Vísir - 03.10.1961, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 3. október 1961
9
VÍSIR
BÆKURDG HOFUNDARI

Eiga stórskáld vor
að hætta að skrifa ?
Eftir Jóhann Hannesson ekki. En þegar ódrengilega
A er að einhverju skáldi ráð-
proressor. izt, þá vildi ég beina eftir-
farandi orðum til þeirra
allra: Haettið ekki að skrifa,
þrátt fyrir vanmat á verk-
um yðar, vanþakklæti, háð
eða níð. Gerið það fyrir oss
hina að láta ekki undan síga
fyrir L'HOMME MACHINE
— mannvélinni, tannhjólinu
eða jarðýtunni í manns-
mynd, sem skrælir svörðinn
af jörðinni. Gúllíver var í
Putalandi nefndur Mann-
fjallið — og í greininni er
Kristmanni líkt við fjall,
sem hreyfist um götur
Reykjavíkur. Saga Gúllívers
er allt annað og meira en
barnabók í venjulegri
merkingu. Lesið um þær
sakir, sem Putar báru á
Gúllíver (bls. 66—67) eftir
að hann hafði þó bjargað
landi þeirra í stríði og
slökkti eld í höfuðborginni.
En yfirgefið oss eigi, þótt
vér kunnum oft að vera
smásálarlegir gagnvart yð-
ur. Hvort auðið er að varð-
veita og endurnýja frelsis-
hugsjónir vorar í eða hvort
þær verða jafnaðar við
jörðu, er að verulegu leyti
komið undir yður, sem haf-
ið þegið skáldgáfuna að
gjöf. „Sá spámaður, sem
hefir draum, segi hann
draum, og sá sem hefir mitt
orð, flytji hann mitt orð í
sannleika“, segir í Heilagri
Ritningu. — Þér skáld eruð
útverðir og fyrst verður ráð-
izt á yður og síðar á oss
venjulega menn. Án yðar
verður ekki gott að lifa.
Jóhann Hannesson.
Frá Ford bílasýningunni á sunnudag.
1 vor verður hægt
ganga
I
Að
búð og kaupa bíl
að setjast inn í bílana og
handleika stýrið. Vélarhlíf-
f „Mánudagsblaðinu þann
25. sept. s.l. er grein eftir
Jón Reykvíking, þar sem
gefið er í skyn að eitt af
fremstu skáldum vorum,
Kristmann Guðmundsson,
ætti að hætta við að skrifa
sjálfsævisögu sína. Auk þess
er í greininni ýmislegt borið
upp á hann, sem ekki er
eftir hafandi. En það sem
hér skiptir máli bókmennta-
lega er að greinarhöfundur
virðist alls ekki skilja hvað
felst í licentia poetica, þ. e.
skáldlegu frelsi rithöfundar
í sambandi við sjálfsævi-
sögu sína. Þess vegna am-
ast Jón Reykvíkingur við
huldufólkinu í sögu Krist-
manns svo dæmi sé nefnt.
En skáld eru ekki nauð-
beygð til að starfa sem sagn-
fræðingar fremur en þau
sjálf kjósa. Það er einn af
ágætleikum skáldlistar að
henni er engin „anangke“
á höndum og hún er ekki
undir slíku lögmáli sem og
vísindi, sagnfræði eða véla-
menning hljóta jafnan að
vera. Þegar sagnfræðingar
taka að rita sögu Krist-
manns, mun þetta koma í
Ijós. Sjálfur hefir hann lifað
í tengslum við huldufólk,
sagnfræðingur myndi segja
að hann hafi trúað að huldu-
fóik væri til, sálfræðingur
myndi segja sitt álit á því
hvað hann telur að huldu-
fóik sé — en engin ástæða
er fyrir þessa menn að segja
hvern annan ljúga.
Þegar Leo Tolstoy ritaði
sjálfævisögu sína, þá hirti
hann hvergi um hvað mönn-
um fannst ljúft eða leitt.
Eg ræð ungum skáldum til
að lesa þá sjálfsævisögu,
enda nýtur hún heims-
frægðar.
Þegar við hjón áttum
heima í Hong Kong við
Kínaströnd, gaf þar að líta
bækur eftir Kristmann í
bókabúðum. Síðar dvöldum
við í sumarfríi á háu fjalli
langt inn í Mið-Kína. Þar
lánaði einn kunningi mér
bók eftir Gunnar Gunnars-
son. Halldór Kiljan mun nú
kunnur um allar jarðir þar
eystra. Það eru ekki fegurð-
ardrottningar né heldur
fisksalar, heldur skáld, sem
hafa gert garð vorn frægan
að fomu og nýju. Þegar nú
„Mánudagsblaðið" tekur
fyrir einn úr hópnum og
ætlar sér að telja lesendum
trú um að hann sé „mennt-
unarlítill og menningar-
snauður maður“, þá er þetta
hið óþarfasta verk. Enginn
af oss hefir tekið alla heims-
menninguna á leigu. Og
hvað Kristmanni viðvíkur,
þá vita menn að hann ritar
ágætlega á norska tungu og
íslenzka, veit allgóð skil á
grískri heimspeki og hefir
fengizt við forn-grísku, auk
þess að hann les ýms erlend
nútímamál. Hann þarf ekki
að fletta upp í Buli til að
svara spurningum um bók-
menntir, en getur vel leyst
úr ýmsum þeirra á götu úti
eða inni í veitingahúsi, bók-
arlaus. Ekki neita ég því að
hann hafi stuðzt við erlend
rit við samningu Heimsbók-
menntasögunnar. Ef byggja
skyldi á frumrannsóknum
við slíkt verk, án þess að
styðjast við aðrar bók-
menntasögur, þá mundi heil
öld ekki hrökkva til.
Kristmann er skáld aldar
vorrar og tíðar, þótt hann
kunni vel að lifa sig inn í
aðrar aldir og aðrar tíðir.
Margar þær hugmyndir og
tilfinningar, sem einkennt
hafa öld vora og einkenna
hana enn, er ljóslifandi að
finna hjá honum. Eg fæ
ekki betur séð en að íslenzk-
ur almenningur beri til hans
hlýjan hug. Hvað konur
hans snertir, þá fylgir það
hvergi sögúnni að hann hafi
rænt þeim eða tekið þær
nauðugur — enda geta kon-|
ur staðið fyrir öllum sínum
málum á þessari miklu
kvenfrelsisöld — og verða
að gera.
Eg ætla mér ekki þá dul
að gera skáld vor að dýrl-
ingum né binda þau á bás í
sögunni meðan þau eru sjálf
í iifandi lífi. Þau verða að
vera frjáls hvort sem þau
fara í taugarnar á oss eða
— Þetta er allt í áttina!
sögðu menn í fyrrad. á Ford-
bílasýningunni.
— Já, þetta er allt í áttina,
endurtóku menn og áttu við
að kannske kæmi einhvern-
tíma að þeirri þráðu stund,
að almenningsbílar yrðu á
Islandi eins og í öðrum
löndum taldir þarflegir hlut-
ir en ekki lúxus.
Enn verður að vísu að
greiða tvöfalt kaupverð bíl-
anna í innflutningsgjöld, —
og þó hafa þeir loksins verið
gefnir frjálsir, — og það er
vissulega spor í rétta átt.
Það er jafnvel að komast á
svolítil samkeppni milli bíla-
salanna. Fyrir nokkru hafði
Renault-umboðið bílasýn-
ingu á Hótel-ísl.-planinu og
í fyrrad. hafði Kr. Kristjáns
son Ford-bílasýningu á stétt-
inni fyrir framan nýju bygg-
inguna við Suðurlandsbraut.
Auðvitað var þetta engin
bílasýning á borð við Genfar-
eða Frankfurt-sýninguna. En
hér gat þó á að líta öll helztu
nýju Ford-módelin bæði frá
Bandaríkjunum, Þýzkalandi
og Bretlandi. Þarna var t. d.
nýjasti Ford Galaxie, Tán-
usinn og nýi Konsúllinn.
Þarna voru ennfremur vöru-
bílar og meira að segja
Fordson dráttarvél með
moksturstækjum, allt í allt
um 15 bílar.
Og aðsóknin virtist engu
minni en á stóru bílasýning-
unum úti, það var, þrátt fyrir
kalsaveður, endalaust straum
ur fólks inn úr og þurfti
meira að segja hóp lögreglu-
þjóna til að gæta þess að um-
ferðin um Suðurlandsbraut-
ina truflaðist ekki. Má gera
ráð fyrir að nokkur þúsund
manns hafi komið þarna við
og fengu sumir tækifæri til
arnar voru opnaðar og menn
kíktu inn í mótorinn og létu
eins og þeir vissu hvar kar-
búratorinn er.
★
Á skömmum tíma, meðan
fréttamaður Vísis dvaldist
þarna á staðnum, komu þar
við ýmsir merkismenn, svo
sem Sigurliði kaupmaður í
Silla og Valda, Sigurður
Magnússon í Melabúðinni,
Árni í Vöruhúsinu og Finn-
ur Einarsson kennari. Sumir
sögðu, að þeir væru aðeins
komnir til að skoða, aðrir
voru „í hugleiðmgum" m. a.
Finnur, sem sagðist vera að
flytja „upp í sveit“, þ. e.
suður í Silfurtún og þyrfti
þá helzt að fá sér nýían bíl.
Sölumenn Kr. Kristjánsson
voru liprir að ræða við fólk-
ið og segja því frá verði og
gæðum bílanna. Hrifning
manna var einna mest yfir
nýja Konsúlnum,' og skýrðu
sölumenn frá því, að hinar
ýmsu gerðir hans kostuðu
145—175 þúsund krónur.
★
Þarna hittum við Friðrik
Kristjánsson, son Kristjáns
bílasala, og gáfum okkur á
tal við hann.
Framh. á 7. síðu.