Vísir - 13.01.1968, Síða 9

V151R . Laugardagur 13. janúar 1968.
9

HATTARNIR SÖGÐU HVAÐAN ÞÆR KOMU
Kristín Johnson í Winnipeg og Guðrún Árnoson á Gintli rifja upp endurminningar frá íslandsferðum

„Cæl Rúna mín, hér kem ég
^ nú með unga stúlku frá ís-
landi, þannig að nú getum við
aideilis skroppið til íslands í
huganum“ — og Kristín John-
son kynnti mig fyrir Guðrúnu
Ámason á Gimli.
„Vertu velkomin og gakktu
í bæinn, þótt ekki komir þú nú
í höll. En hér hef ég búið f 54
ár — maðurinn minn byggði
þetta hús rétt áður en við gift-
um okkur og hér bjuggum við
allan okkar búskap. En nú er
heldur tómlegra hér en var þeg-
ar bömin 9 vom heima og mað
urinn minn enn á lífi", sagöi
Guðrún og við settumst niður
og fómm að spjalla og það leið
ekki á löngu áður en taliö barst
að íslandi.
„Þær hittast ekki svo að þær
tali ekki um íslandsferðimar",
sagði Lilja dóttir Kristínar og
tengdadóttir Guðrúnar, en þær
sögðu henni að hún yrði alveg
eins eftir að hún hefði farið til
Islands, en hún og maður henn
ar em að hugsa um að skreppa
þangað næsta sumar.
Þegar Kristín og Guðrún fóru
til íslands 1957 og aftur 1965,
ferðuðust um og hittu ættingja.
Báðar em þær alíslenzkarað ætt,
Guðrún var fædd á íslandi, á
Egilsstöðum í Vopnafirði, dóttir
Bjöms Jónssonar og Guðrúnar
Grímsdóttur. Kristín fæddist aft
ur á móti í Selkirk utan við
Winnipeg, dóttir Bjöms Bjöms-
sonar frá Vaidarási í Víðidal og
Margrétar Kristmannsdóttur frá
Fitjum I Miðfirði. Eiginmaöur
Guðrúnar, Jóhann Vilhjálmur
Ámason og maöur Kristínar,
Bergþór Emil Johnson vom báð
ir íslenzkir að ætt.
Meðan við nutum veitinga
Guðrúnar var ísland nær óslitið
á dagskrá og samræðumar vom
svo fjömgar að ég tók upp
blokk og penna og punktaði nið
ur. Þaö þarf ekki að taka það
fram að við töluöum íslenzku
og eftir íslenzkunni að dæma
sem þessar tvær fullorðnu kon-
ur töluðu hefði mátt halda að
þær hefðu aldrei frá íslandi far
ið.
Kristín: Þaö fyrsta sem við
geröum í hvert skipti sem við
komum heim á kvöldin á ís-
landi var að skrifa niður það
sem við höföum gert yfir dag-
inn, því að við fómm í svo
marga staði á hverjum degi að
það hefði verið ómögulegt að
muna þetta allt.
Guðrún: íslandsferðirnar eru
nokkuð sem mér gleymist aldrei
og ég hugsa alitaf til baka með
ánægju. Ég varð ekki fyrir von-
brigðum að nokkm leyti. Það
era allt of margir íslendingar
hérna sem hafa farið heim og
komið aftur og fundizt lftið til
um. Ég skil þá ekki.
K: Hann Guöjón tengdabróöir
þinn Rúna vildi nú ekki trúa
okkur þegar við vomm aö tala
um Island eftir að við fórum
þangað ‘57, og sagði að þetta
væri bara í huganum á okkur.
En svo fór hann heim ’64 og
sagði við mig þegar hann kom
aftur: „Þetta er allt rétt sem
þú sagðir — það er alveg dá-
samlegt. Og ég ét ofan í mig
aftur það sem ég sagði áður“.
Þ: Manstu eftir þér á íslandi
sem barn Guðrún?
G: Ég fór frá íslandi fjögurra
ára og þann 10. september voru
75 ár síðan ég kom hingað. Ég
man eftir mér á hestbaki á leið
niður í Vopafjörð, en þar tók
Guðrún Árnadóttir (t. v.) og Kristín Johnson.
skipið okkur. Viö Jón bróöir
minn vorum bundin saman meö
einhverju sjali, man ég. En mér
var sagt margt frá íslandi þegar
ég var barn. Mamma kenndi
mér að skrifa á íslenzku og ég
skrifa alltaf eitthvað — er ný-
búin að skrifa 7 bréf. Mamma
lét mig skrifa ættingjunum
heima og þvf fannst mér ég
hafa þekkt þá alla tíð þegar ég
kom. fyrst heim.
K: Mér var kennt að meta og
virða allt sem íslenzkt er, því aö
þótt það væm örbirgð og erfið
leikar sem hröktu móður mfna
frá íslandi þá hugsaði hún aldrei
þangaö með biturieika. En ég
Ég bjóst við að allar stúlkurn-
ar væru ljóshæröar, en varð
alveg undrandi á að sjá þær
flestar dökkhærðar. 1 fyrstu
ætlaði ég ekki að trúa þessu og
sneri mér við og horföi á eftir
dökkhærðu stúlkunum sem ég
mætti. — Á ööru varð ég undr
andi og það var að sjá allar þess
ar íbúðablokkir, rétt eins og
héma, nema hvað þær em full-
komnari á íslandi. Þar era sval
ir frá hverri íbúð en þeir vom
ekki famir að byggja svoleiðis
héma 1957. Og svo var það mat
urinn. Ég var búin að heyra
mömmu tala svo mikið um fs-
lenzka matinn og var búin að
gáfu mér íslenzkan búning. Ég
var búin að ætla mér að fá mér
upphlut og vildi fá að borga
þennan en það tóku þau ekki
í mál. Ég sagði að þaö yrði til
þess að ég gæti aldrei komiö til
ísiands aftur.
Lilja: Hún fer aftur til Is-
lands, þaö er áreiðanlegt.
K: Maður veit aldrei hvað
verður. Þjóðræknisfélagiö efnir
ef til vill til hópferðar til ís-
iands í sumar og hver veit
nema ég bregði mér.
G: Mér fannst svo yndislegt
að heyra börnin tala íslenzku.
Fyrsta morguninn á Islandi
vaknaöi ég viö að börn voru
• Bjóst við að hitta skyldfólkið í torfbæjum
• Undrandi á að sjá dökkhærðu stálkurnar
• Hlakkaði til að fá sárt slátur
• Yndislegt að heyra börnin tala íslenzku
0 „Ég sé að þið eruð frá Ameríku"
0 Við heyskap og silungsveiðar í Mývatnssveit
0 Undrandi á huldufólkstránni
haföi ekkert samband við mitt
fólk heima fyrr en séra Valdi-
mar Eylands fór heim eitt sinn.
Kom Jónas hálfbróðir minn til
hans og spurði hvort hann kann
aðist við fólk með nafninu
Byron (þaö var eftimafn föður
míns hér) og gaf Valdimar hon
um þá heimilisfang mitt og
hann skrifaði mér. Þegar við
vomm böm skrifaðist faðir
minn á við a.m.k. eldri bróður
minn, en pabbi dó 1930 og þá
rofnaði sambandið.
G: Ég hélt að ég myndi hitta
skyldfólk mitt i torfbæjum,
sérstaklega I Vopnafirðinum.
En ég hitti hvergi fólk sem bjó
þannig en kom þó í torfbæ á
Ytri-Neslöndum í Mývatnssveit,
sem fólkið var nýflutt úr. —
Bróðurbörn mín búa á Syðri-
Neslöndum. Ég átti líka von á
að sjá fólk á sauðskinnsskóm.
en sá aðeins einn blindan gaml
an mann á slíkum skóm. Ég
vissi auövitað aö það höfðu orð
ið geysilegar breytingar á öilum
frá því aö ég fór vestur, en
átti ekki von á að viðbrigðin
væm svona mikil.
K: Að einu leyti varð ég fyr
ir vonbrigðum verð ég að segja.
hlakka til að fá súrt slátur, en
ég fékk það aldrei.
G: Það fékk ég hjá skyldfólk-
inu í Mývatnssveit.
K: Já, og ég fékk aldrei vínar-
tertu eins og hún er gerð
héma.
G.: Þær hafa sultu í hana á
íslandi — en það er ekki al-
mennileg vinarterta.
K: Frænka mín sagði mér aö
það hefðu ekki fengizt sveskjur
svo lengi á Islandi og þá heföi
veriö farið að hafa alls konar
sultu í vinartertumar, en nú
fást sveskjur svo að ekki er
hægt að kenna sveskjuleysi um.
G: Eða rjómapönnukökumar.
Gestrisnin. gengur fram úr öllu
hófi og fólkið tekur sér nærri
að taka á móti okkur, Vestur-
íslendingunum eins og þið seg-
ið. Við vomm í mörgum boðum
á dag.
Þ: En fólkiö heima hefur svo
gaman af að fá ykkur.
K: Það hlýtur aö vera því að
það kepptist hreinlega um að
fá okkur og svo var maður
leystur út með gjöfum. Rétt
eftir að ég kom til Islands 1965
kornu 26 skyldmenni mín sam-
an hjá bróðurdóttur minni og
að tala saman fyrir utan húsið
og ég heyrði: „Ég er hálf hrædd-
ur við þessa amerísku konu
sem kom með stóm flugvélinni
til hennar ömmu. Ég ætla ekk-
ert upp til ömmu ( dag“ Þetta
var þá lítil þriggja ára frændi
minn. En það leið ekki langur
tími þar til við urðum mestu
mátar og hann kom jafnan og
spurði: „Áttu nokkurt gott,
Guörún frænka?"
K: Rúna, manstu ekki eftir
mar.ninum sem var að mála að
utan Sjómannaheimilið í Laugar-
ásnum þet ir við komum þang-
að? Hann sneri sér að okkur og
sagði: ,JÉg sé að þið eruð frá
Ameríku" „Já, það má nú sjá,“
sagði ég, og hélt að hann ætti
við nafnspjöldin sem við vorum
meö næld í okkur en á þeim
stóð „Þjóðræknisfélag íslend-
inga í Vesturheimi". „Já“, hélt
hann áfram, „ég sé það á hött-
unum“. Viö vorum með blóma-
hatta sem voru mikiö í tízku.
Mér fannst þetta svo skemmti-
legt.
Þ: Ferðuðust þið mikiö um á
íslatidi?
K: þegar við korpum ’57 vor-
um við 8 vikur ogrfórum fjarska
víða. Norður og austur r— ég
komst aö Dettifossi og Guðrún í
Vopnafjöröinn. En 1965 var
tíminn skemmri, aðeins fjórar
vikur og ekki hægt að gera
eins mikið.
G: Ég var um heyskapartím-
ann í Mývatnssveitinni og fór
út á tún og rakaði með heima-
fólkinu. Ég komst út á vatn og
þar lögðum við net og tókum
6 stóra silunga. Þeir voru góðir
og hún fr^.nka mín kunni nú að
höndla þá. — En ég sá eftir
að k-'tnast ekki til Húsavíkur.
K: Sama segi ég og mér þótti
leiðinlegt að komast ekki í
Hólakirkju, þvi að þangað lang-
aði mig að koma.
G: En ég var við messu í
gömlu Reykjahlíðarkirkjunni.
Fannst mér sem ég stæði þar
á heilagri jörö. Kirkjan var ný-
byggð þegar mamma fór úr
sveitinni, en hún ólst þar upp
að mestu. Bróðir minn, sem ég
sá aldrei og amma mín, sem ég
heyrði svo mikið um voru jörö-
uð þar.
Þegar ég kom i Húna-
vatnssj sluna þekkti ég svo
mikið af staða- og bæjanöfnum
að það var auðvelt fyrir mig að
muna hvað hver bær hét.
Ég var tvo daga í Húnavatns-
sýslunni 1957 með Jón. si bróö-
ur mínum og það rigndi sífellt.
En bróðir minn tók þessu öliu
með ró og sagði: „Það sem Guö
gefur verður ekki aftur sent“.
— Þegar ég var að ferðast hafði
ég mest gaman af öllum sög-
unum sem mér vom sagðar af
stöðum þar sem merkir atburðir
gerðust í fornöld. Eða þá að
sjá alia steinana sem huldu-
f'lkiö ái ’. að búa í.
G: Hultíufólkstrúin stakk mig
svo eink nnilega. Ég hitti
gamian mann á Hvammstanga
og hann sagði mér að það þyrfti
enginn að segja sér að huidu-
fólk væri ekki til. Og mér finnst
ekkert undarlegt að þessi trú
skyldi skapast á Islandi. Lands-
lagið er þannig og steinamir
og fjöllin taka á sig alls kyns
myndir í myrkrinu. Svo les
fólkið sögumar um huldufólkið.
Þ: Er ekkert huldufólk hér
vestur á sléttunum?
G: Okkur vom sagðar sögur
af huldufólki á íslandi en það
datt engum i hug að slík fyrir-
bæri gætu verið hér.
K: Mamma sagði mér að hún
hefði alltaf verið hrædd í bæj-
argöngunum heima á íslandi. Og
ég skildi það þegar ég kom í
Glaumbæ í Skagafirði og gekk
þar um göngin. Þar fannst mér
gaman að koma. — Hann Guð-
mundur Guðjónsson á Ásgarðin-
um í Reykjavík, sem ég kynntist
1957 fór með okkur víða um
og ha .n kunni svo margar sög-
ur sem hann sagði okkur.
G: Hann Guömundur okkar
var alveg einstakur og við lærð-
um marga sögur af honum. Já,
Þórdís mín, svona höldum við
áfram gömlu konumar þegar
við hittumst, tölum um Island
og förum úr einu í annað. Þeg-
ar maður fór að segja frá Is-
landsferðinni 1957 var maðurinn
minn heitinn vanur aö segja:
„Nú er húrT Guðrún mín komin
til íslands“. Hann langaði aldrei
aö fara þangað. En það er
skrýtið. að vera að segja þér,
íslendingnum frá þessu. Ég
held að við ættum að snúa
þspsu við og þú að segja okkur
dálítið frá Islandi.
Þórdís Ámadóttir.