Vísir - 10.12.1962, Blaðsíða 9

V1SIR . Mánudagur 10. desember 1962.
*
W. L. Watts: Norður yfir
Vatnajökul. Jón Eyþórsson
þýddi. 208 bls. Verð kr.
190,00. Prentsmiðjan Oddi.
Útg.: Bókfellsú’tgáfan.
E’in frækilegasta öræfaferð sem
farin hefur verið hér á landi-
var ferð sú, sem ungur enskur
námsmaður William L. Watts fór
sumarið 1875 norður yfir Vatna-
jökul í fylgd með Páli Pálssyni
frá Prestbakka og fjórum öðrum
ungum íslendingum.
Þá var liðin nærri öid frá því
Sveinn Pálsson hafði fyrstur
manna gengið á Öræfajökul og
smám saman var að vakna for-
vitni manna og löngun til að
kanna hin óþekktu svæði í há-
lendi Islands.
Um 1860 hafði enskur fjalla-
maður, Charles S. Forbes, komið
til íslands og m. a. gengið á
E&
Sumarið 1875 kom hann aftur
og með hjálp Páls Pálssonar (er
fyrir afrekið var síðar kallaður
Páll jökli) komst hann nú yfir
jökulinn að vísu eftir mestu ó-
veðurshrakninga, frost og fár-
viðri á jöklinum.
Þessi ferð yfir Vatnajökul var
geysimikið þrekvirki á þeirra
tíma mælikvarða og fyrirmynd og
fullkomlega sambærileg við hina
frægu ferð Nansens yfir Græn-
landsjökul þrettán árum sfðar.
Watts gaf út bók í Englandi um
för sína, en undarlegt má kallast
að hún skuli ekki fyrr hafa verið
þýdd og gefin út á íslenzku, því
að hér er um að ræða eina sögu
legustu fjallaferð sem hér hefur
verið farin.
Jgn nú var ekki nóg með það
að Watts og félagar hans
sigruðu Vatnajökul, heldur vildi
svo skemmtilega til, að þegar þeir
komu ofan af norðurbrún jökuls-
ins, blöstu við þeim hinir stór-

:

Mynd af ferð Watts og félaga hans yfir Vatnajökul. Hérsjást þeir draga sleða sína við Pálsfjall,
Þegar VATNAJÖKULL
var sigraönr

eftir Þorstein Ó. T horarensen
Heklu. Hann hafði brennandi á-
huga á að kanna óþekkt land-
svæði, en við einu svæði á Is-
landi ægði honum, — hinum vold
uga Vatnajökli. 1 ferðabók sinni
sagði hann að til Vatnajökuls
myndi aldrei neinn maður kom-
ast.
Jþessi ummæli urðu nokkrum ár-
um síðar til þess að hvetja
hinn unga Watts að gera tilraun
að fara yfir Vatnajökul. Fyrstu
tilraunina gerði hann sumarið
1874. Var hann illa undir hana
búinn en komst þó með íslenzk-
um fylgdarmönnum norður fyrir
miðjan jökul. Þá varð hann að
snúa við vegna vistaskorts.
kostlegu gosmekkir úr Öskjugos-
inu 1875, sem er eitt mesta og
frægasta eldgos, sem orðið hefur
hér á landi.
Hin nýútkomna bók, sem Jón
Eyþórsson hefur þýtt, fjallar um
tvær íslandsferðir Watts 1874—
75. Þetta eru almennar ferðalýs-
ingar og er þar komið við í mörg
um héruðum, lýst lifnaðarháttum
íslendinga, heimsókn á stórbýli
og margsháttar kynnum og við-
skiptum við fólkið. Loks viðræð-
um við brezka brennisteinsleitar-
menn og lýsingu á starfi þeirra
I Reykjahlíð.
Uppistaðan er þó lýsingar á
hinni stórbrotnu náttúru íslands
Gamla kirkjan f Reykjahlíð,
og þá fyrst og fremst lýsing á
Vatnajökulsferðinni og Öskjugos-
inu sem er eina lýsing sjónarvotts
afgosstöðvunummeðan gosiðstóð
yfir. Þessar tvær lýsingar eru sér
staklega áhrifamiklar og fáir hafa
kynnzt þvf jafn glöggt af eigin
reynd að ísland er sambland af
frosti og funa.
‘l/'ið skulum skreppa með hon-
' um upp á Vatnajökul og
heyra smábrot úr lýsingu hans:
— Við höfðum ekki fyrr búið
um okkur og byrjað að matast
en óveðrið brast á, svo allt ætl-
aði um koll að keyra, og hefði
ekki fyrri reynsla kennt okkur
að hlaða öfluga skjóigarða kring
um tjaldið, er ég ekki i vafa um
að það hefði horfið okkur sjón-
um fyrir fullt og allt . . . þeg-
ar við vöknuðum nálægt hádegi
var veðrinu tekið að slota.
Eftir litla stund skall hann þó
aftur á og aldrei hef ég heyrt svo
yfirgengilegan stormbeljanda. -
Það var líkast því sem allir illir
andar og stormpúkar jökulsins
hefðu komið sér saman um að
öskra og ráðast á okkur : einum
hóp. Birtan dofnaði og tjaldið
var að fenna í kaf, en okkur var
hlýtt og notalegt.
Daginn eftir var linnulaus hríð
og innilega. Við áttum nú ekki
nema vikunesti svo ég setti alla
á hálfa matargjöf eins og fyrri
daginn.
Jjetta er kröftugt orðfæri og
kannski á þýðandinn ein-
hvern þátt í því. Eða víkjum með
honum nokkru síðar að gosstöðv
unum í Öskju.
- Djúpt undir fótum okkar og
um eina mílu til norðurs grillt-
um við brátt barm gígsins og
meðan við störðum niður f hann
opnaðist víð sprunga og stór
spilda steyptist hávaðalítið niður

Páll Pálsson Jökli, sem var fylgd-
armaður Watts.
í botnlaust hyldýpið. Nú rofaði
dálítið gegnum gosbræluna og
gapti þá við jarðfall, eins og op
á stórri kolanámu, norðaustan
við gfgbarminn og úr því lagði
kolsvartan mökk beint upp í loft-
ið.
Hver dynkurinn af öðrum kvað
við úr þessari kolsvörtu vítis-
kverk og litlu síðar rigndi yfir
okkur þéttri drífu af hinum leir-
kenndu kornum.
I sömu svifum blasti við á hin
um svarta botni gígsins löng röð
af sprungum og holum og úr
þeim þeyttust svartir gufustrók-
ar með hvæsandi hljóði. Nú
brauzt sólin fram og jafnframt
léttu skýin sér upp úr kvosinni
hristu af sér eldmóðuna sem
hafði fjötrað þau yfir nóttina og
laumuðust burt.
Jjannig eru lýsingar Watts á
hamförum náttúruaflanna
æði stórkostlegar. Landkönnun
hans er annars ekki vísindaleg,
heldur er bók hans fyrst og
fremst ferðabök er miðar að því
að sýna áræði ferðamannanna og
baráttu þeirra við náttúruöflin.
Höfundur er hrifinn af Islending
um og eðli þeirra, enda er hann
sá útlendra ferðamanna, sem ger
ist beztur félagi hinna íslenzku
fylgdarmanna og lítur á þá sem
jafnoka sína.
Bókin er smekklega út gefin
með fjölda fallegra mynda. sem
eru að vísu teknar úr ýmsum
öðrum ferðabókum. Uppdráttur
er í henni sem sýnir ferðina yf-
ir Vatnajökul, en galli er að það
vantar uppdrætti yfir aðrar ferða-
leiðir Watts.
Með því að kaupa
JÓLAKORT
RAUÐA KROSSINS
styðjið þér
Alsírsöfnunina
Kortin eru gerð eftir myndum frú Barböru
Árnason.