Vísir - 13.05.1963, Qupperneq 5

V1SIR . Mánudagur 13. maí 1963.
77
Verkefnið er að gera
hið ósýnilega sýnilegt
Við þetta tækifæri vil
ég leyfa mér, að drepa
með fáeinum orðum á
nokkur vandamál list-
fræðslu, sem við eigum
við að etja. Segja má,
að erfiðara sé nú á dög-
um en áður fyrr að af-
marka ákveðna stefnu í
listafræðslu.
Við lifum á tímabili, þar sem
allt er leyfilegt á sviði myndlist
ar. Fjöldi ólíkra stefna krefj-
ast jafnréttis. Sökum tæknilegra
framfara er samband fjarlæg-
ustu heimsálfa og óskyldustu
þjóða orðið mjög náið. Þekking
okkar á listaverkum liðinna
alda er af sömu ástæðum orð-
in mjög víðtæk, svo að við höf-
um vanizt á að meta til jafns
allt sem fyrir augum okkar ber.
Þó er eitt fyrirbæri, sem gerir
ungu fólki, sem vill helga sig
list eða listnámi, erfitt fyrir.
Enda þótt næstum allar list-
stefnur séu viðurkenndar með
meira eða minna umburðarlyndi
virðist meginþorri manna, eink-
um listamanna, vera sammála
um, að ein stefna sé algerlega
úrelt og ótímabær, sem sé hin
akademiska þjálfun. Að vera
akademískur á sviði myndlista
er nú á dögum orðið skammar-
yrði. Það þýðir að listamaður-
inn fari margtroðnar slóðir, að
verk hans skorti frumleika og
þrótt persónuleikans, að hann
sé að herma eftir öðrum, tyggja
upp það sem þúsund sinnum
hefur verið sagt áður. Mætti
ætla að Stephan G. Stephans-
son hafi haft þetta í huga er
hann kvað:
List er það líka og vinna
lítið að tæta í minna.
Alltaf í þynnra þynna,
þynnkuna allra hinna.

Kurt Zier.
Harkalegar hefur aldrel verið
ráðizt á það sem akademiskt
mætti kalla. Eitt er það þó sem
mælir á mót þessum orðum
Stephans G.: að hann hefur
tekið í arf það dýrmætasta, sem
gerði honum kleift að verða það
sem hanri varð, þ.e. móðurmál-
ið. Þannig hafa allir meistarar

Edn af neniendamyndunum á sýningu Handiðaskólans.
nútímans vaxið upp úr hinni
akademísku menntun, hvort
sem hún var veitt í háskóla eða
á bóndabæ. En tvennt ólíkt virð
ist mér vera, að vaxa upp úr
þessari þjálfun og yfirvinna
hana og öðlast nýtt frelsi, eða
að sniðganga hana.
Cé litið á þróun listar á ís-
landi og reyndar víðar,
dylst manni ekki að hún er
einmitt mótuð af byltingarsinn-
aðri andúð á hefð akademískra
kenninga. Afleiðing þessa er i
algreymingi. Margir listamenn
og sérilagi hinir ungu, reyna að
tiieinka sér, eins fljótt og unnt
er — reyndar fyrr en unnt er,
— einhvern persónulegan svip
eða stíl, og sé því ekki að heilsa
reyna þeir að koma mönnum
á óvart með tilgerð og afkára-
skap. Vasklega er tekið til 6-
spilltra mála og ávallt gnægð
aðdáenda til staðar. Ekkert er
þó eins svikult og slíkur frami
því enn sem fyrr eru í gildi orð
Ólafs páfa: „Þat vil ek at þeir
ráði sem hyggnari eru. Því verr
þykir mér sem oss muni duga
heimskra manna ráð er þau
koma fleiri saman.“ Læt ég hér
staðar numið við að ræða kosti
og ókosti hinna ýmsu stefna.
Þegar allt kemur til alls verða
allar stefnur eins leiðinlegar og
dauðs manns gröf, er andinn,
sál og hugur hafa yf-irgefið þær.
Ckiljanlegt er að ungur maður,
sem er að hefja listnám,
verði fyrir áhrifum af tog-
treitu hinna ýmsu stefna.
Sannarlega förum við ekki var-
'hluta af því hér í skólanum. Á
móti hverju blaði sem hér er
á vegg, væri máske fróðlegt
að sjá önnur tvö, sem við höf-
um stungið niður í skúffu.
Myndi þar koma glögglega í Ijós
aðaleinkenni byrjunarstarfs í
listum nú á dögum, en það eru:
1. Óþolinmæði og fljótfærni.
2. Sterkari trú á eigin ramm-
leik og ímyndunarafli en á
skapandi form (fantasí) sjálfr
ar náttúrunnar, sem þess
vegna er ekki einu sinni skoð-
uð.
3. Annað skrefið er stigið á und
an því fyrsta, reynt er að búa
til stíl áður en víðtæk form-
þekking hefur náðst.
I fáum orðum er það áber-
andi hvernig hver og einn segir
álit sitt um málið án þess að
hafa kynnt sér það.
Mér er ljóst, að til varnar
framangreindu mætti segja:
Á að stíga skref afturábak og
hafa í hávegum hið akademíska
nám, sem þegar verst gegnir
einkennist af eftirfarandi:
1. Andlausri iðjusemi.
2. Hugsunarlausri eftiröpun.
3. Yfirborðslegum og tæknileg-
um gljáa og glans.
4. Innantómri handleikni.
Það liggur í augum uppi að
hvortveggja er slæmt og þarf
hér að sigla milli skers og báru
En það er hægara sagt en gcrt.
Þessi sýning á að gefa bráða-

Ein af myndunum á nemendasýningu Handíðaskólans, Klettar,
eftir Þorgerði. Hún lauk prófi úr forskóla myndlistardeildarinnar.
birgðasvar við því, hvaða meg-
inatriði við hér i skólanum leggj
um til grundvallar myndlista-
námi. Af ásettu ráði eru frá
upphafi farnar tvær leiðir:
1. Að þjálfa augað til að skoða
og athuga fyrirbæri náttúr-
unnar.
2. Að efla þekkingu á lögmáli
lita og lína, sem jafnan — á
heldur óheppilegan hátt —
kallast abstrakt fyrirbæri.
^ð því er snertir athugun á
náttúrunni, gætu blóma- og
■ steinateikningar sýnt, að jafn-
vel venjulegt jurtarblað eða
brot úr hrafntinnu eru mun
meira abstrakt, þ.e. formhreinni
. og ríkari, en margt sem maður
kann að skapa með ímyndunar-
afli sínu. Hins vegar eru æfing
ar í lita- og formfræði. Tilgang-
ur þeirra er að láta nemendur
uppgötva sérkenni lita og
forma. Líti maður á þær, kem-
ur í ljós, að sérhvert dæmi,
hversu abstrakt sem það kann
að sýnast, ber þó öll einkenni
þeirrar handar, er það skapaði,
j^.e.a.s. túlkun persónuleika höf-
undarins. Má því álykta, að um
afdrif þess mannlega og þess
persónulega þarf ekki að ótt-
ast, þótt hér séu þræddar, að
því er virðist, andstséðar leiðir.
Risti aðeins báðar leiðir nægi-
lega djúpt, skapast samband
þeirra á milli og þær sættast
um síðir.
Að geta gert sér grein fyrir
eðii og lögmáli forms, sem
venjulega er kallað „að sjá“ er
í raun og veru eins skapandi
hæfileiki og þekking á listræn-
um tækjum og vald til að beita
þeim. Verkefnið er alltaf að
gera hið ósýnilega sýnilegt,
Iivort sem um er að ræða ævin
týri hins innri eða ytri heims
manns.
Ég hef hér látið mér tíðrætt
um myndlist, en það er ekki
af vanmati á því sem Sýnt er
frá hinum deildunum. Síður en
svo. Vera má, að t.d. Vefnaða-
deildin „steli sýningunni”. Oft
öfundum við listamenn þá, sem
í starfi sínu eru bundnir ákveðn
um reglum verkfæranna, t.d.
vefstólnum í Vefnaðardeildinni,
skrifpennanum í deild Hagnýtr-
ar grafikar, steini og pressii í
Frh. á bls. 22.
KURT ZIER RÆÐIR
UM MYNDLIST