Vísir - 02.01.1962, Blaðsíða 2

2
V t S I R
Þriðjudagur 2. janúar 1962
Eigum við að íáta íslendinga
vestra hverfa í alftjóðahafið?
> > y.
Avarp Asgeirs Asgeirs-
sonar forseta i gær.
Forseti íslands, hcrra Ás-'tvírætt vel ættaðir, en það
geir Ásgcirsson flutti að venju hrekkur þeim skammt, sem
áramótaávarp í útvarp frá gerast ættlerar.
Bcssastöðum á nýársdag, og fcr( Á ferðum okkar um Norður-
það hér á eftir dálítið stytt. | lönd áttum við hjónin kost á
Góðir íslendingar, nær og fjær!
Enn höfum vér lifað ein sól-
hvörf, leggjum gamla árið við
liðna tíð, og byrjum nýtt ár í
Guðs nafni, vongóðir og fullir
eftirvæntingar. Á þessum tíma-
mótum þökkum við hjónin
gamla áríð innilega, og óskum
yður, hverjum einstökum og
þjóðinni í heild, hjartanlega
gleðilegs nýárs, friðar og far-
sældar á komandi tímum.
Ekki verður annað sagt en
gamla árið hafi verið gott og
farsælt til lands og sjávar. Þó
er alltaf héraðsmunur á veður-
fari í þessu landi. Og togara-
aflinn brást. En allt verður það
rakið betur og rætt annars stað-
ar nú um áramótin. Ég læt þó
ekki hjá líða að minnast þess,
að á nýliðnu ári má telja að úr-
slit hafi orðið í handritamálinu,
þó bið verði á afgreiðslu þess.
Hinar miklu gersemar íslenzkr-
ar menningar, þau handrit, sem
geymzt hafa í Danmörku, verða
afhent íslendingum. Það verð-
ur fagnaðarstund, þegar að því
kemur. Og það skulum vér
muna vel og meta, að þá eru
jafnframt leyst þau ágreinings-
mál Danmerkur og íslands, sem
fólust í sjálfstæðisbaráttunni.
Dönum hefur farist vel, og ber
þess að minnast með þakklæti
og virðingu.
Handritin eru hið ytra tákn
íslenzkrar bókmenningar. Ég
hygg að íslendingar séu mest
metnir meðal erlendra þjóða
fyrir bókmenning og fornt
stjórnskipulag. Edda, Saga og
Alþingi eru þau íslenzk orð,
sem flestir kannast við — auk
Geysis og Heklu. Öðru máli
gegnir að vísu um þá fáu, sem
þekkja vora íslenzku samtíð
af sjón og raun. Menning nú-
tímans í listum og atvinnulífi
nýtur álits í þröngum hóp er-
lendra manna. En það hygg ég,
að vér munum um langan ald-
ur eiga orstír vorn meðal er-
lendra þjóða mest undir bók-
menntum og stjórnarfari enda
er. nú betur fylgzt með en áð-
ur vegna aukinna viðskipta og
samstarfs þjóða á milli. Það eru
gerðar háar kröfur til þjóðar,
sem hefur auglýst það fyrir
umheiminum, að hún eigi elzta
þing, sem enn er við líði, ekki
sízt nú á þessum síðustu tímum,
þegar svo margt gengur af
göflunum meðal nýfrjálsra
smáþjóða. íslendingar eru ó-
stoltir af því, að geta rakið ætt
sína til íslands, og varðveittu
þær minjar.
í Osló hittum við myndar-
íegan mann, í virðingarstöðu,
jsem sagði okkur, að hann væri
kominn af Gísla Jónssyni,
hálfbróður Jóns sýslumanns
Espólm. Hann gaf mér niðja-
tal Gísla, skráð á heljarmikla
örk. Á þeim ættstofni var geysi-
eingöngu, og enginn árekstur
á milli hins erlenda þegnréttar
jog hins íslenzka arfs eins og
' þegar má sjá í kvæðum og
ræðum Stefáns G. Stefánsson-
ar. Þeir eru ekki týndir ís-
landi heldur, og mikils um
!vert að vér réttum þeim vinar-
hönd yfir hafið. Handtak þeirra
er sterkt, svipurinn hýr, og séð
hef ég tár glitra í auga, eins og
dögg af himni, — gleðitár. —
Það er fjöldi íslendinga og af-
komenda þeirra út um heim all-
jan, sem varðveitir í hjarta sínu
dýrmætar endurminningar sín-
ar eigin eða frásögur afa og
ömmu, og sjá í hyllingum Fjall-
konuna út við sjóndeildarhring
í átt sólaruppkomu, hádegis-
staðar eða sólarlags.
Þegar vesturfarir hófust fyr-
ir rúmlega áttatíu árum voru
íbúar landsins tæplega sjötíu
þúsund. Nú eru íslendingar bú-
settir í heimalandinu um eitt
hundrað og sjötíu þúsund. Það
má sennilega áætla, að erlendis
búi nærfellt sextíu þúsund
manns af íslenzkum ættum.
Þetta er allmikil viðkoma, og
hvað verður um næstu aldamót,
sem óðum nálgast? Eigum vér
sem heima sitjum að láta þetta
fólk hverfa í alþjóða úthafið,
eða eigum vér að gera oss far
um að styrkja bróðurböndin,
og rétta þeim hönd, sem fúsir
vilja rétta hönd á móti? Ég
hygg að svarið verði á eina leið
hjá allflestum.
Ég mun ekki ræða 1 þessu
stutta ávarpi einstök atriði um
framkvæmd slíkrar starfsemi.
Þar er við mikla og góða
reynslu annarra Norðurlanda-
þjóða að styðjast. Vafalaust má
um skráningu íslendinga er-
lendis styðjast við Þ.jóðskrárd.
Hagstofunnar, og frjáls samtök
áhugamanna gætu unpið mikið
og gott starf. Og engin ofætlun
er það, að halda á Þingvöllum
á tilteknum fresti hátíð fyrir
þá, sem heimsækja land og
þjóð feðra sinna og forfeðra.
Vér íslendingar erum fá-
menn þjóð og þurfum að
stækka, bæði að mannfjölda og
manngildi. Það er einkum
manngildið, sem gefur og trygg-
ir smáþjóðum tilverurétt. —
Horfnar kynslóðir búa enn í
landinu á bókfelli og á máli,
sem hefur varðveitzt. Komandi
kynslóðir eru nálægar í fram-
tíðardraumum þjóðarinnar. Og
allir íslendingar, hvar sem
þeir búa á jörðinni, eru boðnir
og hjartanlega velkomnir til
þátttöku í þjóðlífi líðandi stund-
ar.
Góðir íslendingar! Að svo
mæltu endurtek ég beztu ný-
ársóskir, og árna þjóðinni árs
og friðar.
Best að
auglýsa í
ðSI
að hitta ótrúlega marga íslend-
inga, sem setzt hafa þar að, og
þeirra afkomendur. Þó tvær
1 aldir væru liðnar frá brott-
I
flutningi ættföðurins, þá leit-
uðu ýmsir gamalla kynna á
okkar fund. í Kaupmannahöfn
hafði ég til fylgdar einn kon-
ungsstallara. Hann hét Asger
að fornafni, og taldi langömmu
sína hafa verið af íslenzkum
ættum. „Þér eruð þó ekki kom-
inn af síra Ásgeiri á Stað í
Steingrímsfirði?" spurði ég út
í bláinn. Hann sótti ættartölu,
sem afi hans hafði látið gera,
og það stóð heima, þarna var
síra Ásgeir Jónsson á sínum
stað. Hann sagði mér, að í raun-
inni hafi þessi ættartafla verið
gerð til að koma afa sínum í
ætt við dönsku konungsfjöl-
skylduna, en slíkt er oft ein-
göngu fært um íslenzkar heim-
ildir. Þess vegna, meðal ann-
ars, voru íslenzk handrit eftir-
sótt fyrr á tímum. Annar
„danskur íslendingur" sagði
mér, að þrátt fyrir illan kurr,
sem oft hafi gerzt milli Dana
og íslendinga, þá væru flestir
! mikið og þétt lim, og margt
! þjóðkunnra manna í Noregi. Ég
jnefni þessi atriði sem dæmi.
íslendingar erlendis og af-
komendur þeirra eru mér sér-
staklega hugstæðir nú' eftir
ferð okkar í haust þvert um
Canada, frá Quebec til Vancou-
ver. Þar birtust tugir og hundr-
uð íslendinga hvar sem numið
var staðar. Það er talið líklegt
að í Canada búi um fjörutíu
þúsundir manna af íslenzkum
stofni. Það trúa því víst fáir,
sem ekki hafa kynnzt því af
eigin raun, hvað íslendingur-
inn er ríkur í þessu fólki, jafn-
vel þeim sem eingöngu mæla á
enska tungu. Það er rangt að
segja um þá, að þeir hafi „týnt“
íslenzkunni. Þriðji og fjórði
ættliðurinn er oftast alinn upp
á ensku. Skólinn, félagarnir,
starfsbræður, blöð og bækur,
allt er enskt, og Vestur-íslend-
ingar sjálfir kanadiskir eða
j bandarískir borgarar. En þar
fyrir lifir ótrúlega mikið af ís-
' lenzkri menning og ræktar-
jsemi í þessu fólki, hvort sem
I það talar íslenzku eða ensku
Crescent handverkfærin
fáið þér í næstu járnvöruverzlun.
CRESCENT verkfærin eru þekkt fyrir gæðL
CRESCENlTgOLS
Umboðsmenn
G. HELGASON & MELSTED H.F. |
Rauðarárstíg 1. Sími 11644.
Afgreiðslustúlka óskast
strax. — Sveinabakarí, Bræðraborgarstíg 1.