Vísir - 19.01.1962, Side 9

Föstudagur 19. janúar 1962
Loksins er friður í Kon
Otyrjöldinni í Kongó er nú
^ að heita má lokið. Hún
hefur staðið hátt í tvö ár og
þennan tíma hefur Kongó
stöðugt verið í fréttunum og
mannanöfn eins og Lum-
umba, Kasavubu, Mobutu,
Tsjombe og Adúla orðið okk
ur munntöm. Jafnvel börn
norður á íslandi nýfarin að
tala, hafa lært að segja sum
þessara afríku-nafna næst á
eftir mömmu-orðinu.
þetta land fengi sjálfstæði
og þjóðina skorti flest til að
geta stjórnað sér sjálf. Það
mátti jafnvel draga J efa,
hvort skynsamlegt væri að
hafa þetta eitt ríki, þar sem
það er mjög víðáttumikið og
íbúarnir ólíkir og töluðu ó-
lík tungumál. Belgíumenn-
irnir, sem gefizt höfðu upp
á að stjórna landinu lengur
sem .nýlendu, kyntu undir
aðskilpaðarhreyfingu og
Uppdráttur af Kongó, sem sýnir borgirnar þrjár Leopold-
ville, Elisabethville og Stanleyville, bækistöðvar hinna
þriggja pólitísku afla í landinu.
Það væri vissulega betur
ef þetta vesalings stóra
svertingjaríki og blakkir
framámenn þess yrðu ofur-
lítið sjaldnar í fréttunum á
næstunni, en að íbúarnir
gætu þá þeim mun betur
snúið sér að uppbyggingu og
framförum. Og nú loksins er
góð von til þess.
Skilnaðarhreyfingarnar í
austurhéruðum landsins,
önnur sem Tsjombe var
fyrir, hin sem Gizenga
stjórnaði hafa nú þáðar ver-
ið brotnar á bak aftur. Mið-
stjórn ríkisins, sem hefur að
setur í Leopoldville eykst að
sama skapi vald og virðing.
Kongó er loksins orðið eitt
' sameinað ríki.
★
T*að hefur oltið á ýmsu í
stjórnmálum Kongó.
Það bar mjög brátt að, að
beittu sér fyrir því, að rík-
asta héraðið, Katanga segði
sig úr lögum við hin héruð-
in.
En sú skoðun hefur orðið
yfirsterkari, að frumskilyrð-
ið til að koma á friði í Kongó
væri að sameina landið.
Þessa skoðun hafa Samein-
uðu þjóðirnar haldið fast við
og Bretar hafa stutt þá skoð
un með hangandi hendi en
Bandaríkjamenn ótrauðir.
"F fyrstu var svertinginn
Patrice Lumumba væn-
legasti leiðtogi' svertingj-
anna í Kongó. Hann hafði
mesta lýðhylli allra stjórn-
málamanna landsins og þótti
bera höfuð og herðar yfir
samlanda sína að gáfum og
viljakrafti. En hann var e.t.
v. fulltrúi þeirra afla þjóð-
félagsins sem hötuðust við
hvíta manninn, eða að
minnsta kosti var eins og
hvað leiddi af öðru, að hvítu
íbúarnir í landinu og eink-
um í Katanga tortryggðu
hann svo þeir beittu sér fyr-
ir skilnaðarstefnunni, fyrst
og fremst gegn stjórn Lum-
umba og síðan æsti hann
þá til frekari andspyrnu og
haturs á hvítu landnemun-
um og leiddi það til æ meiri
öfga á báða bóga, þannig að
loks komu hæglátari menn
og raunsýnni til valda í
Leopoldville, með öfgarnar
tvær skilnaðarhreyfingu Kat
anga og Lumumba-manna til
beggja handa.
Þannig þokaðist Lumumba
út af sviðinu, en hann var
eftir sem áður hættulegur
miðstjórninni í Leopoldville
vegna mikillar lýðhylli. Því
virðist sem Kasavubu og fél-
agar hans hafi hugsað sér að
láta þá öfgamennina eyða
hvor öðrum og Lumumba
var framseldur örgustu
fjandmönnum sínum, hinum
hvítu máialiðum í Katanga.
Þeir myrtu hann og var það
hörmulegur og siðlaus við-
burður í skilnaðarsögu Belga
við þetta land.
’JV/I'oise Tsjombe foringi
skilnaðarhreyfingarinn-
ar Katangamanna naut engr-
ar þvílíkrar lýðhylli sem
Lumumba. Tilstyrkur hans
var annar, hið belgíska
námufélag og fjölmenn sveit
málaliða, sem námafélagið
kostaði. Allt frá byrjun var
skilnaðarhreyfing Kat-
anga fordæmanleg fyrir það
að það voru þessir hvítu
menn sem stóðu fyrir henni.
Þannig fól hún í sér bein
svik við gefin loforð Belgíu
um að veita Kongó fullt sjálf
stæði. Skilnaðarhreyfingin
var lítið annað en vottur
þess, að Belgíumenn tímdu
ekki að sleppa Katanga-fylki
hinu dýrmæta námulandi.
Andi hennar- var kynþátta-
hroki hvíta mannsins yfir
þeim svarta, angi viðhorf-
anna í Suður Afríku, og verk
færið var aðeins Tsjombe,
ættflokkshöfðinginn, sem
hafði gerzt evrópskur lepp-
ur, gegn því að fá hluta af
gróðanum í sinn vasa.
TFerlið SÞ vann stórt og
-®-“- mikilvægt hlutverk með
því að bæla niður skilnaðar-
hreyfinguna í Katanga. Tíu
þúsund hermenn með bláa
hjálma SÞ voru sendir inn í
Katanga og fór sjálfur Dag
Hammarskjöld í fararbroddi
í flugvél sem settist á flug-
völlinn hjá Elisabetville.
Verkefni liðsins var að
framfylgja marg ítrekuðum
fyrirmælum Sameinuðu þjóð
anna um að allt erlent mála
lið skyldi hverfa úr landi.
Síðan hófust mánaðalangir
samningar við leppinn
Tsjombe um að þessu yrði
komið í framkvæmd, en auð
vitað skaut hann sér stöð-
ugt undan því.
Þá lét herlið SÞ skríða til
skarar í ágústmánuði sl. og
handtaka nokkra tugi belg-
ískra málaliða. Það varð
upphaf bardaga. Stundum
var herlið SÞ aðþrengt, því
var gert erfitt fyrir á ýmsan
hátt. Það leiddi m.a. til þess
að yfirmaður herliðsins, fr-
inn O, Brien sagði af sér, en
í öllum þessúm átökum skall
líka yfir hið mikla reiðar-
ir bardagar þar í hálfan mán
uð, bærinn var mikið til lagð
ur í rústir og margar þús-
undir manna féllu. Þá kom
það greinilegar í ljós, en
nokkru sinni áður, að öll
mótspyrnan og skilnaðar-
hreyfingin var verk hvítu
mannanna. Þeir voru yfirt
bugaðir og stóð Tsjombe for
sætisráðherra uppi allslaus
og hefur nú tapað spilinu.
Hefur síðustu daga verið
unnið að því að flytja her-
lið miðstjórnarinnar til Kat-
anga og á það að reka loka
hnútinn á verkið.
"F Tm síðustu helgi voru
^ reikningarnir svo gerðir
upp við hina aðskilnaðar-
hreyfinguna, leifarnar af
fylgismönnum Lumumba.
Gerðist það með smávegis
hernaðaraðgerðum í bænum
Stanleyville í Austurfylkinu
svonefnda, en það er í
Kongó. Þar hafði einn nán-
asti samverkamaður Lum-
umba heitins, Antoine Gi-
zenga að nafni haldið uppi
mótspyrnu gegn ríkisstjórn-
inni. Orðrómur hafði verið
á kreiki um það, að Gizenga
myndi njóta styrks Rússa, en
ekki er eg viss um að sá
orðrómur byggist á rökum.
En Gizenga var ekki slík
persóna að hann gæti veitt
flokknum sömu persónulegu
forustu og Lumumba hafði
gert. Og engrar verulegrar
Adúla forsætisráðherra Kongó.
JFiösiudagsgreinin
slag, að Dag Hammarskjöld
framkvæmdastjóri SÞ fórst
eða var myrtur á flugi við
Ndola í Ródesíu.
Þá var lolcs gripið til að-
gerða sem til þurfti til að
styrkja herlið SÞ í Katanga.
Þann 5. des. sl. hóf það loka
atlöguna í Elisabetville, höf-
uðborg Katanga. Stóðu harð
lýðhylli naut þessi daufgerði
skrifstofumannslegi svert-
ingi.
Því fór flokkur Lum-
umba-sinna að klofna, ekki
sízt þegar ljóst var að Sþ.
studdu miðstjórnina og hún
Framhald á bls. 10