Dagur - 06.11.1997, Qupperneq 7

FIMMTVDAGUR 6. NÓVEMBER 1997 - 7
ÞJÓÐMÁL
og umhverfismál
Í\UR
iÖLFS
FINJ
INGÍ
SON
IÐNAÐAR- OG VIÐ-
SKIPTARÁÐHERRA,
SKRIFAR
Nærfellt alla þessa öld hafa ís-
lendingar gert sér ljósa þá mögu-
leika sem felast í nýtingu orku-
lindanna, jafnt til einkanota sem
nýtingar í atvinnuskyni. Við höf-
um verið meðvituð um að með
aukinni nýtingu þeirra legðum
við grunn að efnahagslegum
framförum í landinu, bættum
lífskjörum og nú í seinni tíð
hreinna umhverfis og bættri um-
gengni um náttúruna.
Eftir því sem liðið hefur á öld-
ina hefur færni okkar og þekking
til að beisla orkuna aukist og er
nú svo komið að aðrar þjóðir líta
til okkar við þekldngaröflun á því
sviði. Jafnframt hefur markaður
fyrir orkuna aukist, hvort heldur
litið er til einkaneyslu eða þarfa
atvinnulffsins. I dag státum við
af því að vera í fararbroddi þjóða
heims hvað varðar hlutdeild
endurnýjanlegra orkulinda í
heildar orkunotkun og af því
megum við sannarlega vera stolt.
Umræðan um umhverfismál
hefur í seinni tíð orðið æ fyrir-
ferðarmeiri í tengslum við orku-
öflun og stóriðju. Sú umræða
setur okkur þó ekki einungis
skorður heldur býður hún einnig
upp á tækifæri, sem við hljótum
að reyna að nýta, Iandi og þjóð til
heilla.
ísland og gróðurhúsa-
áhrifiii
Eftir langt hlé í stóriðjumálum
og virkjunarframkvæmdum horf-
ir nú vænlega í þeim efnum. A
síðastliðnum tveimur árum hafa
tekist hér þrír samningar á þessu
sviði en á sama tíma er tilkynnt
um 1 5 slíka samninga í Evrópu
allri. Þeim sem um aukna nýt-
ingu orkulindanna fjalla er öll-
um Ijóst að umhverfis-málin og
verndun náttúrunnar setja okkur
verulegar skorður. Einmitt þess
vegna höfum við sett okkur leik-
reglur að fara eftir, reglur sem
tryggja að farið sé fram með
fullri gát og af ríkri virðingu fyr-
ir ólfkum sjónarmiðum en þar á
ég við lögin um mat á umhverf-
isáhrifum.
Umhverfismál eru hins vegar
ekki hundin við Iandamæri, þau
eru hnattræn og það skyldum við
ætíð hafa í huga við þessa um-
ræðu. Við ættum líka að vera
þess minnug að umhverfismál og
efnahagsmál eru nátengd og
verða tæpast sundur slitin, um-
það vitnar glöggt sú staðreynd að
flestar stærstu fjármálastofnanir
heims horfa sérstaklega til þeirra
í starfsemi sinni. Að auki er
áherslan á umhverfismál nú
mjög áberandi í rekstri fyrirtækja
og raunar hefur það verið orðað
Að nýta sér
rammasanmmg
Sameinuðu þjóð-
anna til að vinna
gegn nýtingu end-
urnýjanlegra
orkulinda væri
misnotkun á
samningnum og
markmiðum
hans.
svo að nú, þegar stjórnendur
flestra fýrirtækja hafa áttað sig á
gildi gæðastjórnunar á rekstur-
inn, er næsta skrefið að taka upp
aðferðir umhverfisstjórnunar.
Þessi er þróunin í ríkjunum í
kringum okkur og hennar er
þegar orðið vart hér á landi enda
fara saman markmið um gæði og
framleiðni annars vegar og virð-
ing fyrir náttúrunni hins vegar.
Stóriðjan og umhverfið
I Dagskrá 21. aldarinnar, sem er
eitt þeirra skjala sem samþykkt
var á Ríó-ráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna um umhverfi og þróun
árið 1992, var sérstök áhersla
Iögð á
• að hlutur endurnýjanlegra
orkulinda yrði aukinn í orku-
búskap heimsins,
• að ríki heims ynnu saman að
lausn á hnattrænum vanda-
málum, og
• að ríki sem hefðu yfir slíkri
orku að ráða miðluðu henni
til ríkja sem ekki réðu yfir slík-
um orkulindum.
Á sömu ráðstefnu var ramma-
samningur Sameinuðu þjóðanna
um Ioftslagsbreytingar sam-
þykktur. Lokamarkmið þess
samnings er að koma í veg fyrir
hættulegar breytingar á loftslag-
inu af mannavöldum. Það er í
fullu samræmi við ákvæði samn-
ingsins að stuðla að því að orku-
frek framleiðsla iðnvarnings fari
fram þar sem losun gróðurhúsa-
lofttegunda er minnst, svo sem á
Islandi. Annað væri rökleysa.
Þessu til stuðnings má nefna
að losun koldíoxíðs vegna ál-
framleiðslu hér á landi er ein-
ungis um tíundi hluti þess sem
yrði ef nýtt væru kol til fram-
leiðslunnar. I því sambandi má
benda á að koldíoxíð-losun frá
einu 180.000 tonna álveri, sem
nýtir raforku framleidda með
jarðefnaeldsneyti, jafngildir allri
losun Islendinga og raunar ríf-
lega það! Slíkt hlýtur að vekja
menn til umhugsunar um það
hvort ekki sé skynsamlegt að
nýta endurnýjanlegar orkulindir
okkar í þessum tilgangi enda má
öllum vera ljóst gildi þess, með
tilliti til umhverfismála.
Niðuxstaðan í Kyoto
Hugmyndir ýmissa ríkja og ríkja-
samtaka um landsbundin út-
blástursmörk mega ekki einar og
sér verða ráðandi um samnings-
niðurstöðu í Kyoto í Japan. Slík-
ar hugmyndir geta takmarkað
möguleika til alþjóðlegs árang-
urs, nái þær fram að ganga.
Að nýta sér rammasamning
Sameinuðu þjóðanna til að
vinna gegn nýtingu endurnýjan-
legra orkulinda væri misnotkun
á samningnum og markmiðum
hans. I hve miklum mæli við vilj-
um nýta orkulindirnar hlýtur þó
að verulegu leyti að ráðast af því
hvort virkjanirnar ganga gegn
annarri nýtingu landsins, svo
sem vegna landbúnaðar, veiði og
ferðamennsku.
Þegar slíkir hagsmunir rekast
á hlýtur arðsemi nýtingar að
skipta miklu máli en ennfremur
sjónarmið náttúruverndar. Auð-
vitað verður hverju sinni að meta
verndargildi út frá náttúrufars-
legum sjónarmiðum, svo sem
vegna jarðmyndana, gróðurs,
dýralífs, vatnafars og jarðhita-
svæða auk lífríkis þeirra.
Orkufrekur iðnaöur
Kenneth Peterson, forstjóri Columbia Ventures Corporation, við steinsteypta einingu i kerskálann við álver Norduráls á Grundartanga. Iðnaðarráðherra bendir á i grein sinni að losun koldíoxíðs vegna álframleiðslu hér
á landi er einungis um tíundi hluti þess sem yrði ef nýtt væru kol til framleiðslunnar.