Vísir - 24.08.1959, Blaðsíða 7

Mánudaginn 24. ágúst 1959
VÍSIR
t
Björn Ólafsson:
Verðbólga og ofsköttun
er að koma atvinnufyrirtækjum
Eandsmanna á kné.
LaniEsbankinoi varar við hælt-
unni sem af þessu stafar.
Siðustu árin hefir atvinnu-
rekendum í landinu orðið ljóst,
að stórhættulega stefnir með
fjárhag flestra fyrirtækja, sem
einhvern atvinnurekstur stunda.
Síðastliðinn áratug hefir stofn-
fé, sjóðir og annað rekstursfé
fyrirtækjanna rýrnað vegna
stöðugt vaxandi verðbólgu og
þar af leiðandi lækkandi verð-
gildis krónunnar. Ofan á þetta
Tiefir svo bæzt sú ánauð, að
fvrirtækin hafa verið svo hóf-
laust sköttuð af ríki og bæjar-
félögum, að þau hafa ekki get-
að safnað neinum sjóðum til
rekstursins og fjöldi fyrirtækja
hefir síðustu árin greitt meira
í skatta en numið hefir árleg-
um reksturshagnaði þeirra.
Af þessum sökum er ekki
mögulegt að halda fyrirtækj-
unum í rekstri nema þau geti
fengið lánað rekstursfé í stór-
um stíl, til þess að vega á rnóti
þeirri rýrnun fjármuna fyrir-
tækjanna, sem verðbólga og of-
sköttun hafa valdið.
Þetta ástand hefir myndað
geipilega eftirspurn um lánsfé
sem legst með öllum sínum
þunga á bankana. Útlán þeirra
aukast hröðum skrefum og
verðbólgan fylgir í kjölfarið.
Það mun óhætt að fullyrða,
að bankarnir telja þessa þróun
svo geigvænlega, að ekki sé von
um að ráða niðurlögum verð-
bólgunnar og koma hér á jafn-
vægi í efnahagsmálunum fyrr
en atvinnureksturinn í landinu
getur starfað á fjárhagslega
heilbrigðum grundvelli og
safnað eðlilegum sjóðum til
rekstursins.
Atvinnureksturinn
í hættu.
Allur atvinnurekstur þjóð-
arinnar er í yfirvofandi hættu,
ef verðbólgan heldur áfram og
skorður ekki reistar gegn hinni
sjúklegu ofsköttun fyrirtækj-
anna. Slíkt getur endað með
gjaldþroti atvinnuveganna.
Almennir.gi er kunnugt um
þau áhrif sem verðbólgan hefir
á verðgildi krónunnar og getur
því skilið erfiðleika 'atvinnu-
veganna að halda rekstr-
inum gang'andi með fjármun-
um sem sífellt lækka í verði.
En almenningi er yfirleitt
ekki ljósir þeir erfiðleikar fyr-
irtækjanna, sem stafa af óhóf-
legri skattlagningu.
Alþingi hefir nýlega breytt
tekjuskatti félaga á þann veg,
að viðunandi má teljast. Tekju-
skattur einstaldinga hafði áð-
ur verið lagfærður, þótt sá
skattur sé enn of hár. Félög
greiða nú í tekjuskatt 25% af
skattskyldum tekjum. Það er út-
svarsálagning bæjar- og sveitar-
félaga sem er að gera skatta-
byrðina óbærilega, með álagn-
ingu hins svo nefnda veltuút-
svars. Það er lagt á veltu allra
atvinnufyrirtækja án tillits til
reksturshagnaðar. Slik skatt-
' lagning þekkist hvergi í nálæg-
um löndum.
^ Sjóðir ganga
til þurrðar.
I Veltu-útsvarið veldur því,
að fjöldi félaga hefir nú í nokk-
ur ár orðið að greiða meira í
{opinbera skatta en árstekjur
þeirra hefir numið. Félögin hafa
því orðið að taka úr varasjóði
eða jafnvel hlutafé eða stofnfé
til að greiða skattana. Sjóðirnir
; hafa þannig gengið til þurrðar
og mun óhætt að fullyrða að
meirihluti hiutafélaga í land-
inu getur nú ekki greitt hlut-
, höxum sínum nokkurn arð af
I þessum sökum. Ef framhald
verður á þessari skattlagningu
j bæjar- og sveitafélaga, horfa
' atvinnufyrirtækin fram á al-
^ gert greiðsluþrot í náinni fram-
tíð.
I
Þetta óheilbrigða ástand
hindrar að sjálfsögðu endur-
{nýjun atvinnutækjanna og
I dregur úr allri viðleitni tii
nýrra og aukinna framkvæmda,
j sem atvinnuvegunum er þó
^ lífsnauðsyn.
Ástæðan til þess að bæjar-
og sveitarfélögin hafa orðið að
( grípa til svo geigvænlegrar of-
I sköttunar í því skyni að afla
(tekna til nauðsynlegra út-
gjalda, er hin furðulega afstaða
ríkisvaldsins og Alþingis sem
undanfarin ár hefir daufheyrst
við kröfum bæjar- og sveitar-
félaganna um nýja tekjustofna.
Ríkisvaldið og Alþingi
ber ábyrgðina.
Löggjafarvaldið hefur þó und
anfarin ár hlaðið byrðum á
bæjarfélögin í félagslegum
efnum án þess að heimila þeim
tekjustofna á móti. Þau hafa
því orðið að ná mestu af tekj-
um sínum með hinum úreltu
útsvörum, eftir „efnum og
ástæðum". En þar sem stig-
hækkandi tekjuútsvar hefir sín
takmörk, var gripið til þess
óyndis úrræðis að leggja á
veltuútsvar án tillits til tekn-
anna.
Ríkisvaldið og Alþingi bera
því raunverulega alla ábyrgð á
því hættulega ástandi sem nú
er að skapast, vegna langvar-
andi ofsköttunar atvinnufyrir-
tækjanna. Alþingi hefir dauf-
heyrst við öllum tillögum sem
komið hafa fram á þinginu, til
þess að lagfæra þetta ástand.
Þáttur Framsóknar.
Vinstri stjórninni þótt engin
nauðsyn bera til að lagfæra
þetta ástand þótt henni hlyti að
vera vel ljóst hver hætta var á
ferðum. Fjármálaráðherra
hennar stóð gegn þvi að veltu-
útsvarið væri afnumið með þvi
að synja um tekjustofna handa
bæjarfélögunum, sem komið
gæti í stað útsvarsins.
Allar tilraunir síðustu árin
til þess að ná einhverri leiðrétt-
ingu í þessu máli, hafa raun-
verulega strandað á Framsókn-
arflokknum. Gunnar Thorodd-
sen, borgarstjóri, hefur borið
fram frumvarp í efri deild Al-
þingis um að bæjar og sveitar-
félög fengi hluta af söluskattin-
um. Eg hef borið fram frum-
varp í neðri deild um að bæjar-
félögin megi innheimta veltu-
útsvar sem fyrirtækin hafa
heimild til að reikna með í verð
reikningum sínum. Báðar þess-
ar tilraunir voru stöðvaðar í

ökkar. Eins og nú standa sakir
eru árlegar néttótekjur fyrir-
tækjanna að mestu teknar í
opinber gjöld. Stundum eru
tekjurnar allar teknar og meira
til.
I skýrslu stjórnar Seðla-
bankans fyrir 1958 er minnst
^ á þetta vandamál í sambandi
j við aukin útlán bankans til
1 bankakerfisins í landinu, sem
!.
Björn Ólafsson.
nefndum fyrir atbeina þáver-
andi fjármálaráðherra, Ey-
steins Jónssonar.
Ástæðan fyrir áhugaieysi
Framsóknarflokksins í málinu
er fyrst og fremst sú, að flokkn-
um er ósárt um þótt einkafyrir-
tækjunum sé bundnar dráps-
klyfjar. Og í öðru lagi er sú á-
stæða, að kaupfélögin sleppa
miklu betur við veltuútsvarið
en aðrir gjaldendur. Aðalá-
hugamál Framsóknarflokksins í
skattamálum var að gera sam-
vinnufélögin skattfrjáls til rík-
issjóðs. Þetta tókst í samvinnu
við vinstri flokkana. í orði
kveðnu eiga samvinnufélögin
að greiða sama tekjuskatt og
( önnur félög, 25% af skattskyld-
um tekjum. En þetta er blekk-
ing, sem sjaldgæf má teljast.
^Með breytingu á samvinnulög-
( unum var félögunum heimilað
að leggja allar tekjur í skatt-
frjálsa sjóði.
Tekjuskatturinn sem ríkis-
sjóður fær frá samvinnufélög-
unum er því léttur í skauti, eins
og stóreignaskatturinn sem þau
voru alveg leyst undan að
! greiða.
| Þannig hefur verið unnið
markvisst að því að létta skött-
um af samvinnufélögunum með-
an ofsköttum og verðbólga er
að koma á kné öllum cðrum
rekstri í landinu.
Álit
Seðlabankans.
En nú er svo kornið, að pen-
ingastofnunum landsins er orð-
j ið ijóst, að erfiðleikarnir í efna-
hagsmálum þjóðarinnar verða
|ekki leystir, nema atvinnutæk-
in fái að starfa á fjárhagslega
j heilbrigðum grundvelli. En það
er, að sköttum cg öðrum kvöð-
um hins opinbera sé stillt svo
í hóf, að fyrirtækin hafi ekki
lakari aðstöðu í þeim efnum en
, tíðkast hjá nágrannaþjóðum
stendur undir rekstursfjárþörf
atvinnuveganna. Segir í skýrsl-
unni að ekki hafi verið unnt
að komast hjá mjög auknum
útlánum. Síðan segir svo: ,,Ef
lán hefðu ekki verið aukin á
þennan hátt, var fyrirsjáanleg
rekstursstöðvun í mörgum
framleiðslugreinum vegna fjár-
magnsskorts. Stjórn Seðla-
bankans telur, að hér sé um
mikið vandamál að ræða, sem
vart verði leyst á viðunandi
hátt, nema með bví að skapa
atvinnuvegunum betri aðstæð-
ur til bess að auka eigið rekst-
ursfé sitt.“ (Leturbr. hér).
Þó að hér sé varlega að orði
kveðið bendii' Seðiabankinn á
það mikla vandamál og þá gíf-
urlegu hættu sem efnahags-
kerfinu stafar af því, að at-
vinnuvegirnir komast í fjár-
þrot vegna fjárheimtu hins
opinbera á hendur þeim.
Landsbankinn gefur út
tímarit, er nefnist Fjármálatíð-
indi. Ritstjóri þess er nú banka-
stjóri í Viðskiptabankanum,
Jóhannes Nordal. í nýútkomnu
hefti þessa rits, gerir ritstjór-
inn að umræðuefni í forustu-
grein þá hættu, sem fjárhags-
og atvinnukerfi landsins stafar
af fjárskorti atvinnutækjanna
vegna ofsköttunar og langvar-
andi verðbólgu.
Málið rætt
af djörfung.
í greir. þessari er komið til
dyranna af djörfung og einurð
og rætt af þekldngu um þetta
vandamál, sem að margra áliti
er að verða einn aðalþátturinn
í efnahagserfiðleikum þjóðar-
innar. Mun ritstjórinn túlka
skoðun Þjóðbankans í þessu
efni.
Grein þessi tekur flestu frarrio
sem um efnahagsmálin liefir
verið ritað um langt skeið, a35
því leyti, að bent er á með
ljósri og rólegri framsetningtr.
jhvex-jar eru hinar raunveruiegiu
meinsemdir efnahagsmálanna.
Slík grein skrifuð af þekk-
ingu og óvenjulegri hreinskilni.
, stingur í stúf við það moldviðri,,
' sem undaníarið hefur verið rit-
að um efnahagsvandamálin, ám
! þess að bent væri á þau megm
. atriði, sem nú ógna fjárhags-
^ kerfi og atvinnurekstri lands-
manna. En það er sú staðreynd,
að undanfarna tvo óratugi befia'
stefna hins opinbera í fjánnál-
úm og skattheimtu hindrað þá
nýmyndun fjármagns » at-
, vinnurekstri landsmanna, sena
nauðsynleg er hverju bjóðfé-
lagi, er byggir Jífsafkomu sína
að mestu leyti á framtaki ein-
staklinganna rg fjármagma
þeirra til reksturs atvinnuveg-
anna.
I
Frumskilyrði fyrir jafnvægi
í peningamálum.
í greininni segir meðal ann-
1 ars: „Fjárhagslega sterk og veB
rekin fyrirtæki hljóta ætíð a®
verða grundvöllur hcilbrigðs
I fjárhagskerfis (leturbr. hér).
í þessurn efnum er mikið að>
j vinna hér á landi, því að verð-
! bólga undanfarinna tveggja
I áratuga hefur leikið fjárhag
margra helztu fyrirtækja lands-
1 ins grátt, rekstrarfé þeirra
hefur x’ýrnað stórlega vegna
1 sífelldra verðhækkana, eis
óhófleg skattlagning og órétt-
lát verðlagningarákvæði komíS
í veg fyrir eðlilega nýmyndun
j fjárinagns. Það er óhjákvæmi-
I legt að nokkurn tíma taki af5
ráða bót á þessum vandamál-
um, en lausn þeirra er frum-
skilyrði hess, að takast megi að
koma á varanlegu jafnvægi i
peningamálum o" e£la styrk
atvinnuveganna.“
Ennfremur segir: „Vegna
verðhækkana hefir skattstiginn
orðið æ þyngri og ekki hefir
; við skattlagningu fyrirtækja
Framh. á 11. síðu.
Bergen-Diesel
Stæi'ðir: 250 til 680 H.K. Skrúfubúnaður er af hinni við-
kunnu Lian gerð.
BERGEN-DIESEL er hin fullkomna fiskiskipavél með
nýjustu endurbótum á sviði vélatækninnar. Útgerðarmenn!
Ef um vélakaup er að ræða, þa hafið samband við oss
senx fyrst.
Skj, SveinbjörRsson h.f.
Vélaverkstæði.
Reykjavík.