Vísir - 23.10.1967, Blaðsíða 1

Mánudagur 23. október 1967
Blaá II.
ÓTÍMABÆRAR BARNEIGNIR UNGS FÓLKS
Þáttur i samfélagssiðgæði okkar tima — Skortir kynferðisfræðslu i skólum — Spjallað við dr. Mattfiias Jónasson, sálfræðing
!
► Er lauslæti meira meðal íslendinga en annarra þjóða? i
Norðurlönd eru um vora daga talin velferðarríki og
þar þykir menning þessa heims hafa náð lengra í
mörgu tiliiti. Aukið frjálsræði í kynferðismálum hefur
Ieitt til vandamála í öllum þessum löndum.
► Almenningsálitið veitir ekki það aðhald í þessum efn-
um, sem áður var. Og bókmenntir og kvikmyndir, sem
fjalla mjög opinskátt um kynferðismál, æsa upp ótíma-
bæra kynhvöt unglinga.
► Lausaleiksbörnum fjölgar á öllum Norðurjöndum, en
mest þá á íslandi. Meira en fjórða hvert barn, sem
fæðist hér er getið í lausaleik. Og sífellt fjölgar barns-
fæðingum kornungra stúlkna, sem hafa oft á tíðum
ekki líkamlegan, hvað þá andlegan þroska til þess að
ala böm og annast þau.
Vísir ræðir í dag við dr. Matthías Jónasson, sálfræðing,
um þessi vandamál og nauðsyn þess að auka fræðslu
um kynferðismál I skólum landsins.
J>að vakti að vonum mikla
athygli, er Landsfundur
ísl. barnaverndarfélaga sendi
frá sér álitsgerð sína fyrir
skemmstu, en hann fjallaði
um uppeldisvanda ungra
mæðra og nauðsyn á aukinni
hlutlægri fræðslu í skólum
um kynferðismál.
í erindum þeirra Björns
Björnssonar dr. theol og Jón-
asar Bjarnasonar læknis á
fundinum var drepið á það,
að ungt fólk byrjaði samlíf
mjög snemma og oft yrðu
stúlkur þungaðar fyrr en
þær sjálfar teldust full-
þroska. Mjög ungar stúlkur
standa því oft uppi með barn,
sem þær megna ekki að sjá
farborða efnahagslega og
skortir auk þess oft tilfinn-
ingalegan og félagslegan
a þroska til þess aö annast
barn og ala það upp.
Á það er bent, aö uppeldi
lendi á ættingjum, eða opin-
berum aðilum og barnið alist
að miklu eða öllu leyti upp
á uppeldisstofnunum, sem
teljast megi umdeilt og vara-
samt uppeldisform. Miðaö
við núverandi þjóðfélags-
: hætti hljóti framangreind þró
un að teljast upplausnarafl í
þjóðfélaginu.
J inngangserindi sínu taldi frá-
farandi formaöur Sambands
bamaverndunarfélaganna, Matt-
hías Jónasson að líf unga fólks-
ins einkenndist af tilveruótta
og lífsnautnaþorsta meö minnk-
andi ábyrgöartilfinningu, sem
harðast kæmi niður á börnum
þessa unga fólks.
Vísir hefur nú snúið sér til
dr. Matthíasar varðandi þessi
mál og spurt hann um orsakir
þessarar þróunar og æ
fleiri bamshafandi kornungra
stúlkna.
Ég tel að þetta sé ekki ein-
angrað fyrirbæri í samfélaginu,
heldur þáttur í þeirri samfélags-
þróun, því samfélagssiðgæði,
sem nú er að ná yfirhöndinni, aö
minnsta kosti um ákveðið skeiö.
Fólk getur leyft sér margvísleg-
an munað, sem ekki þótti kleift
að leyfa sér áður. Og samlíf
karls og konu er að vissu leyti
munaður, en hann sker sig úr
frá ýmsum öörum munaöi, með
því að honum fylgir mjög al-
varleg ábyrgð, sem einstakling-
arnir verða aö taka á sig, n~fni-
lega framfæri og uppeldi af-
kvæmisins.
Sjálfsagt gerist þetta af gá-
leysi og af óvitaskap, en . þeim
efnum er einmitt þörf aukinnar
fræðslu, eins og fundur barna-
verndarfélaganna benti á.
Myndu Norðurlönd hafa sér-
stööu hvað viðvíkur lauslæti
ungs fólks?
Því er kannski örðugt að
svara, en samfélagssiðgæði í
formi almenningsálitsins jr að
breytast. Áður var það mikil
synd og á vissum tímum lá við
því dauðarefsing' að geta barn
í lausaleik. Samtíðin er nú horf-
in frá þessu, en lengi var að-
hald almenningsálitsins í þess-
um efnum mjög sterkt oft á
tíðum miskunnarlaust og það
hélt auðvitað mörgu fólki frá
samförum, fyrr en í hjónaband-
ið var komið. Nú hefur mjög
slaknað á almenningsálitinu,
sérstaklega hérna á norðurhjara
veraldar, á Norðurlöndunum og
þar með íslandi og víðar. En
annars staðar, til dærpis sunnar
í álfunni er ennþá haldið mjög
strangt við hið gamla form um
samlíf pilts og stúlku aö þaö
skuli ekki eiga sér stað fyrr en
þau eru komin í hjónaband. Og
það er trygging fyrir því að
foreldrar vilji sjá fyrir barni
sínu og dembi ekki hinni fjár-
hagslegu byrði og ábyrgð á
samfélagið.
Við getum rétt eins gert ráö
fyrir því að þessi þróun haldi
áfram. En að einhverj" marki
væri hægt að hamla g gn þessu
Dr. Matthías Jónasson.
með hæfilegri fræðslu um hvað
kynhæfni mannsins er og hvaða
ábyrgð fylgir því að geta barn.
jyjynduð þér telja að sú þró-
un, sem orðið hefur í list-
um, sér í lagi bókmenntum og
kvikmyndum ekki sízt hér á
Norðurlöndum, hafi gert sitt tll
þess að losa um siðferðishöml-
ur?
Já, það virðist ganga yfir
alda, bæði í bókmenntum og
kvikmyndagerð, þar sem mjög
berlega er fjallað um kynmök,
ei.ki svo mjög um kyneðlið, þó
að fræðimenn hafi hins vegar
gert það, heldur um kynmökin
sjálf. Þetta er fræðsla, sem
ekki getur á neinn hátt komið
í stað þeirra hlutlægu fræðslu,
sem æskilegt væri að unglingar
fengju. Þessi kynning orkar
oft fremur æsandi á lesanda og
áhorfanda og er miklu fremur
til þess fallinn að æsa upp ó-
tímabæra kynkvöt unglinga,
heldur en veita þeim nytsama
og rétta fræðslu. En nauðsyn
á hlutlægri fræðslu í þessum
efnum er einmitt brýnni vegna
þessara bylgju sem nú gengur
yfir í bókmenntum og kvik-
myndum.
En mynduð þér álita að þetta
aukna rrjálsræði i kynferðis-
málum, kæmi að einhverju levti
( veg fyrir hugsýki, sem rekja
má til dulinna kynhvata ung-
lingsáranna?
Ég held að það sé mjög heppi-
legt að þeirri algjöru leynd, sem
áður átti að hvíla yfir þessum
málum fyrir börn og unglinga,
er aflétt. Æskan var áður mjög
óvitandi um þessi efni og það
má vera, að sú vanþekking hafi
á einhvern hátt leitt til betra
siðgæðis í þessu tilliti, en á-
reiðanlega ekki til betri líðan-
ar einstaklingsins. — Unglingar
áttu þá oft í miklum vanda
með sjálfa sig, héldu kannski
oft að þeirra vandamál væru
algjörlega einstæö og að þeir
burðuöust einir með slíkt.
Sú fræðsla sem æskilegt væri
að veita, þarf að miðast við að
þetta eru vandamál, sem æskan
á við að etja yfirleitt og sem
hún þarf aö fá fræöslu um. Sú
fræðsla er æskunni miklu nauð-
synlegri, en margt annaö, sem
kénnt er í skólum.
Nú er yfirleitt sú stefna i
fræðslumálum margra leiðandi
mer.ningarþjóða að fræðsla
skuli miðast fyrst og fremst'
viö þarfir æskunnar með tilliti
til þess að hún lifir í þjóöfélagi
sem gerir sínar kröfur til ein-
staklinganna. — En samfélagið
hefur hvergi gert jafn óvægi-
legar kröfur til hegðunar ein-
staklinganna eins og einmitt að
því er samlíf karls og konu
varðar.
jVTú er heilsufræðikennsla
rækilega merkt inn á náms-
skrá skólanna. Hvað teljið þér
helzt á vanta í fræðsluna eins
og hún er nú?
Ég er að vísu ekki nákunnug-
ur kennslunni eins og hún fer
fram í hverjum skóla, það kann
að vera nokkuð misjafnt. — En
ef maður á að dæma út frá
kennslubókunum og þvi sem
maður veit sjálfur varðandi skól
ana hérna, þá er heldur laus-
lega farið yfir þann kafla, sem
fjallar um kynfæri karls og
konu og um kynhæfni manns-
ins yfirleitt. En að mínu áliti
og þeirra, sem stóðu að þessari
samþykkt fundar Landssam-
bands ísl. bamaverndarfélaga,
væri nauðsynlegt að fræðsla
um kynhæfni mannsins félli
beinlínis inn í þá heildarmynd,
sem nemendur fá af mannslík-
amanum. Og þaö er í þessu
skyni sem við gerum þessa
samþykkt — að fá heilsufræði-
kennslunni breytt í þetta horf,
aö unglingar á vissu aldurs-
skeiði, segjum í lok bernskunn- I
ar eöa í byrjun •gelgjuskeiös,
'engju rækilega fræðslu fyrst'
og fremst m líkamsbygginguna
að því er kynhæfni varðar og
f öðru lagi um það, hverriig egg
konu frjóvgast, hvernig fóstur
vex og fæöist og svo hvaða sam-
félagslega þýðingu þetta hefur.
Kennslubækurnar skera ekki
alg. -rlega úr um þetta, út af
fyrir sig, því að h\_rjum kenn-
ara er frjálst og skylt að segja
öðru vísi og greinilegar frá
ýmsu efni, sem kennslubókin
fjallar um. Aðalatriðið í þessu
máli er það að kennarar hafa
yfirleitt ekki fengið nægilegan
undirbúning til þess að annast
slíka kennslu og margir finna aö
þeir eru sjálfir ekki færir um
aö gefa þá líffræðilegu skýr-
ingu á fyrirbærunum. sem
nauðsynlegt væri.
Og eins veigra þeir sér
kannski við að fara ýtarlega
í þennan kafla heilsufræðinnar
fyrir það, að þeir vita að það
er ekki alsiða í okkar þjóðfé-
lagi að tala frjálslega um þessa
hluti. •
rT'eljið þér aö fræöslu um
getnaðarvarnir skuli taka
upp í skólum til dæmis elztu
deildum gagnfræöaskólanna og
annarra framhaldsskóla frekar
en nú er gert?
Ég tel vist að í kennslubók-
um og kennslú yfirleitt, sé
sjaldan fjallað um vamir viö
frjóvgun, hvorki þær vamir,
sem fólgnar eru/í eðli líkamans
sjálfs, þaö er að kona frjóvgast
ekki á hvaða tíma sem er, og
ekki heldur þær varnir, sem
læknislistin fær okkur í hendur.
Eins og samfélagsþróun er nú
komið og eins og horfir fram
á við, virðist mér nauðsynlegt
að fræöa ungmenni um það, að
til séu varnir og að nauösynlegt
sé að beita þeim, ef ekki er ætl-
azt til að samlíf karls og konu
leiði til frjóvgunar og bams-
fæðingar.
Framh. á bls. 17.