Austanfari - 05.08.1922, Blaðsíða 1

AUSTANFARI
RITSTJÖRI 06 EIGANDI: GUÐM. G. HAGALfN
7. tbl.
Seyöisfiröi, 5. ágúst 1922
1. árg.
Flokkaskiftingin og
næstu kosningar.
Áöur var það, að þjóðin ís-
lenzka skiftist í flokka um sjálf-
stæðismálin. Flokkatakmörkin voru
þá skýr og greinileg og menn
vissu hvað þeir vildu. Síðan var
sambandsmálinu ráðið til lykta í
bráð — og var þar um leið horf-
inn grundvöllur sá öllum almenn-
ingi, er flokkaskiftingin hafði
staðið á. Auðvitað á það að vera
sjálfsögð skylda hvers stjórnmála-
flokks í landi hér að hafa efst á
stefnuskrá sinni að standa fast um
réttindi vor og sóma út á við og
halda þjóðinni vakandi, unz hún
á nýjan leik á að greiða um það
atkvæði sitt, hvort hún vill halda
áfram sambandinu við Dani eða
ráða sér og sínum málum að
öllu leyti sjálf. Um þetta atriði
ættu allir stjórnmálaflokkar að
geta verið sammála, jafnvel Tíma-
klíkan, sem hefur gert afar mikið
að því, að sporna gegn sjálfsögð-
um ráðstöfunum í sjálfstæðisáttina.
Þetta mun því varla nægilegt
til að halda almenningi saman í
flokka. Menn þurfa að skifta sér
í flokka um það, hversu þjóðar-
búskapnum skuli háttað.
Upp hafa risið tveir flokkar, er
báðir hafa notað sér flokksleysi
það, er ríkt hefur síðan sambands-
lögin gengu í gildi. Annar flokk-
urinn er jafnaðarmenn, nú síðast
Bolsivikkar, óeirða og ærslaflokk-
ur, er notað hefur sér neyð og
vandræði stríðsáranna á hinn sví-
virðilegasta hátt, svo sem Syndi-
kalistar og Bolsivikkar í öðrum
löndum. Flokkur þessi gæti auð-
vitað átt rót sína að rekja til heil-
brigðs grundvallar, sem sé sam-
eignarstefnunnar, ef hann skorti
eigi skynsama og ósérplægna
menn, er eigi létu æsingar og
úlfúð öllu ráða um gerðir sínar.
Annar er Tíma-klíkan, sem grund-
vallast á því, að ala á úlfúð í
viðskiftalífi landsins. Allir sann-
gjarnir menn halda því fram, að
samvinnuféfögin eigi að sýna lífs-
gilði sitt og tilverurétt í frjálsri
samkepni við kaupmenn. Þau eiga
með batnandi viðskiftum að ná
undir sig verzluninni, því að auð-
vitað er það, að menn skifta helzt
þar, sem bezt bjóðast viðskifta-
kjörin. Samvinnufélögin eiga því
alls ekki að þurfa á neinni póli-
tískri baráttu að halda. Engum
dettur í hug að veita kaupmönn-
um nein sérréttindi í viðskiftalíf-
inu, heldur að eins þau, að þeir
standi jafnt að vígi og samvinnu-
félögin. Að eins ineð því móti
getur komið fram réttur saman-
burður á lífsskilyrðum einstaklings-
verzlunar og samvinnuverzlunar.
En allir vita að samvinnufélags-
skapurinn hefur verið notaður að
grundvelli undir pólitiskan æsinga-
flokk. Vissir menn hafa séð, að
samábyrgð samvinnufélaganna hef-
ur haldið mönnum í þeirri hnapp-
heldu, sem hægur leikur er eigi
að losna úr. Kaupfélagsstjórarnir
munu vera þægir ljáir í þúfu til
pólitiskrar agitationar og eftirlits
um sannfæringu manna. Eða finst
mönnum ekki ástæða til að ætla,
að unt sé að þrengja að sannfær-
ingu manna, er standa í ábyrgð
fyrir svo eða svo miklum skuld-
um eða skulda stórar upphæðir
sjálfir. Kaupfélagsstjórarnir eru og
oft og tíðum valdir þannig, að
þeir eru með öllu ókunnir verzl-
unarstörfum og stíga sumir hver-
ir ekki í vitið. Og er þá varla
von, að vel gangi samkepnin og
eigi undarlegt að á löghjálp þurfi
að halda.
Slíkum flokk sem þessum þarf
að ryðja úr vegi, svo að heilbrigt
stjórnmálalíf geti þrifist í landi
hér og samvinnufélagsskapurinn
þróast á réttlátum og skynsamleg-
um grundvelli, eins og áður en
„Tíminn“ og klíka hans kom til
skjalanna. Og það verður eigi
með öðru gert, en að allir and-
stæðingar hans skipi sér saman í
ákveðinn flokk, er geri sér þegar
grein fyrir hvað hann vill. „Tíma-
klíkan“ hefur þegar tekið að búa
sig undir kosningar þær, sem eiga
að fara fram að rúmu ári liðnu.
Hún hefur þegar fastákveðið ýmis
þingmannsefni nú til næstu kosn-
inga. Allir þeir, sem á móti standa,
verða að vera vakandi og ekki láta
alt fljóta sofandi að feigðarósi.
Bráðum mun koma fram í dags-
Ijósið eitt það afrek Tímaklíkunn-
ar, sem mun einsdæmi meðal
allra þjóða. Það mun í einu sýna
ósvífni hennar og ofríki. Það sem
óháðir kjósendur eiga að gera,
er að safna sér saman og safna
áskorunum um þingframboð til
þeirra manna, er þeir vita að eru
fastir fyrir og ósérplægnir, hafa
aldrei unnið fyrir sjálfa sig og
hafa andstygð á sérgæðis- og of-
stækis-pólitík Tímans. Sumir þess-
ara manna munu ekki vilja gefa
kost á sér eins og stjórnmála-
ástandið er nú, nema þeir fái að
vita, að menn eru enn þá eigi
orðnir svo blindaðir af aurkasti
Tímaklíkunnar, að eigi kjósi þeir
heldursem fulltrúa sína ósérplægna
og sjálfstæða fulltrúa, en alilömb
og sníkjudýr Timaklíkunnar. Eigi
dugir að segja það, að nægur sé
tíminn til næstu kosninga. Þess
stærri verður ósigur sérgæðing-
anna, sem baráttan er fyr hafin.
Alfaravegir og
viðhald þeirra.
Eitt af því, sem er nauðsyn
hverri þjóð, er að samgöngurnar
séu sem beztar, bæði á sjó og
landi. Er það jafn nauðsynlegt
sakir vöru- og fólks-flutninga.
Vegagerð hér er öll erfið viðfangs
og í sumum sveitum hagar svo
til, að akvegir svara alls eigi kostn-
aði og betra að leggja þar áherzlu
á samgöngurnar á sjó. En að því
verður að stefna, að allar þær
sveitir, er flytja þurfa nauðsynjar
sínar landveg, fái hið bráðasta
akvegi. Einnig er alls ekki vor-
kennandi sakir kostnaðar að hafa
hvar sem vera skal sæmilega reið-
vegi. Brautir hafa verið búnar til
og brýr smíðaðar á ár og má
segja að talsverð rækt hafi verið
lögð við að halda akvegum og
akfærum brúm í sæmilegu standi.
En þó verða all-miklir misbrestir
á slíku og má í því sambandi
benda á Lagarfljótsbrúna, sem er
lengsta brú Iandsins. Er hún orð-
in svo léleg, að eigi að eins eru
slitborðin orðin ónýt, heldur einn-
ig sjálfir plankarnir. Kveður svo
ramt að þessu, að gat er í einum
stað ofan úr öllu saman. Er þetta
ófyrirgefanlegt hirðuleysi. Póstveg-
ir hér eystra eru og þannig, að
ófærir mega teljast ríðandi manni,
margir hverjir. Jafnvel þar sem
ekkert þarf annað en ryðja göt-
una versta lausagrjótinu, má telja
al ófært. Aðalpóstvegirnir eru þann-
ig víða, að lífsháski má að teljast
hestum og mönnum, sundurgrafn-
ar brautir með djúpum skorning-
um og mjóum hryggjum ogsökkv-
andi feni utan við. Enn má telja
brautir sem svo liggur í, að ekk-
ert verður áfram komist. Svo þá
er í óefni er komið ogviðgerðunum
hefur veriö frestað fram úr öllu
lagi, hefur vegamálsstjórnin tek-
ið á sig rögg og látið aka stór-
grýti í verstu fenin, án þess svo
að fylla holurnar ofaníburði. Má
undarleg þykja slík vegamálastjórn
í menningarlandi. Væri æskilegt
að vegamálastjóri hefði fulltrúa á
hverju svæði, svo að hann fengi
fljótat og áreiðanlegar fregnir um
hvar við þarf að gera og hve
mikið, áður en viðgerðin er vax-
in getu ríkissjóðs yfir höfuð. Þyrftu
slíkir fulltrúar ekki að vera laun-
aðir menn, heldur býst ég við að
fá mætti menn, sem eigi er sama
um hvernig alt gengur, til að hafa
eftirlitið á hendi fyrir enga borg-
un, eða þá borgun samkvæmt
fyrirhafnarkostnaði.
Áðúr en hér verður hætt að
tala um landssjóðsvegina, þykir
rétt að geta þess, að slys varð í
vetur af því, hversu sparað hefur
verið efni til grindanna utan með
Lagarfljótsbrúnni Er talíð víst að
hesturinn hafi fælst með mann-
inn og hann stungist af baki og
yfir grindurnar, sem eru alt of
lágar. Mundi litlu hafa munað á
kostnaði, þegar við smíði brúar-
innar, þó að grindurnar hefðu
verið svo háar, að eigi væri lífs-
hætta að brúnni. Fyrir skömmu
var lauslega á hana minst hér í
blaðinu, og nú hefur tjáð ritstjór-
anum Jón ísleifsson, vegagerðar-
stjóri, aö hann eigi að gera við
brúna. Ritstjóri „Austanfara" benti
honum e]nnig á verstu torfærurn-
ar á veginum frá Bót til Fossvalla,
og mun hann ætla að gera þar
færan veginn. En þótt undarlegt
sé, kvað hann engan hafa minst
á málið við sig. Ættu menn þó
að beita sér fyrir því, að bætt
yrði úr skák, og hefur slíkum af-
skiftum eins manns úr Jökuidals-
hreppi verið sint af vegamála-
stjórninni — og má nú Jökul-
dalspóstleiðin heita sæmileg, þótt
fjárveitingin væri raunar langt of
lítil.
Þá eru sýsluvegirnir. Eru þeir
raunar í litlu verra ástandi en
landssjóðsvegir, enda eigi gerandi
kröfur til betra af sýslunum en
landssjóði. En ástand alfaravega í
sveitum er hörmulegt, alt látið
skeika að sköpuðu — og sýnir
það bezt hirðuleysið, að sumstað-
ar gæti verið bezti vegur hesti og
gangandi mönnum, ef að eins
væri tekin sú rögg á sig, að ryðja
lausagrjóti úr götunum. Er slíkt
ófyrirgefanlegt hirðu- og kæru-
leysi, sem eigi má líðast til lengd-
ar í siðuðu landi. Er það áskor-
un „Austanfara", að menn taki
nú rögg á sig og láti ekki við
sama standa, heldur geri þær um-
bætur, sem eru til mikilla þæg-