Vísir - 22.07.1967, Qupperneq 9

V í SIR. Laugardagur 22. júlí 1967.
STEFNT ER AÐ AUKINNI
RÆKTUN NYTJASKÓGA
það má með nokkrum sanni segja, að á undanförnum árum
hafi áhugi landsmanna á skógrækt og yfirleitt aukinni
ræktun landsins vaxið mjög. Hefur þessi vaxandi áhugi kom-
ið fram í mörgu. Allmörg áhugamannafélög hafa verið stofn-
uð með það einkum fyrir augum að vinna að þessu mark-
miði, og önnur félög hafa tekið ræktun landsins inn á sína
stefnuskrá. Enn annað, sem mjög ákveðið bendir til aukins
skilnings manna á því að auka íslenzkt gróðurlendi, einkum
vegna fegurðarauka, er hinn sívaxandi áhugi manna á
garðrækt í kauptúnum og kaupstöðum á öllu landinu. Segja
má, að fyrir 30 — 40 árum hafi varla verið um það að ræða,
að vlð íbúðarhús hafi verið fallegir garðar, með gróskumikl-
um trjám og fallegu, grænu grasi, líkt og prýðir flesta garða
við þau hús, sem nú eru byggð.
Eins og komið hefur fram hér að framan, er einn þáttur-
inn í uppgræðslu Iandsins og líklega sá mikilvægasti, þáttur
skógræktarinnar. Vísir hefur snúið sér til skógræktarstjóra,
Hákons Bjarnasonar, og lagt fyrir hann nokkrar spurningar
um skógræktarstarf á íslandi.
— Hver munduð þér segja, að
væri megintilgangur skógræktar
á íslandi?
— Meginþáttur skógræktar er
að ala upp tré og skóga til þess
að hafa gagn af viðnum, og af
því Ieiða ýmis önnur þægindi,
svo sem skjöl, bættur jarðvegur
og þess háttar.
Annaö markmiöiö er að friða
birkið og bæta landið með friöun
og f þriðja lagi höfum við tekið
að okkur uppeldi ýmissa trjá-
tegunda fyrir garða og heimili
landsmanna og er það hag-
kvæmt fyrir okkur lika, því að
það vekur menn til umhugsunar
um, að tré geta vaxið hér á
landi.
Þá má og geta þess, að skóg-
ræktunin hér á landi hefur
stuölaö allra aðila mest að nátt-
úruvernd. Það eru ýmsir hér
á landi, sem láta mikiö og margt
frá sér fara um náttúruvernd.
Flestir þeirra bera lítið skyn-
bragð á þá hluti, og gera sér
ekki grein fyrir þvi, hve mörg
þúsundum hekturum skógrækt-
in hefur forðað frá eyðingu
og hve mörgum hundruöum
hektara lands hún hefur rækt-
að upp af birki með friðun
eihni saman.
Við fáum ekkert,
nema við reynum.
— Gætuð þér sagt í nokkr-
um orðum frá því helzta, sem
skógræktin hefur unnið að á
þeim tima, sem þér hafið
gegnt starfi skógræktarstjóra?
— Ef ég á að tala almennt
um það, sem skeð hefur á
þeim 32 árum, sem ég hef
stjómað skógræktinni á ís-
landi, þá er það helzt að segja,
aö við höfum getað aflað okk-
ur trjátegunda frá ýmsum
stöðum víðs vegar um heim,
sem hafa gefið tiltölulega góða
raun mörg hver, sum ágæt.
Önnur hafa náttúrlega mistek-
izt eins og gengur, en ekkert
fæst, ef ekkert er reynt. Það
sem ef til vill er athyglisverö-
ast viö þessa starfsemi okkar,
er að við höfum til skamms
tíma ekkert vitað um gróðrar-
skilyrði á íslandi, en með
þessum tilraunum í skógrækt,
sem staðið hafa yfir frá alda-
mótum. erum við allmiklu nær.
I öðrum löndum dæma menn
veöurskilyrðin út frá þeim
náttúrulega gróðri, sem í hverju
landi er. En eins og við vitum
er gróðurinn hér á landi mest
ísaldarleifar, og gefur því ekki
minnstu hugmynd um, hvað
hægt er að rækta í landinu.
Okkur vantar, enn sem komiö
er, nákvæmar uppl. um hvað
sé hægt að rækta á íslandi.
en skógræktin hefur á þeim ár-
um, sem liðin eru frá því að
hún hófst, sýnt fram á það
nokkurn veginn, hvers við meg-
um vænta. Vegna þess, c.3 við
höfum plantað víðs vegar um
landiö ótal trjátegundum, sér-
staklega frá mjög mörgum stöð-
um víðs vegar um heim, mun-
um við innan áratugs fS nokk-
uð nákvæmar upplýsingar um
gróðurskilyröin á hverjum staö
á landinu, þ. e. þegar við förum
að sjá þroska hinna ýmsu trjá-
tegunda. Þaö er auövitað lífs-
spursmál fyrir Islendinga aS
reyna að rækta og bæta sitt
land, þannig aö það verði líf-
vænlegt og rækta þá þær
plöntutegundir á hverjum stað,
sem mestan arð gefa af sér.
Sem dæmi má nefna, að lerkið,
sem viö höfum plantað á Hall-
ormsstað gefur um 6 sinnum
meira magn viðar af sér á ári
hverju en birkið. Lerkið vex
svo hratt, að þaö er fjárhagsleg-
ur ábati af því að rækta slíkan
við. Bæði greni og ýmsar furu-
tegundir geta gerið okkur svip-
aö, þegar lengra sækir og því
skyldum við ekki notfæra okk-
ur þetta. Það eru svæöi hér á
landi, sem eru svo vel fallin til
að rækta bæði lerki og önnur
barrtré, að þaö er hrein fjar-
stæða að nota þau til annars.
En þetta tekur allt sinn tíma.
— Hvað getlð þér sagt okkur
um páskahretið árið 1963?
— Við uröum fyrir dálitlu á-
falli 1963, aðallega með sitka-
greni, en það var fyrst og fremst
vegna þess, að við sóttum fræ
til staöa, sem voru ekki nógu
líkir íslandi, hvað veðráttu
snertir. En við vitum nokkurn
veginn um staði í Alaska og
Britsh Columbia. sem eru mjög
• VIÐTAL
DAGSINS
er við Hákon
Bjarnason,
skógrækfarstjóra
líkir okkar aðstööu, veðurfars-
lega séð, og fáum við fræ þaðan
til sáningar hér á landi, er
bjöminn unninn.
— Hvað getið þér sagt um
starf skógræktarfélaganna og
einstaklinga að eflingu skóg-
ræktar á íslandi?
— Það hefur oft berlega kom-
ið í ljos, aö hér á landi er fjöldi
manna, sem vill vinna að skóg-
ræktarmálum. Það eru margir
ágætir menn, sem stutt hafa við
bakið á manni í þessu starfi,
fyrst og fremst menn eins og
Valtýr heitinn Stefánsson, rit-
stjóri og aðrir úr stjórn Skóg-
ræktarfélags íslands, menn
eins og Hermann Jónasson, Há-
-kon Guðmundsson, yfirborga-
dómari, Guðmundur Marteins-
son og margir, margir fleiri.
Skógræktarfélögin eru miklu
víðfeðmari félagsskapur en
flesta grunar, þar eru yfir 8000
meðlimir og þó að margir þeirra
séu óvirkir í daglegu lífi, er
mikill stuðningur af þessum
mönnum, þegar þeir koma sam-
an til þess að vinna. Án skóg-
ræktarfélagsskaparins í landinu
hefði skógrækt almennt ekki
miðað eins og gert hefur. Hún
heföi auðvitað átt að vera kom-
in le:.gra, ef íslendingar hefðu
almennt haft skilning á nauð-
syn þess aö græða landið upp,
en þar stangast auðvitaö á hags-
munir líðandi stundar og þess,
sem menn vilja fórna fyrir
framtíðina.
Stefnubreyting í
skógrækt um 1935.
— í hverju er stefnubreyting
sú, sem varð í skógrækt almennt
á árunum 1930—’40, fólgin?
— Þannig er mál með vexti,
að þeir sem hófu skógrækt hér
á landi um aldamótin, voru að-
állega þrír Danir, sen unnu aö
því 1899—1907. Þeir unnu ná-
kvæmlega eftir sömu h'num, og
við höfum unnið f seinni tíð. En
aðstæöurnar voru þannig, að
eftir 1913 var fé, sem variö var
til skógræktar svo naumt, að
mínum fyrirrennara var ekki
unnt að sinna báöum hlutverk-
um skógræktarinnar. Hann kaus
ss* -fcR
Hálsmelar, vestan gömlu girðingar nnar uni Vaglaskóg, voru friSaðir 1946. Þá sást hvergi
birkigróður, en síðgn hafa kjarrskógar víða vaxið upp af gömlum rótum, sem leyndust í
jörðu, eða af fræi.
Hákon Bjarnason,
skógræktarstjóri
þann kostinn aö friöa skóglendi
og viö getum þakkað honum
það, að Þórsmörk er þó það
sem hún er í dag og Ásbyrgi
er allt 'annað og gjörbreytt
Hann friöaói líka Vaglaskóg og
fjölda annarra staöa. Þetta var
alveg skilyrðislaus nauösyn
Kofoed Hansen, fyrirrennari
minn, varaði sig ekki á þvi, að
þær trjátegur.dir, sem við átt-
um kost á um aldamótin, voru
af svo misjöfnum uppruna, að
þess var varla aö vænta aö þær
tækju þroska. En þegar við fór-
um að sækja trjátegundir
af norðurslóðum fór fyrst eitt-
hvað að miðr. Þær tegundir, sem
nú lifa á Hallormsstaö, eftir
fyrstu tilraunimar, eru háfjalla-
tegundir sunnan úr Colorado-
fylki í Bandaríkjunum. Þeir áttu
þess ekki kost á þessum tima aö
sækja fræ til Noregs að neinu
gagni og noröurhluti N.-Ame-
ríku var alveg lokað land á þeim
tíma, þVí fór sem fór, að ár-
angurinn af fyrstu erlendu trjá-
tegundunum á Islandi var
miklu minni heldur en menn
væntu. Þetta orsakaði m. . að
Kofoed Hansen sneri sér að
mestu að friðun birkiskóganna.
Aukið friðland.
— Hvað getið þér þá sagt um
það sem áunnlzt hefur með þess-
arl frlðun?
— Þaö má kannski segja, að
við höfum lagt ofurkapp á aö
flytja inn trjátegundir og hugs-
að minna um að friða birkiskó0-
ana. En á þeim tíma, sern liðinn
er frá því aö ég tók við áriö
1935, hefur girt og friðað land
aukizt úr 5800 ha lands í rúm-
lega 31000 ha, svo að það verður
ekki með sanni sagt að við höf-
um vanrækt að friða land og
friða birkisvæði. Árangurinn af
friðuninni hefur og verið prýði-
legur, þaö eru alls staðar fram-
farir innan þessara girðinga,
misjafnlega miklar auðvitað eft-
ir ; staðháttum. Þá má ekki
gleyma því, að landið vinnur
frjósémi við að hvílast. Menn
gera sér ekki almennt ljóst, að
það er búið aö rýra svo íslenzk-
an jarðveg og það er oft orsök
þess, að plöntur veslast upp og
deyja hjá fólki. Ég hef alltaf
verið mjög tortrygginn við að
planta miklu á víðavangi, en á-
hugi fólks hefur oft verið þann-
ig, aö þaö hefur ráðizt í stærri
plantanir en jarövegurinn hefur
þolaö, og þess vegna hafa alls
konar mistök oröið, þ. e. ísæði
vegna þess, að jarðvegurinn
hefur ekki verið nógu frjór og
einnig vegna veöurhörku.
— Hver eru þau svæöi. sem
nauösynlegast væri aö friða nú?
-- Það vc.ntar eiginlega alveg
yfirlit um, hvar þörfin er mest
og oft ræður kylfa kasti, hvar
Frámhald á bls 10