Dagur - 30.12.1997, Blaðsíða 4

4 - ÞRIÐJUDAGUR 30. DESEMBER 1997
Tkgpr
AKUREYRI NORÐURLAND / VIÐ ÁRAMÓT
Það styttist í að
„íramtíöm“ skelll á
Við áramót lítum við gjarnan yfir
farinn veg og reynum að meta
það sem áunnist hefur á árinu
sem er að líða og ef til vill um-
liðnum árum, um leið og við
veltum því fyrir okkur hvað
framtíðin muni bera í skauti sér.
Frá því ég fór að fylgjast með
umræðum í þjóðlífinu hafa flest
framtíðaráform miðast við alda-
mótin, þessi merku tímamót sem
nú nálgast óðfluga. Því er ef til
vill ekki svo fráleitt að segja að
„framtíðin" sé að skella á.
A síðasta ári eins og á árunum
þar á undan hafa miklar breyt-
ingar átt sér stað í íslensku þjóð-
félagi. Sumar breytingarnar eru
til góðs og fleyta okkur fram á
við, en af öðrum er ástæða til að
hafa áhyggjur. Það er því Ijóst að
við þessi áramót eins og svo
mörg önnur að margvíslegur
vandi blasir við. Eitt vandamálið
er byggðavandinn sem svo er
nefndur, eða stöðug fækkun
fólks á landsbyggðinni sem
streymir til höfuðborgarsvæðis-
ins.
Þegar ég velti þessum málum
lyrir mér verður mér oft hugsað
til hennar ömmu minnar sem
lést fyrir fáum árum og náði
þeim merka áfanga að Iifa í heila
öld. Það er skrýtið að hugsa til
þess að þrátt fyrir rúmlega 1100
ára búsetu fólks í okkar ágæta
landi, þá lifði hún amma mín
nánast allar framfarir sem orðið
hafa í Iandinu frá því það byggð-
ist. Hún fæddist í torfbæ í af-
skekktum dal á Vestfjörðum, þar
sem fólkið dró fram lífið á því
sem landið gaf. Mór var elds-
neytið og Iýsi Ijósmetið og svo
einfalt tæki sem hjólbörur var
ekki orðið almenningseign. Eng-
ar vélar voru til og því ekki vél-
knúin tæki og ekki einu sinni
stígvél svo fólkið var því alltaf
blautt í fæturna. Engin gerviefni
voru til og það er gaman að velta
því fyrir sér hvernig okkar heim-
ur liti út ef allt í einu hyrfi allt
sem framleitt hefur verið úr efn-
um sem ekki voru til fyrir 100
árum, og þannig mætti halda
áfram að velta vöngum.
Það er því ekkert undarlegt að
þessum umbrotatímum í sögu
þjóðarinnar hafi fylgt breytingar
á búsetu fólks landinu.
Nýkomnar eru út tvær skýrslur
um þessi mál, önnur samin fyrir
Aflvaka eða Reykjavíkurborg og
hin samin af Félagsvísinda-
stofnun fyrir Byggðastofnun.
Flestir sem tjáð hafa sig um Afl-
vakaskýrsluna eru á einu máli
um að hún sé bæði illa unnin og
full af rangfærslum. I mínum
huga er þó ekki það sem í henni
stendur ámælisverðast, heldur
framsetningin. Báðar þessar
skýrslur ná tilgangi sínum. Aíla-
vakaskýrslan nær því markmiöi
sínu mjög vel að efla enn á ný til
ófriðar í Iandinu milli lands-
byggðar og höfuðborgarsvæðis-
ins. Skýrsla Félagsvísindastofn-
unar er á hinn bóginn vönduð og
svarar mörgum þeirra áleitnu
spurninga sem menn hafa verið
að velta fyrir sér um orsakir bú-
ferlaflutninga hér á Iandi.
En auðvitað er ekki hægt að
tala um höfuðborgarsvæðið og
síðan landsbyggðina sem eins-
leita einingu þar á móti. Utan
höfuðborgarsvæðisins eru
margskonar samfélög stór og
smá hvert með sínum sérein-
kennum og jafnvel sérþörfum.
Það sem eflt getur byggð á Akur-
eyri hefur ef til vill engin áhrif á
Djúpavogi eða Þingeyri og öfugt.
Augljóslega á stór hluti bú-
setubreytinga í landinu sér full-
komlega eðlilegar skýringar. Fólk
flytur úr strjálbýli í þéttbýli eins
og Islendingar hafa gert alla
þessa öld. Breytingin sem við
sjáum nú, felst einkum í því að
þéttbýliskjarnarnir við sjávarsíð-
una sem voru aðdráttaraflið og
toguðu til sín fólkið úr sveitun-
um á fyrri hluta aldarinnar eru
búnir að missa aðdráttarafl sitt
og hafa orðið að láta undan síga
fyrir stærri stöðum og þá fyrst og
fremst höfuðborgarsvæðinu.
Margir halda því fram að besta
ráðið til að snúa þróuninni við sé
að mynda nokkra kjarna á lands-
byggðinni til mótvægis við höf-
uðborgarsvæðið. Ef til vill hefur
þetta einhver áhrif, en leysir ekki
vandann. Akureyri og Eyjafjarð-
arsvæðið hafa á undanförnum
árum verið eina raunverulega
mótvægið við höfuðborgarsvæð-
ið, en hefur þó varla staðið und-
ir nafni sem slíkt. Hér í þessum
kjarna hefur ekki nema rétt tek-
ist að halda í horfinu hvað þá að
svæðið hafi keppt við höfuðborg-
arsvæðið um fólkið. Því hlýtur
að vera eðlilegt að spurt sé hvort
líklegt sé að minni kjarnar á
Mið- Austurlandi og norðan-
verðum Vestljörðum geri betur.
Ég hef undanfarin 14 ár búið
á tveimur fyrirmyndarstöðum á
Iandsbyggðinni, Neskaupstað og
Akureyri. Þessi bæjarfélög eru
um margt ólík, en eiga það sam-
eiginlegt að á þeim báðum er
gott að búa. Á undanförnum
árum hefur íbúatala á Akureyri
nánast staðið í stað, en í Nes-
kaupstað hefur fólki fækkað,
hvað veldur?
I Neskaupstað er veðursæld
mikil og þar búa tæplega 1700
manns. Atvinnulífið gengur vel
og hefur ef til vill aldrei verið
blómlegra og atvinnulífið er fjöl-
breytt a.m.k. miðað við marga
staði á landsbyggðinni. Heil-
brigðisþjónusta er eins og best
gerist, góðir skólar, grunnskóli,
verkmenntaskóli og tónlistar-
skóli, nýtt og glæsilegt íþrótta-
hús og öflugt menningarlíf.
Samgöngur við bæinn hafa stór-
Skákskóli íslands heldur í sam-
vinnu við Skákfélag Akureyrar
skáknámskeið fyrir drengi og
stúlkur á Norðurlandi og fer það
batnað og í bænum eru verslanir
og veitingastaðir, þó auðvitað sé
úrvalið fábreyttara en á stærri
stöðum. Hvað vantar til að fólki
geti liðið vel á stað eins og Nes-
kaupstað?
Á fundi á Akureyri fyrir sköm-
mu taldi Stefán Jón Hafstein
upp ýmis markaðsleg atriði sem
ekki voru með í könnun Félags-
vísindastofnunar, en vissulega
hafa áhrif á ákvörðun fólks þeg-
ar það velur sér búsetu. En það
er fleira sem hefur áhrif og eins
mætti spyrja, viltu ekki búa á
stað þar sem:
* þú ert uppalinn og átt þínar
rætur, fjölskyldu og vini?
* þú ert stór hluti af samfélag-
inu og það sem þú segir og gerir
hefur áhrif?
* þú getur verið öruggur um
börnin þín?
* þú getur verið virkur í félags-
og menningarstarfi?
* þú þekkir alla þegar þú ferð
út að skemmta þér?
* þú ert laus við streituna sem
oft fylgir stærra samfélagi?
og það jafnvel þó að samfélag-
ið bjóði ekki upp á alla kosti
stærri samfélaga. Auðvitað eru
áherslurnar ekki allstaðar eins
og öll samfélög hafa sína kosti og
galla. En er ekki samanburður-
inn að rugla okkur í ríminu?
Erum við ekki oft að gera kröfur
til minni samfélaga sem þau geta
aldrei uppfyllt og horfum fram
hjá kostum þeirra? Gera íbúar
minnstu þéttbýlisstaðanna sömu
kröfur og gerðar eru til staða
með 1-2000 íbúa og gera þeir
aftur sömu kröfur og gerðar eru
til 15000 manna samfélags? Er
þetta ekki að einhverju leyti sókn
eftir vindi? Er grasið svo miklu
grænna hinum megin við læk-
inn?
Það eiga ekki öll samfélög að
vera eins. Nú er ég þeirrar skoð-
unar að sem mestur jöfnuður
eigi að ríkja milli fólks hvar sem
það býr, en sé samt enga ástæðu
til þess að allt sé eins. Grunn-
þarfir allra samfélaga þarf að
uppfylla, en það getur verið
skynsamlegt og hagkvæmt fyrir
alla, líka þá sem búa í strjálbýl-
inu að þeir þurfi að sækja ýmsa
þjónustu til stærri staða, og eins
að þeir sem búa í þéttbýlinu
þurfi að sækja önnur lífsgæði til
sveita. Aðalatriðið er að það sé
sátt um þessi mál og fólkið í
Iandinu sé sammála um skil-
greiningu grunnþarfanna. Við
vorum einu sinni ein þjóð í einu
landi og ef til vill verður það eitt
af stóru verkefnum komandi
missera að ná því marki á ný.
En við þurfum að taka okkur
tak á fleiri sviðum. Hér í bæ eru
verkefni framtíðarinnar næg og
margt ógert. Sem betur fer tókst
fram dagana 2. til 4. janúar
1998. Kennarar verða stórmeist-
ararnir Jóhann Hjartarson og
Helgi Ass Grétarsson. Skáldé-
að koma hjólum atvinnulífsins
sem voru við það að stöðvast fyr-
ir fáum árum af stað á nýjan leik.
En okkur gengur hægt að vinna
bug á atvinnuleysinu og alltof
margar vinnufúsar hendur eru
hér enn án atvinnu. Atvinnumál-
in verða því áfram í brennidepli.
Leggja verður áherslu á að auka
hlut þjónustustarfa í atvinnulíf-
inu. Frumvinnslan stendur að
flestu Ieyti vel, en verulega vant-
ar á að þjónustan sé næg. Með
aukinni sjálfvirkni í atvinnulíf-
inu verður frítími fólks meiri og
því ekki síður ástæða til að upp-
fylla þarfir íbúanna á því sviði.
Fiskveiðar og vinnsla verða enn
um sinn burðarásar atvinnulífs-
ins, en um leið og við nýtum
auðlindir sjávarins skynsamlega,
þá verður við að leggja áherslu á
að fjölga stoðunum undir efna-
hagslífið. Við megum ekki Ieggja
öll eggin í sömu körfuna.
Á næstu árum verða mennta-
mál að hafa forgang. Skólinn er
einn af hornsteinum samfélags-
ins og það eina sem getur tryggt
okkur góð lífskjör í framtíðinni
er góð menntun barnanna okkar.
Menntun sem er samkeppnis-
hæf við það besta sem þekkist
annarsstaðar. Tryggja verður
Ijarmagn til skólastarfs í sam-
ræmi við ábyrgð skólanna á
framtíð okkar. Kennarar eiga að
hafa góð Iaun, en það á ekki að
vera kjarasamningatriði hvernig
skólunum er stjórnað.
En mér er því miður engin
spádómsgáfa gefin og sé því
ósköp skammt inn í framtíðina.
Ég er viss um að það sama átti
við hana ömmu mína, hún hefur
ekki getað gert sér grein fyrir
nema mjög litlum hluta þeirra
breytinga sem hún sá á sinni
ævi. Hinsvegar gerir það ekki svo
mikið til, því að það er ekki spá-
dómsgáfan sem ræður því hvern-
ig okkur kemur til með að vegna
í framtíðinni, heldur hvernig
okkur tekst að vinna úr þeim
möguleikum og tækifærum sem
okkur bjóðast. Söguritarar á síð-
ari hluta 21. aldarinnar verða
ekki að velta vöngum yfir því
hversu langt við sáum inn í
framtíðina, heldur hversu vel við
nýttum þau tækifæri sem okkur
buðust til að búa í haginn fyrir
komandi kynslóðir. Verkefnið er
eilíft. Á sama hátt og síðasta
aldamótakynslóð og þær sem á
eftir fóru gerðu sitt til að tryggja
okkar stöðu, er það nú okkar
verkefni að halda vel á spilunum
og nýta okkar tækifæri til að
tryggja áframhaldandi öfluga
byggð í landinu.
Með bestu óskum um gleði-
legt ár.
Iögum á Akureyri gefst kostur á
að senda þátttakendur en þátt-
tökugjald er 800 krónur.
- GG
Stórmeistarar
kcnnaskák
ASGEIR
MAGNUS-
SON
FRAMKVÆMDASTJÓRI
SKRIFSTOFU ATVINNU-
LlFSINS A AKUREYRI
SKRIFAR
Inga Ragnarsdóttir, húsmódir og nuddari.
Að njóta að-
ventuimar
Ertu búin að öllu?
Áttu miMð eftir?
Þetta eru spumiugar
sem hver kona alia-
vega, heyrir oft á dag
í desembermánuði.
Hvað það er sem hún á eftir, eða
er búin með, það fyigir ekki
spurningunni, jú, því auðvitað
vita allir hvað er verið að spyrja
um. Bakstur, hreingerningar,
jólagjafir og þessháttar. Þetta eru
mál desembermánaðar og fylgi-
fiskur aðventunnar.
Fyrir einhverjum árum síðan
ákvað ég að aðventan ætti að vera
tími ánægjunnar; lesa góðar bæk-
ur, fara í jólaglögg og hitta vini
sína og svo er ég svo heppin að
margir af mínum ættingjum og
vinum eiga afmæli á jólaföstunni.
Þannig að desembermánuður er
tími dekurs og ánægju í mínu lífi
og þá ekki síður fjölskyldunnar.
Ég vona að á því verði engin
breyting, þetta fyrirkomulag er
svo miklu skemmtilegra en sí-
felldar áhyggjur af því að eiga svo
og svo mikið eftir að gera fyrir jól-
in.
Sinfóníu-
hljómsveit
Norðurlands
með nýárs-
tónleika
Nýárstónleikar Sin-
fóníuhlj óms veitar
Norðurlands verða í
Glerárkirkju sunnu-
daginn 4. janúar nk.
kl. 17.00 en þetta er
fimmta starfsár
hlj óms veit arinnar.
Hljómsveitin flytur 8. sinfóníu
tékkneska tónskáldsins Antonín
Dvorak og píanókonsert nr. 3 eft-
ir Ludwig van Beethoven. Ein-
leikari verður Daníel Þorsteins-
son píanóleikari, löngu kunnur
landsmönnum fyrir fjölda tón-
leika en stjórnandi er Guðmund-
ur Óli Gunnarsson.
Beethoven frumflutti píanó-
konsert nr. 3 árið 1803, en með
því verki var brotið blað í tónlist-
arsögunni þar sem tónskáldið fór
áður ótroðnar slóðir í tónsetn-
ingu og stíl. Dvorak samdi 8. sin-
fóníuna þegar hann var á hátindi
frægðar sinnar. Um hann hefur
verið sagt að hugmyndir tón-
skáldsins hafi flætt svo hratt fram
að það hafi vart geta hamið þær,
enda kemur verkið áheyrendum
sífellt á óvart í endalausum marg-
breytileika sínum. — GG