Vísir - 02.04.1966, Blaðsíða 8

V1SIR . Laugardagur 2. aprfl
VISIR
Utgefandi: Blaöaútgáfan VISIR
Framkvœmdastjóri: Agoar Ólafi
Ritstjóri: Gunnar G. Schram
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjóran Jónas Kristjánsson
Þorsteinn 0. Thorarensen
Auglýsingastj.: Halldór Jónsson
Rltstjórn: Laugavegi 178. Simt 11660 (5
Auglýsingar og afgreiðsla Túngötu 7
Askriftargjald: kr. 90.00 á mánuði fnnanlands
f Iausasölu kr. 7,00 eintakið
Prentsmiöja Visis — Edda h.f
Hnur)
Fífldirfska
Pormaður Framsóknarflokksins sagði i útvarpsum-
ræðunum um daginn, að það væri „staðreynd, að til
eru menn, sem ekki er lagið að stjórna, þótt þeir séu
góðum hæfileikum búnir að öðru leyti“.
Þessi orð Eysteins Jónssonar, sem út af fyrir sig
eru sönn, sýna að hann skortir sjálfan hæfileika til
sjálfsgagnrýni. Ef hann skildi, hve vel þessi orð eiga
við hann sjálfan og suma flokksbræður hans, hefði
hann sennilega ekki sagt þau. Það er staðreynd, að
Framsóknarmenn, sem sumir hverjir eru ýmsum góð-
um hæfileikum búnir, hafa aldrei getað stjórnað land-
inu.
Þetta geta allir, sem áhuga hafa, kynnt sér. Hrak-
fallasaga Framsóknar er með eindæmum. Hér skal
aðeins minnzt á stjórnarforustu þeirra á árunum 1934
—1939. Það er ömurlegasta tímabil í sögu landsins
síðan það endurheimti sjálfstæði sitt 1918. Endirinn
varð eins og alltaf, að Framsókn hafði siglt öllu í
strand og varð að biðja Sjálfstæðisflokkinn og Al-
þýðuflokkinn að mynda með sér þjóðstjóm til þess
að bjarga þjóðinni út úr þeim ógöngum, sem Fram-
sókn hafði leitt hana í. Og svo má ekki greyma vinstri
stjórninni frægu, sem átti að gera „úttektina“ á þjóð-
arbúinu og þóttist kunna ráð við öllum vanda. Hún
lafði í tæp 2Vz ár og hrökklaðist þá frá með þeim
endemum, sem löngu em fræg orðin og ættu að vera
íslendingum stöðug viðvörun gegn samstjórn Fram-
sóknar og kommúnista.
Það verður ekki sagt um Eystein Jónsson, að
hann skorti hugrekki. En hugrekki, sem gengur út í
öfgar, er fífldirfska. Og fífldirfska er það, þegar for-
maður Framsóknarflokksins segir við alþjóð, og ætl-
ast til hún trúi, eftir allt sem á undan er gengið: Við
Framsóknarmenn kunnum að stjóma; þeir sem eru
við völd núna, kunna það ekki. Þess vegna heimtum
við þingrof og kosningar, til þess að þjóðin geti falið
okkur stjórnarforustuna! Þetta segir maðurinn, sem
í allri tíð núverandi stjórnar hefur aldrei getað bent
á viturlegt ráð til lausnar nokkrum vanda, og er í
vandræðum með að halda sínum eigin flokki saman,
vegna innbyrðis sundurþykkis og stefnuleysis.
Formaður Framsóknarflokksins og samstarfslið
hans hefur sýnt svo vítavert ábyrgðarleysi í núver-
andi stjórnarandstöðu, að þjóðin hlýtur að gefa þeim
rækilega hirtingu í næstu kosningum, ef hún þekkir
sinn vitjunartíma. Flokkur, sem er eins gersamlega
heillum horfinn, hvort heldur hann er í stjórn eða
stjórnarandstöðu, ætti ekki að eiga sér mikla fram-
tíð. Þjóðinni er nauðsynlegt að losa sig við hann, eða
neyða hann til að taka upp aðra starfsháttu, og hún
á að hafa stjórnmálaþroska til þess að gera það.

F
Ahrif Dygging-
J greinargerð frumvarps rikisstjómarinnar sem lagt var fyrir
Alþingi í gær er gerð ítarleg grein fyrir þjóðhagslegum áhrif-
um af því nytjafyrirtæki ,sem fyrirhugað er að byggja við
Straumsvík. Þar em dregin saman í ljósu máli helztu
atriðin og grein gerð fyrir stærstu rökum málsins og hag-
stæðum áhrifum álbræðslubyggingarinnar á íslenzkan þjóðar-
búskap.
Fer hér á eftir fyrri hluti þessarar greinargerðar orð-
réttur.
lyjargt kemur til greina, er meta
skal áhrif álbræðslu á fram-
tfðarafkomu þjóðarbúsins. Við
slíkt mat verður að vega á eina
hlið þann ávinning, sem slíkri
framkvæmd væri samfara, en
á hina þær byrðar, sem íslenzka
þjóðarbúið tekur á sig á móti. í
því, sem hér fer á eftir, verður
þetta gert með þeim hætti, að
fyrst verður rakið hvaða efna-
hagslegur hagur er að byggingu
álbræðslu f hagkvæmari þróun
orkumála, auknum gjaldeyris- og
þjóðartekjum og aukinni iðnvæð-
ingu. Sfðan verður kannað, hvað
íslendingar þurfa að ieggja á
móti f vinnuafli, fjármagni og á-
hættu. Verður svo að lokum hægt
að vega þessa þætti saman í því
skyni að meta, hver heildarút-
koma dæmisins reynist frá sjón-
armiði íslendinga.
1 þessum samanburði öllum er
gengið út frá því, að hagkvæm-
asta leiðin varðandi þróun raf-
orkuframleiðslu fyrir Suður- og
Vesturlandi á næstu árum sé
virkjun Búrfells, hvort sem ál-
bræðsla yrði byggð eða ekki.
Reyndist þetta niðurstaða víð-
tækra samanburðarathugana, sem
gerðar voru á Búrfellsvirkjun
annars vegar og byggingu ýmissa
smærri orkuvera hins vegar. Var
meðal annars gerð grein fyrir at-
hugunum þessum með fumvarpi
um Landsvirkjun, er fram var
lagt vorið 1965.
Verður nú rætt um einstaka
þætti hins þjóðhagslega saman-
burðar, og verður byrjað á raf-
orkumálunum.
Áhrif álbræðslu á
bróun raforkumála
I sérstökum kafia hér á eftir
er gerð allrækileg grein fyrir
þeim hagstæðu áhrifum, sem
bygging álbræðslu og langur raf-
magnssamningur við hana mun
hafa á hag Landsvirkjunar og
þróun raforkumála. Álbræðslan
gerir það kteift að ráðast með
hagkvæmum hætti í byggingu
stórra orkuvera f hinum miklu
óvirkjuðu jökulám íslands. Gerð-
ur hefur verið viðtækur tölulegur
samanburður á því, hver muni
verða afkoma Landsvirkjunar, ef
ráðizt væri í Búrfellsvirkjun án
rafmagnssamnings við álbræðslu
annars vegar, en með slíkum
samningi hins vegar. Þessir út-
reikningar hafa verið gerðir ár
fyrir ár allt fram til ársins 1985,
en Búrfellsvirkjun án álbræðslu
mundi fullnægja raforkuþörfinni
sunnan- og vestanlands fram til
þess tíma. Til þess að gera þá
leið að byggja Búrfellsvirkjun
með samningi um orkusölu til
álbræðslu sambærilega, hefur
verið gert ráð fyrir byggingu
annarrar virkjunar á eftir Búrfells
virkjun, er hefði 126 MW afl, svo
að séð yrði fyrir allri raforku-
þörf fyrir Suðvesturland fram til
ársins 1985. í reikningunum hef-
ur verið gert ráð fyrir því, að
þessi virkjun yrði gerð við Háa-
foss, en ýmsar aðrar leiðir geta
að sjálfsögðu komið til greina. 1
útreikningunum er áætlað að
verja til þessarar seinni virkj-
unar 975 millj. kr. án vaxta á
byggingartíma.
Samanburður á þessum tveim-
ur leiðum í raforkumálum hefur
leitt í ljós eftirfarandi meginnið-
urstöður:
Sé litið á rekstrarafkomu
Landsvirkjunar fram til ársins
1985, eins og hún mundi vera
samkvæmt hvorri Ieiðinni fyrir
sig, kemur í ljós, að samanlagð-
ur tekjuafgangur fram til ársins
1985 mundi án vaxta verða 700
millj. kr. meira, ef gerður yrði
rafmagnssamningur við ál-
bræðslu. Er þá þegar búið að
reikna inn í dæmið allan kostnað
af byggingu nýs orkuvers, er
kæmi í stað þess hluta Búrfells-
virkjunar, er framleiddi raforku
fyrir álbræðsluna. Sú mikla iækk
un á framleiðslukostnaði raforku
fyrir innanlandsmarkað, sem
samningur við álbræðslu gerir
mögulega, gæti að sjálfsögðu
komið fram annað hvort í lægra
raforkuverði eða örari uppbygg-
ingu raforkukerfisins, eftir því
hvað þætti þjóðhagslega hag-
kvæmara.
Að því er raforkuverðinu við-
kemur, sýna útreikningar, að raf-
orkukostnaður á árunum 1969—
1980 mundi verða 28% hærri, ef
Búrfeilsvirkjun væri eingöngu
byggð fyrir almenningsnotkun og
enginn sölusamningur gerður við
álbræðslu. Fyrstu árin mundi þó
raforkuverðið þurfa að hækka
enn þá meira en þetta umfram
það, sem nauðsynlegt yrði, ef
álbræðsla væri byggð. Ef þjóð-
hagslegar ástæður benda til þess
i framtíðinni, að hakvæmt sé
að halda áfram örri uppbyggingu
orkuframleiðslunnar í landinu, er
líklegt, að þeim hagnaði, sem hér
um ræðir, verði frekar varið til
örari uppbyggingar, heldur en
lækkunar raforkuverðs. Sé allur
hagnaðarmismunurinn á þessum
tveimur leiðum lagður í nýja
stórvirkjun á móti 50% lánsfjár-
öflun annars staðar að, mundi
það t. d. nægja riflega fyrir virkj-
un Dettifoss.
Hinn mikli hagnaður, sem í þvi
felst að gera samning við ál-
bræðslu nú, liggur einfaldlega í
því, að geta miklu fyrr en ella
nýtt til tekjuöflunar fyrir þjóðar-
búið stórfellda raforkufram-
leiðslu, sem ella væri ekki mark-
aður fyrir. Þetta mun svo aftur
hafa í för með sér örari uppbygg
ingu orkuframleiðslunnar i fram-
tíðinni ásamt þeim efnahagslegu
tækifærum, sem f þvf 1
Loks er svo rétt að beaða t
það, að hér hefur aðelns veriB
rætt um afkomu Landsvirkjunar
fram til ársins 1985, en eftlr |wi
tíma mun rafmagnssamntagurinn
við álbræðsluna halda áfram afi
skila Landsvirkjun miklum um-
framtekjum árlega. Um 22 árum
eftir að virkjunin tekur til starfa
verða öll lán hennar fullgreidd,
svo að allar tekju álbræðslunnar
að frádregnum tiltölulega lithim
áriegum rekstrarkostnaði munu
þá verða hreinn greiðsluafgangnr
fyrir raforkukerfið.
Áhrif álbræðslu á
gjaldeyris- og
þjóðartekjur
Bygging álbræðslu mun hafa i
för með sér mjög verulega aukn-
ingu gjaldeyristekna, og í því felst
einn meginávinningur þjóðarbús-
ins af þessari framkvæmd. Fram-
leiðsluafköst álbræðslunnar
werða í upphafi 30 þús. tonn af
málmi á ári, en þau munu aukast
í tveimur áföngum upp í 60 þús.
tonn, en þeirri framleiðslu verður
náð í síðasta lagi sex árum eftir
að fyrsti áfangi tekur til starfa.
Búast má við, að afköst fari sfð-
an smávaxandi með bættri nýt-
ingu bræðslunnar Útflutnings-
verð.mæti 60 þús. tonna fram-
’ leiðslu mun verða nálægt 1300
millj. kr. miðað við núgildandi
verðlag.
Verðmæti útflutningsins gefur
hins vegar ekki rétta mynd af
hreinum gjaldeyristekjum af
bræðslunni, þar sem hún þarf að
flytja inn mikið hráefni, svo og
að greiða vexti, afborgánir og
önnur gjöld i erlendum gjaldeyri.
Gerðar hafa verið áætlan-
ir um rekstrarkostnað bræðsl-
unnar, þar sem öll slík út-
gjöld í erlendum gjaldeyri eni
talin frá, og benda þær til þess,
að hreinar gjaldeyristekjur af 60
þús. tonna bræðslu muni nema
300—320 millj. kr. á ári hverju,
en af 30 þús. tonna bræðslu 150
millj. kr. Hefur þá einnig verið
tekið tillit til endurgreiðslu er-
lendra lána af Búrfellsvirkjun í
hlutfalli við orkukaup álbræðsl-
unnar frá henni. Auk þessara
tekna, af rekstri bræðslunnar,
munu íslendingar hafa verulegar
gjaldeyristekjur í sambandi við
byggingu hennar.
Áætlað er, að mannaflaþörf
við rekstur 30 þús. tonna ál-
bræðslu sé um 300 manns, er
hækki í 450, þegar bræðslan
hefur náð fullum afköstum. Þetta
samsvarar þvf, að hreinar gjald-
eyristekjur á mann séu í upphafi
500 þús. kr., en hækki síðan í um
það bil 700 þús. kr., þegar
bræðslan hefur náð fullum af-
köstum.
Erfitt er að bera þær tölur,
sem hér hafa verið nefndar.
saman við aðra gjaldeyrisaflandi
atvinnuvegi, þar sem ekki liggja
fyrir nákvæmar upplýsingar um
það, hve miklum hluta erlendur
kostnaður nemur af heildargjald-
eyristekjum þessara greina. Árið
1965 var sjávarútveginum sér-
staklega hagstætt, og mun fram-
leiðsluverðmæti hans þá hafa
numið nær 6000 millj. kr. Að
þessari framleiðslu munu hafa
unnið beint í útgerð, fiskvinnslu