Dagur - 01.11.1997, Blaðsíða 10

10- LAVGARDAGVR l.NÓVEMBER 1997
D*ffu-
ÞJÓÐMÁL
Gróska vill þjóðarafkvæði!
SVAN-
FRÍÐIJR
JÓNAS-
DÓTTIR
ÞINGMAÐUR
SKRIFAR
Gróska fer nú um landið og
kynnir afstöðu hreyfingarinnar
til ýmissa mikilvægra mála.
Gróska er stjórnmálaafl fólks
sem vinnur að samfylkingu og
sameiginlegu framboði jafnaðar-
manna og félagshyggjufólks, ekki
bara við sveitarstjórnarkosningar
heldur við næstu alþingiskosn-
ingar. Þess vegna eru hugmyndir
Grósku áhugaverðar og spenn-
andi. I þeim eru lausnir á með-
ferð mála sem menn láta böggl-
ast fyrir í umræðunni um sam-
eiginlegt framboð á Iandsvísu.
Einföld og snjöll hugmynd
Eitt af því sem gjarnan er nefnt
þegar samstarf jafnaðarmanna
ber á góma er mismunandi af-
staða til Evrópusamvinnunnar.
Afstöðu fólks til ESB er hvorki
hægt að flokka til vinstri eða
hægri. Stjórnmálaleiðtogar reyna
að afgreiða ESB með því að gefa
út tilskipun um hvort Evrópu-
samvinnan sé á dagskrá eða ekki
og eiga í erfiðleikum með að
veita aðra leiðsögn. Afstaða
hagsmunasamtaka og fólks,
hvort sem er í flokkunum eða
meðal kjósenda flokkanna, er
svo mismunandi að þverklýfur
stjórnmálafylkingar. Hér er því
um dæmigert þjóðaratkvæða-
greiðslumál að ræða eins og til-
laga Grósku vísar til. I tillögu
Grósku er lagt til að fólkið í land-
inu fái að segja álit sitt á því
hvort sækja eigi um aðild að
ESB. Ef niðurstaða úr slíkri at-
kvæðagreiðslu yrði jákvæð yrði
næsta skref að kanna hvað kæmi
út úr samningaviðræðum um að-
ild. Niðurstaða samningavið-
ræðnanna yrði síðan aftur lögð
fyrir þjóðina og ef henni væri
niðurstaðan hugnanleg yrði af
Þegar stjómmála-
flokkamir gefast upp
við úrlausn mála af
því þau ganga ekki
eftir hefðbimdnum
línum þá verður hið
beina lýðræði að taka
við svo vilji fólksins
nái fram að ganga.
aðild okkar. Semsagt, leyfum
þjóðinni að segja sitt álit á því í
almennri atkvæðagreiðslu hvort
við eigum að vera að hugsa um
ESB aðild. Framhaldið ræðst af
niðurstöðunni.
Nýtum beiut lýðræði við
lausn stórmála
Fulltrúalýðræði í flokkakerfi
dugar prýðilega þegar mál liggja
nokkurn veginn eftir flokkslínum
eða eru í takti við megnistefnur.
Þá takast fylkingar á eftir hefð-
bundnum leikreglum og niður-
staðan ætti að lýsa meirihluta-
vilja. Þegar þannig háttar hins-
vegar að mál liggja þvert á flokka
er fulltrúalýðræðið ekki eins góð
aðferð til að kalla fram meiri-
hlutavilja. Og þegar stjórnmála-
flokkarnir gefast upp við úrlausn
mála af því þau ganga ekki eftir
hefðbundnum línum þá verður
hið beina lýðræði að taka við svo
vilji fólksins nái fram að ganga.
Annars er hætt við að sterk
hagsmunasamtök fái enn meiru
um það ráðið hver verður niður-
staðan og ríkisstjórnir endi í
fanginu á forystumönnum
þeirra.
Ég sé það fyrir mér ef leið
Grósku yrði farin að þá færi fram
löngu þörf umræða um stöðu Is-
lands í atvinnu-og menningar-
Iegu tilliti við nýjar aðstæður í
breyttri veröld. Hvaða möguleika
á lítil þjóð í samfélagi þjóðanna?
Hvernig nýtum við þá möguleika
sem best fyrir okkur og afkom-
endur okkar á ókominni tíð?
Með hverjum eigum við samleið
og hvaða form finnum við því
samstarfi sem okkur er hagfelld-
ast og eðlilegast? Markviss um-
íjöllun um þessi efni væri síðan
dýrmætt veganesti fyrir fulltrú-
ana, hvort sem væri í samninga-
viðræður við ESB eða til að leita
annarra leiða. Það var auðvitað
að kynslóðin, sem ekki er mörk-
uð af hinum hörðu andstæðum
kalda stríðsins, kæmi auga á
hina augljósu og eðlilegu leið.
Við ættum að leggja eyrun vel við
þvf sem Gróska hefur að segja á
þeim fjölmörgu fundum sem
efnt verður til á næstunni.
Almerniiugiir og
ósýnileg rafeindaáhrif
EINAR
ÞORSTEINN
HÖFUNDUR
BÓKARINNAR
LÍFSSPURSMÁL
SKRIFAR
Eins og lesendur Dags hafa
fylgst með er nýbúið að taka op-
inberlega til skoðunar áhrif raf-
segulsviðs, útvarpsbylgja og al-
mennrar geislunar á lífverur.
Kastljós tók málið lyrir nýlega og
síðan buðu Geislavarnir Ríkis-
ins, Landlæknisembættið, Raun-
vísindastofnun Háskólans, Um-
hverfisráðuneytið og Vinnueftir-
lit Ríkisins til málþings um þessi
mál í Norræna Húsinu fyrir
stuttu.
Landlæknisembættið hafði
forgöngu um málið og bauð
einnig ,,tveim utanaðkomandi
mönnum" að halda erindi um
málið, þ.e. Brynjólfi Snorrasyni
frá Rannsóknarsetrinu í Eyjafirði
og undirrituðum. Margt bar
þarna á góma og var að sjá að
fullur salur fólks skemmti sér
hið besta við að fylgjast þarna
með átökum á milli fulitrúa op-
inberu aðilanna, sem telja ekkert
samhengi þarna á milli, og svo
fulltrúa nýrra viðhorfa til þessa
margumdeilda máls.
Augljóst var að vísindamenn-
irnir vissu hver um sig mikið um
sitt fag eins og vera ber. Og
gættu flestir að vísindamati sínu,
utan einn eðlisfræðingur sem
gekk svo langt að fullyrða að eitt
eða annað „væri ekki hægt“ sam-
kvæmt sínum Iærdómi.'Þá bentu
þeir á að væri virkilega eitthvað
ókannað svið eftir sem þeir vissu
ekki um, þá hefðu þeir eða
fræðibræður þeirra, vissulega
þann metnað að vilja verða fyrst-
ir til að uppgötva það. T.d. vegna
frægðarinnar sem því fylgdi. Svo
óh'klegt mætti teljast að eitthvað
nýtt svið væri til.úrþví að það
hefði ekki gerst!
Tilefni þess síðasta var það að
þeim var bent á, að til er ný
fræðigrein sem nefnist lífrafseg-
ulfræði, en hún sameinar alla
þeirra eðlisfræðivisku um raf-
magn og rafbylgjur og einnig líf-
eðlisfræðiþekkingu mannsins.
Þetta tvennt sameinað gefi nýja
og byltingarkennda innsýn í
innri starfsemi lifandi vera. Og
þar með möguleikann til lækn-
inga án þess að nota nein hefð-
bundin lyf. - En þar sem við ætt-
um ekki enn sérfræðing á því
sviði, væri útilokað að komast nú
að niðurstöðu um þetta mál.
Við andmælendur vísinda-
mannanna bentum á að gamla
setningin: „þetta er ekki hægt“
eða þetta er „brot á öllum þekkt-
um náttúrulögmálum" benti ekki
til vísindalegrar hugsunar. Enda
hefði það sama verið sagt á und-
an notkun járnbrautarinnar, bif-
reiðarinnar og ekki síst flugvélar-
innar..... Mannsandinn er ávallt
að gera hið ómögulega mögu-
legt. Og það er enda styrkleiki
hans.
En hvað snertir metnað vís-
indamanna: Þá var nefnt dæmið
alkunna frá kvasi-kristallafræð-
inni, sem Dan Shechtman, upp-
götvandi kvasi-kristallanna í
náttúrunni, hefur sagt frá: OIl
gögnin um tilveru þeirra höfðu
legið íyrir augum vísindamanna í
fjörutíu ár, en þar sem að búið
var sanna að þeir væru ekki
til... leitaði þeirra enginn uns
hann gerði það árið 1983.
„Markaður vísindakenninganna
er galopinn en enginn „fulllærð-
ur“ sæll í sinn trú kemur til að
versla."
Brynjólfur Snorrason, lagði
fram niðurstöður sínar með að-
stoð Dr. Júlíusar B. Kristinsson-
ar. Þær eru frá þrem síðustu
árum. En honum hefur tekist að
lækka seiðadauða í laxeldisstöð
frá 30% seiða niður í 6% með því
að Ijarlægja óæskileg áhrif raf-
sviðs við stöðina. - I framhaldi af
því var Landlækni bent á það að
þessi nokkur hundruð þúsund
seiði í 24 prósentunum sem Iifðu
þetta af væru greinlega haldin
„sálsýki". En hann hefur þráfald-
lega bent á það að þóknunaráhrif
eða „placebo effect" væru orsök-
in fyrir því að fólki Iíður betur
eftir Iagfæringar á rafsviði í
heimahúsum en ekki lífeðlis-
fræðileg breyting aðstæðna.
Aðspurður um það hvort það
gildi þá ekki um allar heimsókn-
ir til lækna, svaraði Landlæknir
játandi - „að sjálfsögðu". Undir-
ritaður mæltist þá til þess við
fundinn að koma því áleiðis til
hins háa Alþingis að semja ný
lyfjalög þar sem þessi þáttur
mannlegs eðlis sé tekinn með í
reikninginn. Því þannig mætti þá
spara mikinn hluta þeirra 6,7
milljarða sem nú eru greiddir ár-
lega og sjálfkrafa af þjóðinni til
lyfjaframleiðanda og sölumanna
þeirra. Þessu er hérmeð komið
aftur áleiðis til þings og þjóðar.
Á málþinginu komu fram
margar tilvitnanir í erlendar
rannsóknir, bæði faraldsfræði-
legar og klínískar. Báðir skoð-
anahópar gátu stutt sinn málstað
á þann hátt. Og báðir efuðust
um réttmæti hinna. Þrátt fyrir
allt er endanleg niðurstaða sem
allir sætta sig við ekki komin
fram ennþá. Niðurstöður rann-
sókna sem borgaðar eru af raf-
magnsframleiðendum eru til
dæmis ekki sannfærandi.
En menn voru samt sammála
um það að skilgreining fjölmiðla
á niðurstöðum rannsókna sem
koma svo hingað í þriðju eða
fjórðu útgáfu eru ekki mjög trú-
verðugar. Samt móta þær skoð-
anir almennings um þetta mál-
efni enn í dag.
Niðurstöður málþingsins í
Norræna Húsinu voru þær, að
skoða þyrfti málið mun betur
áður en endanlega „útför“ fer
fram. Þar á meðal óskaði Land-
læknir eftir svörum við skrifleg-
um spurningum til Brynjólfs
Snorrasonar. Á meðal þeirra er
þessi: „Hvernig stendur á því, að
riða sem kom hingað um 1876,
getur tengst rafsviði, þegar sveit-
irnar voru ekki rafvæddar fyrr en
um 1924?“ - Eitt svar við því er
t.d. að frávik í lágtfðni í segul-
sviði jarðarinnar geti þarna haft
sín áhrif með öðru. En fleiri rök-
rænar skýringar eru til og þær
munu verða rannsakaðar. - Það
er einmitt tengingin milli lítilla,
vart mælanlegra orkusveifla af
mismunandi tíðni í umhverfi
okkar og samskonar rafsviðs inn-
an Iíkamans, sem mælist í millj-
örðustu hlutum ampera, sem
þarf að skoða betur.
Mér bíður í grun að viðhorf
manna til þeirra náttúrufyrir-
bæra sem ekki sjást og „geti þar
af Ieiðandi ekki haft nein áhrif'
séu enn mjög við líði. Og gildir
þá einu hvort um er að ræða há-
skólamenn eða aðra. Opinber
heilsufræði og læknismennt í
landinu miðast enn í dag ein-
göngu við „efnafræðilega mann-
inn“. Því er enn verið að selja
okkur alls konar kínalífselexíra
með mörgum nýjum framandi
nöfnum, sem breytast á 17 ára
fresti eftir því sem einkaleyfin
renna út á þeim. Munurinn er sá
að nú er þetta gert í nafni vís-
inda, sem eru, þegar betur er að
gáð, tengd svo miklum hags-
munum að þar er ekki um
„akademískt frelsi" lengur að
ræða.
Árið 1989 var FDA-stofnunin
bandaríska - Fæðu- og lyfjaeftir-
lit Bandaríkjanna - einn af þeim
aðilum sem studdu fyrstu ráð-
stefnuna um nýja læknisfræði
tengda rafsegulssviðstækni þar í
landi. Þar sem FDA-stofnunin er
notuð til þess að samþykkja meg-
inþorra allra Iyfja notuðum af Is-
lendingum, þá má vera að ein-
hver sjái að hér stefnir í alvarleg-
ar læknismeðhöndlanir. Ætlar
þjóðin að vera með eða ekki?