Vísir - 24.02.1960, Blaðsíða 11

Miðvikudaginn 24. febrúar 1960
VISIB
II
Ræða Ólats Björnssonar —
Frh. af 9. s.
í þessum efnum. stefna, sem er
í fullu samræmi við þær kröf-
ur, sem launþegasamtökin hing
að til hafa gert. að kauphækk-
anir, sem um væri samið kæmu
ekki fram í nýjum verðhækk-
unum eða hækkuðum útflutn-
ingsbótum. Má því ætla hvað
sem öðru líður, að launþegasam
tökin, ef þau eru sjálfu sér sam-
kvæm muni veita ríkisstj. full-
an stuðning hvað þessa afstöðu
snertir. Hinsvegar leiðir af
þessari breyttu stefnu, að auð-
vitað verða launþegarnir að
gæta þess, að ekki verði með
kaupkröfum, gengið svo nærri
framleiðslunni að hún dragist
sarnan eða stöðvist. Ef ekki á að
hækka uppbætur og ekki fæst
hækkað verðlagið þá er . það
gefið mál að það getur leitt til
meiri eða minni samdráttar, ef
kaupkröfurnar verða meiri en
hægt er að bera að óbreyttu
verðlagi, þannig að launþegam-
ir — launþegunum ber að var-
ast það, að of langt sé gengið í
þessu efni þá mun það mjög
torvelda, svo ekki sé meira
sagt, þá yfirlýstu stefnu ríkis-
stj. sem auðvitað kemur til með
að verða óbreytt, að freista þess
með öllum ráðum að halda uppi
nægri atvinnu í landinu. Það
hlýtur að torvelda mjög þá
stefnu og ábyrgðina á afleiðing-
um þess hljóta þeir að bera,
sem til slikra aðgerða hvetja.
Ábyrgð og völd
fara saman.
Ef þjóðfélagið á að vera starf-
hæft, við megum ekki loka aug-
unum fyrir því, þá verða á-
byrgð og völd að fylgjast að. Sá,
sem hefur vald og beitir því
valdi, getur ekki mælt sig und-
an 'ábyrgð á framvindunni.
Þetta á jafnt við um stéttasam-
tökin og hin pólitísku stjórnar-
völd. Ef sú krafa er gerð á hend
rir stjórnarvöldunum, að þau
tryggi að ekki komi til verð-
hækkana af innlendum orsök-
um fram yfir það, sem leiðir af
nauðsynlegi-i lagfæringu geng-
isskránirigarinnar, þá verða
samtök atvinnurekenda og
verkamanna að bera ábyrgð á
því að samningar, er þau gera,
skapi framleiðslunni rekstrurs-
grundvöll.
Frjálsari innflutningur.
Já, eitt af þýðingarmestu a’t-
riðunum í þessu frv., er það, að
hér er gert ráð fyrir því áð
hægt verði að gefa innflutning-
inn miklu frjálsari heldur en
áður hefur verið. Þetta hefur
stundum verið túlkað þannig, að
þarna sé um að ræða sérstaka
dúsu handa kaupsýslumönnum,
sem eigi að bæta þeim unp það
hnjask, sem þeir kunni að verða
fyrir vegna annars sem af þessu
frv. leiðir.
Það er nú aiger misskilning-
ur að það að aflétta innflutn-
ingshöftunum sé einhver sér-
stök hagsbót fyrir kaupsvslu-
menn. Það sem fvrir vakir í
þessu efni, er ábvggilega allt
annað. nefnilega vonin um það
að aukin samkennni á vöru-
markaðinum muni verða til
að lækka vörnverðið og v°ga
þannig' nokkuð á mótí beirri
kiamskerðingu. sem ráðstafarir
irnar að öðru leyti hafa í för
með sér. Hitt er ákaflega ein-
kennileg kenning og ég er viss
um það, að kaupsýslumenn gera
sér þess a.m.k. grein að hún
stenzt ekki, að gróði þeirra
verði meiri ef þeir selja í
frjálsri samkeppni heldur en
þeir njóta skjóls haftanna. Það
gagnstæða er tilfellið.
Stöðvunarstéfnu
fylgt of lengi.
Það hafa fallið mörg þung
orð í garð hagfræðinga í sam-
bandi við þessar umr. Við það
elti ég ekki ólar en ég held að.
það sé æði fjarri lagi að ásaka
íslenzka stjómmálamenn um
það að þeir séu yfirleitt, eins
og það hefur verið orðað, dá-
leiddir af hagfræðingum. Sann-
leikurinn er sá, eins og ég hef
rökstutt í yfirliti mínu um efna-
hagsþróunina hér á landi, að
óháð þvTí hvaða flokkar, sem
verið hafa í stjóm, hefur stöv-
unarstefnunni svokölluðu, en
það tel ég megi nota sem sam-
nefnara þeirra bráðabirgðaráð-
stafana í efnahagsmálum, sem
ekki grafa fyrir rætur mein-
anna, stöðvunarstefnunni hefur
verið fylgt þar til algert öng-
þveiti var annaðhvort skollið á
eða alveg yfirvofandi. Fyrst
þegar svo hefur verið komið
hafa hagfræðingarnir verið
beðnir um að gera tillögur um
jafnvægisráðstafanir.
Það, að bráðabirgðaráðstaf-
anirnar hafa alltaf verið gerð-
ar, svo lengi sem ekki var kom-
ið út í fullkomið öngþveiti, það
stafar auðvitað ekki af van-
þekkingu í þessum efnum held-
ur mannlegri og skiljanlegri til-
hneigingu til þess að komast
hjá því að gera ráðstafanir,
sem valda röskun og óþægind-
um. Svo er það líka
mannlegt, að þeir, sem við
stjórnarvölinn standa, hugsa jú
gjarnan sem svo, ef farið verð-
ur að gera raunhæfar ráðstafan
ir, þá lendir óánægjan af því
á mér og mínum flokk en hin
hagstæðu áhrif þessara ráðstaf-
ana koma ekki fram fyrr en
síðar, þannig að það verða
jafnan eftirmenn mínir, sem
koma tii með að njóta góðs af
því. Það er mjög mannlegt að
þannig sé hugsað svo lengi sem
það er hægt.
f hverju er öngþveiti
fólgið?
En í hverju hefur þá þetta
öngþveiti verið fólgið? Maður
heyrir það oft, að það hafi nú
verið sagt áður að hrun og öng-
þveiti sé yfirvofandj og vissu-
lega er öngþveiti slagorð, sem
rétt er að skýra nánar. En svar-
ið er stuttu máli þettá.
Hrunið og öngþveitið kemur
fram í greiðsluþrotum gagn-
vart útlendum or almennum
skorti erlendra nauðsymja inn-
anlands. Þegar gérigislækkari-
irnar voru framkvæmdar -1939
og 1950, þá hafði bikar bráða-
birgðaaðgerðanna raiminni
verið drukkinn í bðt n. Gjald-
eyrisskörtur var orðinri svo
mikill, að ekki var hs?gt að siá
þjóðinni fyrir narðíyrJegustu
nevzluvörum. Ég maii t.d. sem
dæmi um greið :n. ’-æðin,
að það kom einiT f jr. ’vrir á
stúdentsárum mínum í Kaup-
mannahöfn, að kröfuhafar tó-
bakseinkasölunnar í Kaup-
mannahöfn þeir fóru fram á
það við dönsku lögregluna að
fá að taka lögtaki í húsgögnum
íslenzku sendiherraskrifstof-
unnar í Kaupmannahöfn. Þnnig
var þá komið í gjaldeyrismál-
unum. Og allir muna efth-
löngu biðröðunum veturinn
1949 — 1950, svartamarkaðn-
um og bakdyraverzluninni. Al-
menningur var beinlínis fai'inn
að finna til líkamlegra óþæg-'
inda vegna efnhasástandsins.
Það tókst heldur ekki að skapa
almenna andúðaröldu gegn ráð-
stöfunum og við kosningarnar
1953 vottaði þjóðin þeim flokk-
um traust sitt, sem að gengis-
breyt. höfðu staðið. Þingmanna-
tölu þeirra samanlagt fjölgaði
a.m.k. um einn, og að vísu varð
sigur stjórnai-flokkanna minni
vegna þess að hér í Reykjavik
höfðu þá komið á fót tveir smá-
flokkar, sem drógu sitt frá hvor.
um stjórnarflokkann, en það
átti sér allt aðrar rætur en þær,
að sérstök óánægja væri meðan
þeirra er að stofnun smáflokka
þessara stóðu með efnahags-
málastefnu ríkisstj. Um það er
öllum kunnugt.
Almenningur tók því vel.
Það, sem mestu mun hafa
ráðið um þetta, því að nú er
það vitað að margt gekk í ó-
hag eftir að gengislækkunin
var framkvæmd, verðhækkanir
urðu meiri en gert var ráð fyr-
ir o.s.frv. Það, sem mestu mun
hafa ráðið um það, að almenn-
ingur bæði tók þessum ráðstöf-
unúm vel og stjórnarflokkarn-
ir hlutu traust þjóðarinnar við
næstu kosningar, það mun ein-
mitt hafa verið það að í sam-
\ bandi við þessar ráðstafanir var
loforð gefið um það, að vöru-
skortinum skyldi útrýmt og það
loforð var efnt. Húsmæðurnar
urðu því fegnar að þurfa ekki
lengur að verja hálfum vinnu-
degi sínum í eltingarleik við
einstakar vörutegundir og fanst
það þá betra að þurfa að borga
vörurnar eitthvað hærra verði
heldur en áður, og enda verður
því nú ekki neitað að þó að það
sé nú að vLu slæmt að vörurn-
ar hækki í verði, þá er þó enn
verra að þær séu ófáanlegar
með öllu. Það að sokkar verði
t. d. dýrari en góðu hófi gegnir,
það þýðir að ég þarf oftar að
láta stoppa í sokkana, ég endi
þá lengur, en betra er það nú
óneitanlega en eins og það var
mánuðum saman á vöruskorts-
árunum fyrir 1950, er sokkarn-
ir fengust alls ekki. Og það.sem
sokkarnir hafa verið hér nefnd-
ir sem dæmi um.það á auðvitað
við um allar aðrar vörur. Já, það
var einmitt vegna þess að öng-
þveiti var orðið fullkomið 1939
og aftur 1950, þegar gengis-
lækkunin var framkvæmd, að
það var ekki möglað þó veru-
lega gegn þvi.
Vinstri stjómin sjálfri
sér sundurþykk.
En þegar gengið var fellt
vorið 1958 með bjargráðaráð-
stöfurium, þá hafði þi’-nrinn
ekki á sama hátt og við óTT-ri
gengisfellingar verið dr- ' ' n í
botn. Það var ekki farið að
bera á vöruskorti og bankamir
voru a.m.k. ekki enriþá komnir
í algert greiðsluþrot. En vinstri
stj. var sjálfri sér þó sundur-
þykk og allt hlaut að verða að
engu í höndum hennar jafnvel
það sem í sjálfu sér gat horft
til bóta, því runnu þær aðgerð-
ir hennar eins og aðrar út í
sandinn.
En hvernig er ástandið í
efnahagsmálum okkar nú og
hvað myndi gerast, ef fylgt
væri þeim ráðum hv. stjórnar-
andstæðinga að fresta raunhæf-
um aðgerðum og reynt yi'ði að
fleyta öllu um skeið með kák-
ráðstöfunum til bráðabirgða.
Eitt er víst og það er það, að
sjúkdómur efnahagskerfisins er
kominn á það hátt stig. að þess
yrði skammt að bíða að þjóðin
færi að finna til verkjanna.
Bankarnir munu, svo að ekki
sé meira sagt, hafa siglt æði
krappan sjó í gjaldeyrismálun-
um um síðustu áramót, þótt
hjá því yrði komizt að þeir
þyrftu að lýsa yfir beinu
greiðsluþroti. Verkimir hefðu
farið að koma í ljós á næstu
mánuðum og komið frám í því
sama og fyrir gengislækkunina
1950. vandræðum með útvegun
nauðsynja, biðröðum og svarta-
markaði og síðar atvinnuleysi
í greinum, er byggja á inn-
flutningi hráefna.
Ef ekki væri hirt
um hnjask.
Ef stuðningsmenn hæstvT.
ríkisstj. litu á málin eingöngu
frá sjónarmiði hins kaldrifjaða
stjórnmálamaims, sem aðeins
hugsaði um það eitt að komast
hjá pólitísku hnjaski, en ekk-
ert um velferð og vellíðan
fólksins, má vel vera að rétt
hefði verið að fara að ráðum
hv. stjórnarandstæðinga og
lofa öllu að ganga sinn gang,
þannig að stórfelldur nauðsynja
skortur yrði eftir fáa mánuði.
Það hefur nefnilega komið í
ljós, að svo virðist sem fólk
telji að gífurleg kjaraskerðing
í mynd vöruskorts og skömmt-
unar sé af óviðráðlegum orsök-
um og uni henni, þar sem lítil-
fjörleg kjaraskerðing vegna
vérðhækkaria ríkisstj. að kenna
og því óþoláridi. Auðvitað bygg-
’ ist þetta einvörðungu á van-
þekkingu á efnahagsmálum, en
[þetta er samt hlutur, sem ekki
íer hægt að loka augunum al-
! gerlega fyrir. En þegar búið
,væri þannig að sviða jörðina
í efnahágsmálum myndu allir
jfagna hverjum þeim aðgerðum
; á komandi hausti, er fælu í
jsér að aflétt yrði vöruskorti,
á sama hátt og ég man því var
jfagnað veturinn 1949 — ’50, að
þá komu í búðir ítalskar ljósa-
perur, sem kostuðu 12 kr. stk..
eða nær ferfalt það verð sem
,þá tíðkaðist. En skorturinn á
j þeirri vöru var þá orðinn svo
mikill, að ég man að háttsettur
embFPttismaður saffði mér frá
því að hann hefði um skeið á+t
; aðeins eina ljósaperu, sem
jflýtja varð milli herbergia í
húsi hans, þar sem fjölskvldan
hélt sig hveriu sinni. Það var
ekki hægt að hafa liós nema í
þ°ssu eina herbergi. Og stafaði
sú verðhækkun. sem hér var
um að ræða, ljósnerumar fóru
úr 3 kr. unp. í 12 kr.. ekki af
gengislap'kkunirm'i. bví að þetta
',T,nr* fVT’TT’ rTC'T\&?lrT^\lt}lT)\T)A,
Fátæktin á aö
skammta!
En það er mat-okkar stuðnings
manna hæstv. ríkisstj. á dóm-
greind þjóðarinnar, að ekki sé
nauðsynlegt að taka efnahags-
vandamálin þeim tökum, þann-
ig að hún láti ekki moldviðri
það. er stjórnarandstæðingar
hafa þyrlað upp, villa sér sýn,
þannig að torveldaðar verði
hinar nauðsyniegu viðreisnar-
ráðstafanir.
Það er líkiega ein mesta
firra kommúnista af mörguni
stórum, sem þeir hafa borið á
borð fyrir fólkið í sambandi
við þetta frv., þegar þeir haida
því fram að með þessu sé ver-
iið að innleiða fátækt og nú
j skuli hún skammta, eins og þeir
iorða það. Það er eins og raun-
j veruleg fátækt sé fyrst og
fremst fólgin i skorti á peninga-
seðlum en ekki vörum. Eftir
,þessu ætti þá þýzka þjóðin al-
drei að hafa verið ríkari en
fyrst eftir hrun nazismans að
lokinni seinni heimsstyrjöíd-
inni. þegar gjaldmiðiUinn
hrundi þannig að tímakaup
verkamanns varð milljónir eða
milljarðar en fólkið dó úr
hungri sökum matvælaskorts.
Samkv. þessu ætti þýzka þjóð-
in í rauninni aldrei að hafa
verið ríkari en hún var þá.
Já, við fengum smjörþef en
áðeins smjörþef af þessu á-
standi, hinni sönnu, fátækt,
vöruskortinum, á árunum fyrir
seinni heimsstyrjöldina og ár-
unum 1947—’50. Það er ein-
mitt mestu fjármálamistök okk-
ar íslendinga, að við höfum
haldið að hægt sé að útrýroa
fátæktinni með því að auka
peningaveltuna. Það er því síð-
i ur en svo að hér sé verið að inn-
lleiða fátækt og láta hána
skammta. Hér er einmitt ver-
| ið að koma í veg fyrir það, að
hin sanna fátækt, skortiir og
allsleysi verði ráðándi á okkar
þjóðarheimili vegna óskynsan?.-
legrar fjármálastefnu.
Við treystum því að skyn-
semi þjóðarinnar sé næg til þess
að forðað verði efnahagslegu
hruni, sem ella væri á næstu
grösum, í mynd gjaldeyris-
skorts, vöruskorts og siðar
neyðar og allsleysis. Fyrir því
er örugg vissa, að ef engar lag-
færingar væru gerðar á efna-
hagskerfinu myndi innan fárra
mánaða skapast hér neyðará-
stánd sökum gjaldeyris- og
vöruskorts. Ef þjöðin hins-
vegar telcur með sk'yn-
semi þeim ráðstöfunuiri, sém nú
‘ á að gera, er þess góð von, svó
fremi sem ytri óhöpp ekki
steðja að, að þjóðin murii á
skömmum tíma vinna upp þá
kjaraskerðingu, er af ráðstöfuri-
jum leiðir, og geta, eins og ná-
grannaþjóðir okkar, notið vax-
andi þjóðartekna og batnandi
lífskjara á næstu missérwn.
París:
SföðuinælknÉ‘
gáíust upp.
París. — Nýiega voru settir
hér upp stöðumælar í tilrauna-
skyni. Ekki fór þó svo sem til
var ætlast, því að svo margir
forvitnir ökumenn stí'ðvuðu
farartæki sín til þess að skoða
mælána, að til umferðartrufl-
ana kom og varð að kalla log-
resluna á véttvang.