Dagur - 30.12.1997, Blaðsíða 3

ÞRIÐJVDAGUR 30. DESEMBER 1997 - 3
AKUREYRI NORÐURLAND / VIÐ ÁRAMÓT
L. a
Baráttan heldur áfram
GUNNLAUG-
m ,
JULIUSSON
SVEITARSTJÓRIA RAUF-
ARHÖFN
SKRIFAR
Það er góð hefð að líta um öxl
um áramót og slá mati á síðustu
skrefin í Iífshlaupinu um leið og
menn reyna að átta sig á því hvað
við tekur hinu megin við áramót-
in. Þannig eru áramótin tími
ákveðins uppgjörs og undirbún-
ings fyrir komandi ár. Lífið í litl-
um sjávarplássum á Islandi gekk
sinn vanagang á árinu 1997, eða
hvað?
Það er kannski svo að minnið
kallar ekki fram neina stórvið-
burði sem upp úr standa en sama
er, dropinn holar steininn. Það
var óskemmtilegt að fá tölur
Hagstofu Islands yfir þróun bú-
setu á landsbyggðinni og sjá
hvernig Gordionshnútur, sem
fólksflutningar til Reykjavíkur
eru, herpist æ harðar að byggð-
um víðs vegar um landið. Það er
nú einu sinni svo að ég hef þá
bjargföstu skoðun að blómleg
búseta á landsbyggðinni ásamt
myndarlegri höfuðborg sé sú
þjóðfélagsgerð sem hæfi best
þeim landkostum sem við byggj-
um tilveru okkar á. I hugum
þeirra sem eru á annarri skoðun
er þetta vafalaust einhvers konar
„dalakofasósialismi" en sú nafn-
gift hefur aldrei haldið fyrir mér
vöku.
Hvað er til ráðs er spurt og
víða er fátt um svör. Er það nátt-
úrulögmál að fólk flytjist til höf-
uðborgarsvæðisins eða er hér um
að ræða afleiðingu sem á sér skil-
greinda orsökr Þar kemur vafa-
laust margt til. Samdráttur í fisk-
veiðiheimildum og tilflutningar á
þeim hafa ákveðin áhrif. Fram-
leiðsluheimildir í landbúnaði
hafa einnig dregist gríðarlega
saman á liðnum einum og hálf-
um áratug. Síðan hefur orðið
veruleg breyting á atvinnulífinu á
annan hátt en það er sívaxandi
vélvæðing. Meira og minna sjálf-
virkar vélar leysa mannshöndina
af hólmi í sívaxandi mæli, bæði
til lands og sjávar. Slíkt skiptir
gríðarlega máli. Að síðustu má
nefna að farið er að gera miklu
harðari rekstrarlegar kröfur til
fyrirtækja en áður og það kemur
glöggt fram í mannahaldi.
Að öðru óbreyttu þýðir þetta
mikinn samdrátt í atvinnutæki-
færum á landsbyggðinni og fólki
er því nauðugur einn kostur að
flytja á höfuðborgarsvæðið þar
sem tækifærin bjóðast, eða
hvað?! Ákvarðanir stjórnvalda
hafa einnig gríðarleg áhrif í þessa
átt. Stórkostlegar framkvæmdir á
suðvesturhorninu kalla á allan
þann mannskap sem hægt er að
fá. Svona var þetta fyrir tíu árum
síðan þegar Perlan, Kringlan,
Ráðhúsið og Flugstöðin í Kefla-
vík voru í byggingu á sama tíma.
Sama verður upp á borðinu nú
þegar ráðast skal í gríðarlegar
stóriðjuframkvæmdir í Hvalfirði
og Straumsvík á sama tíma. Með
þeim ákvörðunum er beinlínis
verið að skvetta olíu á þann eld
sem brann nógu vel áður.
Orkan nýtt í fjórðungnum
Þeirri skoðun hefur verið hreyft á
Austfjörðum að þar verði engin
stónárkjun byggð nema að tryggt
sé að orkan frá henni verði fyrst
og fremst nýtt til atvinnuupp-
byggingar í fjórðungnum. Það er
eðlilegt að slíkum sjónarmiðum
vaxi fylgi þar sem baráttan íyrir
að halda sínu fer vaxandi. Ég hef
lesið að þeim skoðunum sé hald-
ið stíft á lofti í Svíþjóð að orku-
fyrirtæki, sem fái heimild til
virkjunar fallvatna vítt og breitt
um landið, skuli skila ákveðnum
fjármunum í hlutfalli við fram-
leiðsluna til heimahéraðsins,
sem nýtist til atvinnuuppbygg-
ingar. Því ekki að ræða málin á
þeim nótum hérlendis, sérstak-
lega þar sem Landsvirkjun hefur
einkarétt til virkjunarfram-
kvæmda en Reykjavíkurborg og
Akureyarbær heimta arð út úr
rekstri fyrirtækisins til að létta
skattbyrði fbúa sinna.
FlutHÍHgur Byggðastofnunar
til Sauðárkróks
Nokkur umræða hefur átt sér
stað um málefni Byggðastofnun-
ar á árinu og sérstaklega flutning
stofnunarinnar til Sauðárkróks.
Nú mun það ekki valda neinum
kaflaskilum í byggðaþróun í
landinu enda þótt Byggðastofn-
un verði hér eftir staðsett úti á
landi. Á hinn bóginn minnir
þessi umræða mann á að stjórn-
völdum hefur gengið mjög erfið-
lega að móta sér fastmótaða
stefnu varðandi staðsetningu
ýmissa verkefna og stofnana sem
eru rekin á vegum ríkisins. Það
er alltaf átakamikið að rífa gam-
algróna stofnun upp og flytja
hana til. Miklu auðveldara er að
ákveða hvar ný verkefni sem
alltaf eru að koma upp verði
staðsett í stað þess að hafa ein-
hverja sjálfgengisvél í gangi sem
segi að allt skuli sett niður á höf-
uðborgarsvæðin u.
I Aflvakaskýrslunni margum-
ræddu kom m.a. fram að stærst-
ur hluti þess fjármagns sem veitt
er til verkefna á landsbyggðinni
fer í Ijárfestingar á meðan stærst-
ur hluti þess fjármagns sem
rennur til höfuðborgarsvæðisins
fer til að greiða laun. Það er af-
leiðing þess að stærstur hluti
þeirra stofnana sem reknar eru á
vegum ríkisins eru staðsettar á
höfuðborgarsvæðinu.
Nú má maður svo sem ekki al-
farið einblína á hvernig stóri
bróðir ætti að standa að málum
þegar minnst er á hvað hægt er
að gera til að hægja á fólksflutn-
ingum til höfuðborgarsvæðisins.
íbúar sveitarfélaga út um land
verða einnig að líta í sinn eigin
barm og átta sig á hvað er í
þeirra valdi. Skólamálin eru að
verða æ mikilvægari í hugum
fólks um allt land, bæði á höfuð-
borgarsvæðinu og á landsbyggð-
inni. Mikilvægi þess að börn á
landsbyggðinni njóti jafnréttis til
náms á við börn á höfuðborgar-
svæðinu verður æ mikilvægara.
Niðurstöður samræmdra
Iirófa sláandi
Eg orða þetta svona vegna þess
að það er sláandi í niðurstöðum
samræmdra prófa að einkunnir
eru ætíð hæstar úr skólum í
Reykjavík. Það hlýtur að vera
vegna þess að þar séu hæfari
kennarar og meiri festa í skóla-
starfi en annars staðar. Þessa
stöðu verða sveitarstjórnarmenn
á landsbyggðinni að meta raun-
sætt og setja sér ákveðin mark-
mið í þeim efnum. Meðan skólar
á landsbyggðinni skila almennt
lakari árangri en skólar í höfuð-
borginni, þá stendur landsbyggð-
in höllum fæti í samkeppninni
um það fólk sem hún má síst við
að missa.
Hærri framfærslukostnaður
landsbyggðarheimila
Annað sem skiptir máli í þessu
efni eru laun þess fólks sem
vinnur í hinum dreifðu byggðum.
Maður heyrir af og til umræðu
um atvinnustig hér og þar, og
ástandið er mismunandi gott. Því
verður hins vegar ekki á móti
mælt að enda þótt verkafólk við
sjávarsíðuna vinni fulla vinnu, þá
er oft á tíðum ekki um háar tekj-
ur að ræða, því uppgripin sem
komu alltaf af og til hér áður,
þau eru ekki lengur til. Ekki má
gleyma því að minnast á tekjur í
landbúnaðinum þar sem laun
bænda hafa lækkað gríðarlega á
liðnum árum og eru víða fyrir
neðan fátækramörk. Þetta er
staðreynd sem ekki verður litið
fram hjá, enda þótt atvinnu-
ástand sé þokkalegt, eru launin
ekki há. Það er vonlaust að halda
blómlegu mannlífi á landsbyggð-
inni ef fólkið hefur ekki ásættan-
Iega afkomu. Margháttaður
kostnaður við framfærslu heimil-
anna er miklu hærri á lands-
byggðinni en á suðvesturhorn-
inu.
Hér að framan hefur verið
minnst á nokkur þau atriði sem
hafa verið ofarlega í huga mínum
á liðnu ári og koma einnig til
með að vera uppi á borðinu á
komandi tímum. Umræða um
þessi mál hefur til þessa verið til
þess að gera tætingsleg og ekki
leitt til neinnar ákveðinnar
stefnumörkunar né markvissar
niðurstöðu.
Ráðstefna um byggðamál sem
haldin var á Akureyri sl. vor skil-
aði engri niðurstöðu, enda var
þess kannski ekki að vænta.
Neyðarúrræði stjórnarherranna á
síðustu vikum er að fara að
byggja upp „minihöfuðborgir" á
landsbyggðinni. A hvern hátt það
skal gert er enn óljóst, enda hér
um að ræða fálmkennd vinnu-
brögð úrræðalausra manna. Mitt
mat er það að til þess að brjóta
umræðuna upp, þurfi sveitar-
stjórnarmenn á landsbyggðinni
og aðrir sem málið varðar að taka
saman höndum og heija mark-
vissa umræðu um stöðu almenn-
ings, hag fyrirtækjanna og hvern-
ig eigi að sækja fram til þess að
hægja á búsetuþróun liðinna ára
og helst snúa henni við.
Inn í þessa umræðu þarf að
koma skipulag stjórnkerfis hins
opinbera, fyrirkomulag á sam-
starfi sveitarfélaga og hvernig
hægt sé að byggja sterkari grunn
undir atvinnulíf og búsetu á
landsbyggðinni. Með niðurstöðu
úr slíkri umræðu þarf lands-
byggðin síðan að sækja fram til
að knýja á um þær breytingar
sem menn telja að til þurfi að
koma á heimavelli og hjá hinu
opinbera svo mögulegt sé að
breyta þróuninni.
Þetta er ekki einfalt, ekki auð-
velt og ekki víst um árangur en
eitt er vist, löng vegferð hefst
ætíð á fyrsta skrefinu.
Þór hefur snúið vöm í sókn
GUÐMUND-
UH.SIGUK
BJORNSSON
FORMAÐUR ÞÓRS
Nú í desember hefur stjórn
Iþróttafélagsins Þórs náð lang-
þráðu takmarki, en það er að
ljúka gerð skuldaskilasamninga
við fyrirtæki, sjóði, banka og ein-
staklinga, alls um 60 aðila.
Þegar ný stjórn tók við í mars
1 996 var aðalmarkmiðið að rétta
félagið við fjárhagslega, en
skuldir þess voru þá orðnar óvið-
ráðanlegar. Nú er nærri tveggja
ára þrotlausri baráttu lokið, þar
sem ekki sá til lands lengi vel, en
nú er þetta að baki og framund-
an er tími félagslegrar og iþrótta-
legrar uppbyggingar.
Til að ná þessu markmiði höf-
um við notið mikils velvilja Akur-
eyrarbæjar og er hægt að fullyrða
að án aðstoðar bæjarins hefði
þetta aldrei telúst.
Eins og komið hefur fram í
fjölmiðlum samþykkti Bæjar-
stjórn Akureyrar framlag til Þórs
að upphæð 20 milljónir króna,
sem.háð var þeim skilyrðum að
jafnhá upphæð skulda félagsins
yrði felld niður. Þetta hefur nú
tekist með einstökum velvilja Ak-
ureyrarbæjar og allra hinna fjöl-
mörgu kröfuhafa.
I dag er fjárhagsstaða félagsins
þannig að skuldir hafa lækkað úr
52,5 m. kr. í 12,5 m. kr. Sú upp-
hæð var sett á skuldabréf og hef-
ur aðalstjórn Þórs tekið að sér
greiðslu þess á næstu 13 árum.
Með þessum aðgerðum eru allar
deildir félagsins gerðar skuld-
lausar og er því augljóst að
rekstrarumhverfi þeirra verður
allt annað og betra en verið hef-
ur. Allar skuldir félagsins voru
tilkomnar vegna reksturs hinna
3ja deilda félagsins, en engar
skuldir voru vegna byggingar fé-
lagsheimilisins Hamars.
Aðstoð Akureyrarbæjar við Þór
var ýmsum skilyrðum háð, t.d.
þurfti að nást að semja við alla
kröfuhafana og einnig voru fé-
laginu sett ýmis skilyrði varðandi
meðferð fjármála, bókhald og
uppgjörsmál.
Það er alveg morgunljóst að
við gerum okkur fulla grein fyrir
því að okkur hefur verið sýnt
mikið traust í þessu sambandi og
þessu trausti ætlum við ekki að
bregðast. Við höfum breytt lög-
um félagsins, sem gera mun alla
fjármálastjórn ábyrgari og einnig
höfum við ráðið tvo starfsmenn,
annars vegar framkvæmdastjóra
félagsins og hinsvegar deildar-
stjóra og mun hann starfa fyrir
allar deildir félagsins. Einnig
hefur verið ráðinn bókari í hluta-
starf og færir hann bókhald allra
deilda félagsins.
Aðalstjórn félagsins hefur átt
mjög ánægjulegt samstarf við
stjórnir hinna 3ja deilda félags-
ins, knattspyrnudeildar,
körfuknattleiksdeildar og hand-
knattleiksdeildar, og hafa allir
lagst á eitt með að gæta mikillar
ráðdeildar í rekstri, halda öllum
útgjöldum í algjöru lágmarki og
byggja á þeim mikla efnivið
íþróttafólks sem er í yngri ilokk-
um félagsins.
Þá langar mig að \i'kja aðeins
að framtíðinni, en því miður
hafa öll áform önnur en að koma
tjármálunum í lag orðið útund-
an. Við erum svo lánsöm í Þór að
unglingastarf félagsins hefur
verið í mjög góðum höndum
undanfarin ár. Mjög öflugir
íþróttamenn eru að ganga upp í
meistaraflokk í knattspyrnu og
körfuknattleik og í mínum huga
er ekki nokkur vafi á að þarna
eru afreksmenn á ferð sem eiga
eftir að færa félaginu meistara-
flokkstitla í náinni framtíð sé
rétt á málum haldið. Einnig eig-
um við öfluga handknattleiks-
menn og hefur meistaraflokkur
sett stefnuna á 1. deild í vetur.
Ágætu velunnarar Þórs. Nú
ríður á að standa saman, efla fé-
lagsandann og samstöðuna sem
þarf til að íþróttamenn okkar
finni þann baráttukraft sem þarf
að vera til staðar ef árangur á að
nást. Okkar stjórnarmanna bíða
mörg óleyst verkefni og vil ég
nefna stórt baráttumál sem er
bygging íþróttahúss á félags-
svæðinu, tengt við Hamar, en frá
því Hamar var byggður hefur
ætíð verið gert ráð fyrir íþrótta-
húsi á svæðinu.
Það segir sig sjálft að verulegir
erfiðleikar eru því samfara að
þurfa að nota 3 íþróttahús sitt í
hverju bæjarhverfinu til að full-
nægja æfingaþörf félagsins.
Oldmr hefur hins vegar verið
gert ljóst að ekki sé á döfinni að
heimila byggingu íþróttahúss við
Hamar og höfum við Þórsarar
ekki önnur vopn í baráttunni en
að sýna fram á það augljósa jafn-
rétti sem slík húsbygging yrði, en
því verður ekki mótmælt að sú
aðstaða sem stærstu íþróttafé-
lögunum á Akureyri er boðin er
engan veginn sambærileg og er
þá vægt til orða tekið.
Bygging knattspyrnuhúss á
Þórssvæðinu hefur komið sterkt
inn í umræður að undanförnu og
höfum við tekið þeirri umræðu
afar fagnandi og bundið miklar
vonir við að af byggingu geti orð-
ið í allra nánustu framtíð. Þarna
eru aðstæður mjög góðar land-
fræðilega til að byggja slíkt hús
og hægt að nota þá aðstöðu sem
fyrir er t.d. búningsklefa og bíla-
stæði.
Að lokum vil ég hvetja alla
Þórsara og velunnara félagsins
hvar sem þeir búa á landinu til
að taka höndum saman og gera
Iþróttafélagið Þór að stórveldi á
fþróttasviðinu í næstu framtíð.
Þeim fjölmörgu aðilum sem
gerðu okkur kleift með stór-
mannlegu átaki í fjármálunum
að eignast slíka framtíðar-
drauma, færi ég hugheilar þakk-
ir og óska þeim og öðrum
velunnurum félagsins og Þórsur-
um öllum gleðilegs árs.