Sovétvinurinn - 01.07.1934, Blaðsíða 14

[SovétvinuriniiJ
I\ý bók 11 in Sovétríkin.
M. AndprspnNexö: Toverdener. Fram Forlag.Oslo, 1934. Verð kr. 1,50.
Næstum því í hvert skipti sem Rússland ber á góma, að minsta
kosti ef látin er í Jjós ákveðin skoðun, sem ekki er fjandsamleg
hinu nýja skipulagi, hrista menn höfuðin og segja: I raun og veru
vitum við ekkert um Rússland eða það, sem þar er að gerast.
Það gildir einu, þótt í hlut eigi menn, sem annars þykjast hera
skyn á flesta hluti milli himins og jarðar undir eins og talið
herst að Rússlandi, verða þeir bljúgir sem börn og afsala sér því,
M. Andersen Nexö átti 65 ára afmaíli í sumar.
að hafa nokkra skoðun. Það má vera undarlegt land, sem enginn
getur í raun og veru vitað neitt um. Rússland stendur þó öllum
opið, að því er ég frekast veit. Það mun ekki meiri erfiðleikum
bundið að ferðast |>angað en til hvers annars lands í veröhlinni.
Og þúsundir ferðast þangað árs árlega. Sendinefndir frá flestum
löndum heims eru þar á sveimi svo að segja allan ársins hring
auk þess aragrúa af einstaklingum, sem fara þangað og dvelja þar
margir langvistum. Um ekkert land á hnettinum hefir verið skrifað
önnur eins kynstur af hókum og hlaðagreinum á síðustu árum
af allskonar mönnum, verkfræðingum, vísindamönnum, hlaðamönn-
um, kommúnistum og ekki-kommúnistum. Og samt klingir stöðugt
þessi sami vísdómur, sem hver tyggur eftir öðrum, hugsunarlaust:
Hvernig ættum við að geta vitað nokkuð um Rússland!
Skýringin á þessu er, að borgararnir í hinum vestræna heimi
vilja ekki vita sannleikann um Rússland. Þeir hafa ekkert á móti
því að hlusta á frásagnir um hungurdauða, mannát, þrælavinnu og
prestadráp. En um slíkar frásagnir af munni þeirra, sem ferðast í
Rússlandi eða þykjast hafa ferðast þar, er varla lengur að ræða.
Jafnvel lygasmiðjurnar í Helsingfors og Berlín virðast lamaðar af
kreppunni. Það er ekki nema svo sem einu sinni á ári, að þær
rífa sig upp í að senda út »fréttir«, sem hlustandi er á. Svo gera
borgararnir hlátt áfram verkfall neita að trúa því, sem heiðar-
Jegir menn og sannorðir segja frá ferðum sínum. Og kæmi það
fyrir, að einhver þessara borgara villtist sjálfur til Rússlands, myndi
harn óhikað neita að trúa sínum eigin augum og eyrum. Nei,
hvað ætli við getum vitað um Rússland og það, sem þar er að
gerast!
Það þarf hæði djörfung og hjartsýni til að ráðast á þennan skot-
helda múr hleypidóma og sauðþráa. En Martin Andersen Nexö víl-
ar það ekki fyrir sér. Hann er og mörgum betur vopnaður til slíks
áhlaups. Enginn, sem eitthvað þekkir Nexö, leyfir sér að draga í
efa heiðarleik hans eða einlægni. Auk þess þekkir hann Rússland
flestum Vesturlandamönnum betur. Nexö er hinn mesti ferðalang-
ur, og þegar fyrir heimsófriðinn hafði hann heimsótt Rússa einu
sinni, ef ekki oftar. Arið 1922 réðst hann aftur í Rússlandsför, en
þá voru ferðalög þangað sjaldgæf og miklum örðugleikum bundin*
í það sinn lagði Nexö leið sína norður með Noregsströnd til Vardö
og þaðan til Murmansk og svo suður á hóginn. 1927 er hann enn
í Rússlandi, og eftir 1930 hefir hann svo að segja verið þar með
annan fótinn og dvelur þar nú.
Þetta er önnur hókin, sem Nexö skrifar uin Rússland. Um ferða-
lag sitt 1922 skrifaði hann mjög skemmtilega bók (Mot dagningen,
1923). A þeim árum áttu bolsjevikkarnir rússnesku mjög í vök að
verjast; landið var herjað og rúið af heimsófriðnum, hyltingunni
og hinum langvinnu horgarastyrjöldum, sem Yesturveldin hlésu að
af öllum mætti. En Nexö var þá þegar fullur af trú á rússneska
verkalýðinn, að honum myndi takast að vinna hug á erfiðleikun-
um og byggja sér nýjan og hetri heim. I hinni nýju hók sinni slær
hann því föstu með skiljanlegri ánægju, að djörfustu vonir hans og
spár hafi rætzt og langt fram yfir það.
Nexö er ekki einn þeirra, sem »þurrka for af fótum fyrri daga
vonum á«. Hann er nú kominn á efri ár, en hjá honurn lifir enn
í æskukolunum. A gamals aldri sér hann sínar eigin æskuhugsjónir
vera að rætast með þessari hálf-austrænu þjóð. Nexö veit mikið um
Rússland, og hann er ekki slakur leiðsögumaður þeim, sem vill
fylgja honum. Hvort sem hann leiðir lesandann gegnurn stórhorgir
Rússlands, Leningrad, Moskva o. fl., ferðast með honum um Kare-
len, eftir Hvítahafsskurðinum eða niður eftir Yolgafljótinu þess-
ari lífæð Rússlands - allsstaðar er leiðsögn hans lifandi og skemmti-
leg, full af skarplegum athugunum og meira eða minna skringileg-
um atvikum, sem oft varpa leifturljósi á hæði nútíð og fortíð. Og
þá gleymir enginn olnhogaskotunum til þess, sem honuin er í nöp
við. Gamla Evrópa, sem nú siglir með lík útlifaðrar auðvaldshyggju
1 lestinni, fær margt köpuryrði í eyra. Að koma frá Rússlandi til
Yestur-Evrópu frá syngjandi, hamrandi, iðandi athafnalífinu þar
eystra í kreppu- og sultarsönginn á Vesturlöndum — segir Nexö
að sé svipaðast því að vera fluttur á gamalmennahæli. Ilelztu verð-
mæti hins gamla heims: tæknin og sósíalisminn, eru að flytja sig
austur á hóginn, og menningin fylgir þeiin eftir. Margt hendir á,
að Vestur-Evrópa sé húin að vera sem menningar-miðstöð. Ef litið
er á landahréfið, sjáum við, að Evrópa er aðeins lítilfjörlegur skagi
vestur af hinu mikla meginlandi Asíu. Ef til vill á hún fyrir hönd-
um að verða útskagi, einnig menningarlega séð. — Þessi framtíðar-
spá er ekki heinlínis hughreystandi fyrir okkur Vesturlandahúa. En
hefir ekki mörgu ólíklegra verið spáð?
Einn kaflinn í hók Nexö segir frá því, hvernig farið var að
finna upp »hungursneyðina« í Rússlandi, sem flest hlöð Vestur-
landa gerðu sér tíðrætt um í fyrra. ííg skal taka það frani, að ég
14