Vísir - 05.10.1959, Blaðsíða 9

Mánudaginn 5. október 1959
TfSII

Síðasti bóndinn í Papey —
Framh. af 3. síðu.
þótti að þeir gætu orðið svo
ríkir án tilstillis Satans.
Kölski hirti eign sína.
Ríkastur allra Papeyjar-
bænda var talinn Mensalder
Raben — íslenzkur maður þrátt
fyrir þetta undarlega nafn —
og kallaður var hann ríki. Hann
var uppi á 18. öld. Hann dó vo-
veiflega þegar han var enn á
bezta aldri, rétt um fertugt, og
var talið að fellibylur hafi svipt
honum fram af björgum. Aðrir
sögðu að þunglyndi hafi ásótt
hann þrátt fyrir auðinn, sem á
hann sótti, og mest fyrir það að
hann hafi klæðzt Papeyjarbux-
um, sem hann gat ekki losað
sig við. Þjóðtrúin taldi að þar
hafi kölski hirt eign sína.
Enda þótt Mensalder Raben
hafi verið ríkastur talinn allra
um upp á Djúpavog að vetrar-
lagi. Þar sat hann tepptur í sjö
vikur samfleytt og án þess að
fregnir bærust af honum út til
Papeyja, enda var hann og
menn hans allir taldir af.
Oft voru þetta hinar mestu
svaðilfaðir og þá stundum teflt
í tvísýnu. Nokkrum sinnum
fengu Papeyingar bjargað nauð
stöddum skipum og skipshöfn-
um úr sjávarháska og þannig
varð þessi útvörður fyrir Aust-
urlandi oft og einatt bjargvætt-
ur sjófarenda.
En ekki fóru Papeyingar allt-
af með sigur af hólmi í barátt-
unni við hafið. Ægir varð þeim
á stundum ofjarl. Fyrsta sjó-
slys sem um getur í fornum
heimildum í Papeyjarálum
skeði í lok 17. aldar. Ábúandi
Papeyjar, Eiríkur Höskuldsson
fyrrum prestur, er hafði misst
Papeyjarbænda búnaðist öllum j hempuna vegna barneigna, var
þar vel og allir komust þeir í
álnir. Sagt var að einhverjir
ríkir Papeyjarbændur hafi graf-
ið fjársjóði sína í jörðu þar í
eynni og síðan logar haugeld-
ur á dimmum haust- og vetrar-
nóttum. Eldurinn sést oft úr
landi og villir mönnum sýn.
Hann logar stundum svo glatt
að fólk á „meginlandinu“ hefur
talið Papeyjarbæ ver að
brenna og mannað báta til að
hjálpa. En þegar út í eyna kom
var allt með kyrrum kjörum,
bærinn í sömu skorðum og áður
•— aðeins hugeldufinn hafði
gabbað menn út í bráðan lífs-
háska yfir blindsker og boða í
svartasta náttmyrkri.
Bretar voru alltaf
að ræna.
Engar sagnir eru um byggð
I Papey, að undanteknum því,
sem hér að framan hefur verið
skýrt um íra, þar til á fyrri
hluta 15. aldar. Þá herma ann-
álar frá ránum Breta í Papey.
En það var ekki í eina skiptið
sem Bretar fóru ránshendi um
Papey. Það var talið algengt
að brezkir sjómenn, sem fisk-
uðu við íslandsstrendur, gengju
á land á eynni og rændu þar
matföngum, en sérstaklega er
þó ránsferða þeirra getið í byrj-
un aldarinnar sem leið. Talið er
að Tyrkir hafi líka rænt í Pap-
ey og m. a. tóku þeir tvo pilta
þaðan og fluttu á brott með sér.
Milli lands og Papeyjar var
áður fyrr talinn 3 klukkustunda
róður og er styzt leið að Djúpa-
vogi, en leiðin er hættuleg þeim
sem ókunnugir eru henni vegna i
blindskerja og boða, svo og j
vegna þungra strauma. Þar
heita Papeyjarálar og gátu þeir
orðið ófærir vikum saman á
vetrum þegar illa viðraði. Tíð-
indum þótti það sæta vegna
straumrastanna, sem þarna
leika um, þegar Papeyjarála
lagði ísi svo manngengt varð
milli lands og eyjar frostavet-
urinn mikla 1792. Engar sagnir
eru um að slíkt hafi hent fyrr
eða síðar.
Bjargvættir
í baráttu.
Sem dæmi um það hversu
erfitt gat verið að komast milli
lands og eyjar má geta þess,
að eitt sinn á seinni hluta ald-
arinnar sem leið þurfti Papeyj-
arbóndi að skreppa á báti sín-
a ferð milli lands og eyjar á-
samt barnsmóður sinni og fór-
ust bæði.
Kirkjusmiður
fórst.
Árið 1807 fórst kirkjusmiður,
Þorsteinn Melsteð, ásamt fjór-
um mönnum öðrum og kirkju-
við öllum í Papeyjarálum, en
verið var að flytja byggingar-
efni í nýja kirkju út í Papey.
Þorsteinn Melsteð var svaka-
menni og hafði um langt skeið
átt í útistöðum við kóng og
prest bæði fyrir ribbaldahátt og
þjófnað. Hann hafði m. a.
nokkru áður orðið uppvís að
peningastuldi frá Vallanes-
klerki á Héraði. Um slysið kvað
síra Þóarinn í Múla í Tíðavísum
sínum svo:
Þorsteinn Melsteð þvinnils-val
þeita að Papey skyldi;
Eystra vel að seturs sal
sinn þar skapa vildi.
Fxá Ðjúpavogi. Þar var aðallendingarstaður Papeyinga fyrr og síðar þegar þeir þurftu að
fara til lands, og ekki sízt eftir að verzlim komst á á Djúpavogi.
Trjávið stórum -fylltu fleyg.
Fimm, en snjöllum hnekktu.
Þeim brimórar þægir ei,
þegar öllum drekktu.
Hann stýrði
með fætinum.
Um miðbik 19. aldar bjuggu
þrír Jónar í Papey og a. m. k.
tveir þeirra voru Jónssynir,
enda bræður. Voru þeir greind-
ir sundur með því að einn var
kallaður Yngri-Jón, annarEldri-
Jón og sá þriðji Gamli-Jón.
Voru þeir taldir afreksmenn og
íþróttamenn svo af bar og
Gamli-Jón þó sennilega þeirra
fræknastur. Árið 1859 fórst sá
yngsti þessara Jóna — Yngri-
Jón -— í Papeyjarálum. .Hafði
hann skroppið, ásamt unglings-
pilti, upp á Djúpavog, fékk sér
þar vel í staupinu og hélt að
því búnu heimleiðis aftur. Það
var vandi Jóns að sýna hæfni
sína og íþrótt í því að standa í
stafnsetunni og stýra með fæt-
inum — og svo gerði hann í
þetta skipti. Þegar þeir höfðu
skammt farið frá Djúpavogi,
mættu þeir útlendu skipi, og
sumir sögðu að Jón hafi þekkt
skipstjórann frá fornu fari.
Veifaði Jón með hatti sínum
til skipsins, en gætti sín ekki
sem skyldi á meðan, missti jafn-
vægið og hrökk útbyrðis. Þar
drukknaði hann, en drengurinn
komst af. Skömmu áður höfðu
og tveir vinnumenn Jóns bónda
drukknað af báti skammt frá
eynni.
#
Pilturinn króknaði
í veðrinu.
Síðasta slysið við Papey skeði
í byrjun marzmánaðar 1908 og
það með næsta óvæntum og
sviplegum hætti. Var Gísli
bóndi Þorvarðarson í Papey að
koma úr aðdráttarför frá Djúpa
vogi við þriðja mann. Var ann-
ar þeirra vinnumaður Gísla, en
hinn unglingspiltur Páll að
nafni. Náðu þeir eynni heilu Qg
höldnu, en áður en þeir komu
í aðallendinguna, svokallaðan
Áttahringsvog, þar sem bátur-
inn skyldi settur, lentu þeir við
klett nokkurn norðar við eyna
og þar fór vinnumaðurinn í
land að sækja mannafla til þess
að setja bátinn. Gísli ætlaði
sjálfur, ásamt drengnum, að
róa bátnum suður með eynni í
Áttahringsvog.
Á leiðinni þangað hvessti
skyndilega, þannig að Gísli náði
Frh. á 11. síðu.
IVIanstu eftir þessu....?
Ernst Reuter, sem var árum saman
borgarstjóri í Vestur-Berlín að stríð-
inu loknu, sést hér taka þátt í kosn-
ingurn í borginni í desember 1950. Þá
neyttu 90 af hundraði borgarbúa at-
kvæðisréttar síns til að kjósa 127 þing-
menn til fulltrúadeildarinnar og voru
þetta fyrstu kosningar til borgarstjórn-
ar frá 1948. Tilraunir kommúnista til
að trufla kosningarnar fóru út um þúf-
ur, og Berlín hélt áfram að vera frjáls
eyja í rauðahafi konxmúnismans í
Austur-Þýzkalandi. Reuter borgarstjóri
var alla tíð harður andstæðingur
kommúnista og barðist gegn þeim til
dauðadags í september 1953, enda höt-
uðu kommúnistar haim meira en nokk-
urn annan íbúa Berlínar.
Einhver frægasti kappakstur í Banda-
ríkjunum er kenndur við borgina Ind-
ianapolis, enda fer hann fram þar á
ári hverju þann 30. maí, en það er
dagur bandaríska hersins. Kappakstur
þessi hefur farið fram á óri hverju frá
1911, að undanskildum fáeinum árum,
þegar heimsstyrjaldirnar geisuðu. —
Myndin hér að ofan er tekin 1936, þeg-
ar kappmót bessi voru 25 ára, og fyrsti
bíllinn, sem fram hjá fer, var einmitt
sá sem sigursæll varð 1911 og aftur
1912. Ekið er 800 km. leið (200 hringir)
og árið 1911 var sigurvegarinn 6 klst.
og 42 mín. að því eða hraðinn um 120
km. á klst. í hitt-eð-fyrra varð sett nýtt
met, 218 km, á klst. og mun það standa
óhaggað enn.
Bretla'ndshátíð mjkil var haldin frá
maímánuði og til októberloka árið 1951,
og var hún haldiix til minningar um
fyrstu heimssýninguna, sem haldin var
í London réttum liundrað árum áður.
Myndin hér að ofan er af Elisabeti Eng-
landsdrottningu, senx þá var, en hún
kallast nú Elisabet drottniixgarnióðir,
svo senx kuixnugt er. Kom lxxiix á sýn-
inguna ásamt manni sínum, Georg kon-
ungi 6., senx setti sýixinguna, er ætlað
var til þess að hressa upp á almenning
í Bretlandi, sem yar þreyttur eftir
langa styrjöld og margvíslegaix skort,
þegar húix var loks á enda kljáð. Aðal-
sýningarskálarnir tóku hvorki nxeira ná
minna en 27 ekar svæði, sem nú hefun;
verið tekið til annarra þarfa.