eru dæmi þess,
að menn kaupa, fyrir væntanlegan
arð á næsta ári muni, sem þeir gætu
auðveldlega án verið, og svo rekur á I
reiðanum með borgunina. Slík dæmi
eru ótalin.
Innan undir fágaðri menningarskurn
getur stundum leynst dáðleysi og
óinenska.
Nú vilja menn segja: Pettavissum
við áður, en að finna ráðin til að lag-
tæra það; — það er vandasamara.
Eitíhvað verða menn að gera í þessu
efni. Ættu allir, sem hugsa um þetta
mál, að benda á þau ráð til endur-
bóta, sem þeim dettur í hug.
Pað er augljóst, að þessu verður
ekki breytt í einni svipan. Hugsun-
arhætti heillar þjóðar verður ekki snú-
ið eins og vindspjaldi. Breytingin
verður að koma smámsaman. Mést
ríður á, að unga kynslóðin verði fyr-
ir sterkustum áhrifum, minna verturn
hina þroskuðu kynslóð, enda er örð-
ugra að hafa áhrif á hana.
Hvaða stjett manna hefir best tæki-
færi til að leiða þjóðina á brautspar-
seminnar?
Pað er — kennarastjettin.
Mikið á nú að heimta afkennurun-
um, sem svo lítið bera úr býtum,
sjálfir, vilja menn ef til vill segja.
Satt er það. Mikið er heimtað af
þeim, en meira verður heimtað af
þeim og þá verður þeim vonandi bet-
ur launað en nú er.
Það er mín hyggja, að kennarastjett-
in ráði meiru um framtíðina en nokk-
ur önnur stjett manna hjer á landi, og
miklu meir en menn alment gruna.
Þessi stjett, sem enn er naumast tal-
in sjerstök stjett, er þó sá flokkur
manna, sem hefir að miklu leytifeng-
ið í hendur stjórntaumana á andans-
fleyi þjóðarinnar. Að rökstyðja þetta
er óþarít, því það liggur í augum
uppi. Pegar maður hugsar um alla
barnáskólana og kennara að störfum
og sjer að þéir standa íraunogveru
við stýrið og hafa hugarstetnu þjóð-
arinnar í hendi sjer, þá dettur manni
ósjálfrátt í hug: Þetta eru konungar
framtíðarinnar.
Og í þeirri von að þeir verði engir
Loðvíkar, treysti jeg þeim tll að beygja
huga barnanna í sparsemisáttina.
Af því að hægara er að venja börn
en fullorðna menn, virðist það sjálf-
sagt, að næsta kynslóð fái uppsker-
una af námi nútíðarkynslóðarinnar,
eins í þessu efni sem öðru.
Það er nauðsynlegt, að kenna börn-
unum hinaralgengu fræðigreinar, enda
á það að vera til þess, aðgjörabörn-
in hæfari í lífsbaráttunni; en þótt
það sje gert, ef ekkert er gert til að
efla vilja barnanna í þá átt að verða
efnalega sjálfstæðir menn, þá vantar
þann grundvöll, sem þroskun þjóð-
fjelaga byggist að miklu leyti á.
Kennarinn þarf að hafa það í huga,
að hann er að sá frækornum, sem
eiga að uppskerast í framtíðinni. Fá-
ein áhrifamikil orð frá kennurum, geta
haft afarmikið gildi fyrir barnið. Ef
nútíðar kynslóðin vill að framtíðarkyn-
slóðin erfi ekki galla sína, þá er það