Skólablaðið - 15.08.1909, Blaðsíða 1

Þriðji árgangur.
17. tb. 1 Kemur út tvisvar i mánuði. Kostar 2 kr. á ári. 5{eykjauík 15. ágúst. Auglýsingaverð: 1 kr. þuml. Afgr. Bergst.str. 27. 1909-

Júní- hugleiðingar
í Askov.
Eftir J. Þorsteinsson.
— — Sunnanblærinn líður yfir land-
ið og strýkur alt með silkimjúkum
lófunum.
Blómin brosa og anga óg fuglarnir
syngja fegurstu Ijóðin sín á skógar-
greinunum.
Hæðalausa, velræktaða landið hjer
umhverfis breiðir skaut sitt á móti
geislum sólarinnar svo hvergi ber
skugga á.
Friður og blíða sumars og sveita-
lífs ríkja hjer og ráða ekki síður en
heima.
En eg sakna bakhjarls við útsýnið —
blárra íslenskra fjalla með bröttum
klettum og síraulandi lækjum.
Blómlegir akrar og beykiskógar —
víst eru þeir fagrir — en ekki til sam-
jafnaðar við íslenska sumardýrð í mín-
um augum.
— — Eg sje bóndann og vinnu-
menn hans við störf sín — oftast
með langar reykjarpípur í munninum —
glaðlega á svip. Nóg er til að starfa,
því fátt er fólkið á mörgum jótsku
bændabýlunum.
Sú trú virðist vaxa hjer ár frá ári
hjá unga fólkinu, að betra og sælla
lífi sje lifað í kauptúnum og stórbæj-
um en á landi úti.
Sökum þess leitar margur ungur
sveitamaður til bæjanna og hygst að
finna þar gull og græna skóga.
En leitin gengur ærið misjafnlega
og allmargir hafa óhag af skiftun-
um.
Atvinnuleysi og fjárskortur grípur
meir og meir um sig meðal alþýð-
unnar í hinum stærri bæjum.
Tugir þúsunda hafa verið atvinnu-
lausir hjer í landi næstliðinn veturog
þarafleiðandi átt við mjög þröngan
kost að búa.
Samskota hefir hvað eftir annað
verið leitað til þess að halda lífinu í
þessum óhamingjusömu börnum þjóð-
arinnar.
En — á meðan fjöldi verkafólks sit-
ur auðum höndum hjer í stórbæjun-
um neyðast danskir bændur til þess
að taka pólska verkamenn sem ann-
ars eru taldir vandræða gripir að
mörgu.
Allir skynbærir menn sjá hina sí-
vaxandi hættu er af þessu leiðir, og
brjóta heilann til þess að finna ráð,
er henni megi at'stýra.
Um þessi vandamál hinnar
dönsku þjóðar mætti margt skrifa, sem
vjer kynnum nokkuð af að læra. En
það er ekki ætlun mín, að fara ná-
kvæmlega út í þá sálma.
Eg skal þá taka það fram, að þjón-
ustufólk hjer á landi úti, mun yfir-
leitt eiga við óhagstæðari kjör að búa,
en vinnufólk í sveitunum okkar. Á
milli húsbænda og hjúa er djúp mik-
ið, sem vjer, sem betur fer höfum
ekkert af að segja. Get eg þessa, því
verkafólki til málsbóta, sem nú flytur
í hugsunarleysi til bæjanna með von
um ljettari vinnu og betra kaup.
»En hvernig standa sakirnar á ís-
landi — hvort vilja menn heldur búa
í kaupstöðum eða upp til sveita?«
Sú spurning hefir mætt mjer hvað
eftir annað hjer. Og hún hefir knúð
mig til þess að hugsa um, hvort vjer
værum ekki á hraðri för í sömu ógöng-
urnar sem Danir í »sambandsmálinu«
milli sveita og kaupstaða.
Niðurstaðan af hugleiðingum mín-
um hefir orðið sú að svo mundi
vera.
En verið getur að það sje ekki rjett
ályktað. Mundi oss og annað betur
henta, en líkjast hinum stærri þjóðum
i því, að eignast stóra bæi með nokkr-
um auðmönnum og skrautlegum bygg-
ingum, og jafnframt fjölda vesalinga
andlegaog líkamlega veiklaða, erskreið-
ast atvinnulausir og tötrum klæddir
um sorpgöturnar.
Eg minnist, að éitt af bestu skáld-
um vorum hefir, ekki alls fyrir löngu,
gefið oss það ráð, að flytja kotin sam-
an, »því bæir skópu hverja þjóð«.
Um það geta verið skiftar sköðanir.
Mætti ef til vill með sama rjetti segja,
að bæirnir hefðu ástundun eyðilagt
þjóðirnar.
En hvað sem því líður, þá er ekki
hægt annað að sjá, en vjer höfum
fylgt ráðum skáldsins fremur vel á
síðastliðnum árum.
Við árslok 1900 var íbúatala kaup-
staðanna: Reykjavíkur, ísafjarðar Akur-
evrar og Hafnarfjarðar til samans 8281.
Nú mun lítið vanta á, að íbúatala
sömu bæja sje helmingi stærri.
En það eru einnig þeir af þorp-
stöðum vorum, sem mest hafa vaxið
tiltölulega.
Ressi skjóti vöxtur kaupstaðannaer
þó líklega ekki skáldinu að þakka eða
kenna — Orsakanna mun annarsstað-
ar að leita.
Og þær hafa komið því til leiðar,
að kauptún vor og sjóþorp hafa á
næstliðnum árum stækkað meira, en
kraftar þjóðarinnar leyfa.
»Bóndi er bústólpi og bú er lands-
stólpi«, segir gamalt orðtak.
Útlit er fyrir, að það sje sniðið eftir
íslenskum staðháttum.
Og þótt það sje gamalt, mun það
enn vera í gildi.
Efalaust verðskulda fleiri menn en
bóndinn einn að nefnast landsstólpar,
en landbúnaðurinn hefir verið, og
hlýtur enn að verða um langan aldur,
okkar aðalatvinnugrein.
Víst er gullkista umhverfis landið,
en það má ekki gleymast, að hún
oft er lokuð landsins börnum og
þangað engan auð að sækja. Af því
leiðir að framtíö þeirra kaupstaða, sem
ekki hafa á annað að treysta en góð-
an fiskiafla stendur á mjög svo völt-
um fótum.
En ekki nóg með það. Framtíð
landbúnaðarins er einnig hætta búin
af þessu segulmagni kaupstaðanna.
Sveitirnar bera tiltölulega þyngstar
byrðar af uppeldiskostnaði þjóðarinn-
ar. Pær senda kaupstöðunum ár eft-
ir ár unga liðsmenn, sem þær þó als
ekki mega án vera.
Slíkt getur ekki staðið til lengdar.
Og hvaða áhrif mun þessi stefna
hafa á heimilislíf þjóðarinnar í heild
! sinni?
Eg heti átt tal við ekki svo fáa
1 sveitamenn sem komnir eru nokkuð
til ára er sagt hafa, að á þeirra yngri
árum hafi verið mikið glaðara líf í
sveitunum en nú gerist.
Hversvegna? Rað er víst ekki satt!
»Jú — þá var mikið fleira afungu
fólki. Nú sópast allir á burtjafnóð-
um og þeir komast á legg!«
Án efa hefir þetta mikið til síns
máls.
Gott heimili líkist hörpu með hljóm-
þýðum og vel stiltum strengjum. Hver
þeirra geymir sinn ákveðna tón og
engan má vanta. En vanti einn ein-