Dagur - 15.04.1998, Síða 4

20-MIDVIKUDAGUR ÍS. APRÍL 1998
UMB ÚÐALAUST
Svavar boðar samfylMngu
„Þaö er alveg sama hvar maður kemur, allsstaðar er fólk að tala um að hinn gamli kjarni Allaballans vilji ekki vera með íþessu sam-
fylkingarferli, og menn tilfæra í þvi sambandi ýmis ummæli sem til að mynda Hjörleifur Guttormsson og Ragnar Arnalds hafa látið
fal/a í þá veru."
Svavar Gestsson brást vel og
drengilega við hugrenningum
sem ég birti hér í blaðinu fyrir
þremur vikum og snerust um
samfylkingu vinstrimanna, í til-
efni af orðum sem hann lét falla
um það málefni í viðtali við Kol-
brúnu Bergþórsdóttur. Greinin
sem ég skrifaði hét „Svavar boðar
sundrungu," en í yfirgripsmikilli
og ítarlegri svargrein sinni and-
mælir hann því mjög ákveðið að
hann hafi boðað sundrungu í
nefiidu viðtali, og verða andmæli
hans ekki skilin nema svo að
hann kjósi öðru fremur að
vinstrimenn hérlendir snúi bök-
um saman og myndi breiða og
öfluga stjómmálahreyfingu sem
geti boðið íhaldsöflunum byrginn
á þann hátt að gagn sé að. Um
leið og vert er að þakka Svavari
fyrir að kveða uppúr í þessu mik-
ilvæga málefni með afgerandi
hætti Iangar mig til að prjóna við
þetta samtal okkar fáeinum orð-
um um það hvemig sá misskiln-
ingur að hann gangi erinda
þeirra sem tvístra vilja vinstri-
hreyfingunni komst á kreik.
Bjartsýni...
Einsog öllum er kunnugt hefur
aukist mjög bjartsýni í röðum
vinstrimanna um það að takast
megi að stilla svo saman strengi
í þeirra röðum að flokkarnir á
þeim væng hætti að vera áhrifa-
litlar sellur sem í hæsta lagi geta
komist til áhrifa eða þó öllu
heldur til bitlinga þegar íhaldinu
eða framsókn þóknast að skjóta
einhveiju þessara flokksbrota
um stundarsakir einsog hækju
undir sín eigin völd. Ekki síst
fóru þessar væntingar að
blómstra eftir borgarstjórnar-
kosningarnar fyrir fjórum árum
og þegar kom á daginn skömmu
síðar að öll flokksbrot vinstri-
manna voru lent sömu megin
víglínu stjórnmálanna á Alþingi.
Samfylkingarviljinn hefur ekki
síst verið ríkur á meðal yngra
fólksins á vinstrikantinum,
einsog birtist nú síðast í sameig-
inlegu fundahaldi ungliðadeilda
allra flokkanna undir því ágæta
nafni „nokkrir góðir dagar án
íhaldsins." Og raunar er álitamál
hvort rétt sé að tala um að ein-
ingarhugmyndin sé eitthvað sér-
staklega bundin við ungt fólk;
líklega er nær lagi að hvergi sé
andstöðu við slíka samfylkingu
að finna, nema í röðum hinna
elstu og kannski veðurbitnustu
sem starfa í þessum hreyfingum.
...og svartsýni
Það hefur enn orðið til að auka
fólki tiltrú á að þessi hugmynd
geti orðið að veruleika að æ
fleiri úr forystuliði vinstriflokk-
anna hafa lýst yfir stuðningi við
hana, þar á meðal stjórnmála-
menn sem áður hafa verið frá-
bitnir slíku sameiningartali. Uns
nú er svo komið að nánast allir
hafa lýst vilja til að leggjast á
þessa sveif og gleyma gömlum
væringum, - nema einna helst
nokkrir gamalreyndir forystu-
menn Alþýðubandalagsins. Þetta
er ekki sagt til að fjandskapast
út í þessa menn; staðreyndin er
bara einfaldlega sú að sama
hvað aðrir raula þá hafa ýmsir
vopnabræður Svavars úr þing-
flokki Alþýðubandalagsins verið
vægast sagt tregir til að lýsa yfir
vilja til sameiningar á vinstri-
vængnum; þvert á móti hafa
þeir fyrst og fremst lagt áherslu
á fyrirvara sína við slíkar hug-
myndir, hamrað á málefna-
ágreiningi þarsem hann er að
finna, eða beinlínis lýst sig and-
víga þessu tali. Það vita allir við
hveija er átt, og alveg óþarft að
vera að hengja á þá einhveija
merkimiða, svona liggur bara
landið nú þegar aðeins Ijórðung-
ur lifir af kjörtímabilinu.
Siunír eru mótfallnir...
Nú kann að vera að þessi mál
líti eitthvað öðruvísi út í augum
þeirra sem standa í fremstu víg-
línu, en hinsvegar er ekkert
vafamál hvernig þetta birtist því
fólki sem horfir á málin utan
frá: það er alveg sama hvar mað-
ur kemur, allsstaðar er fólk að
tala um að hinn gamli kjarni
Allaballans vilji ekki vera með í
þessu samfylkingarferli, og
menn tilfæra í því sambandi
ýmis ummæli sem til að mynda
Hjörleifur Guttormsson og
Ragnar Arnalds hafa látið falla í
þá veru. Og margir eru jafn-
framt þeirrar skoðunar að sami
flokksarmur muni aldrei fást
nema þá nauðugur inn í ein-
hverskonar kosningasamflot, og
draga þá svo lappirnar að til-
raunin sé vís til að mistakast af
þeim sökum. Og marga hefur
maður líka heyrt segja að best sé
kannski að leggja allar samein-
ingarhugmyndir á ís þartil þessi
kynslóð stjórnmálamanna hefur
Iokið sínum erindum £ pólitík;
fyrr geti vinstrihreyfingin ekki
andað léttar.
...en ekki Svavar
Sjálfur hef ég haldið því fram að
hvað sem kunni að vera hæft í
svona vangaveltum, þá eigi þær
ekki við Svavar Gestsson, sem
óneitanlega er sá áhrifamesti í
sínum flokksarmi. Það álit að
hann sé í hjarta sínu fylgjandi
einingu vinstrafólks og jafnaðar-
manna hef ég ekki aðeins byggt
á því að hann hefur margoft
sýnt sig í að vera skynsamur og
klókur maður, heldur líka á því
að honum er sjálfum best ljóst
hvílík eftirmæli hann fengi í
stjórnmálasögunni ef hann færi
að enda Iangan og harðsóttan
baráttuferil gegn afturhaldsöfl-
unum með því að fara að ganga
erinda íhaldsins og splundra
mikilvægustu tilrauninni til að
hnekkja veldi þess.
Misskilnmguriim
úr sögimni
Af þessum sökum varð ofan-
greint viðtal við Svavar til nokk-
urra vonbrigða. Því að mér virt-
ist ekki annað mega Iesa út úr
því en að hann teldi allt þetta
sameiningatal til óþurftar og að
það hefði eingöngu skaðað A-
flokkana, og að sjálfur teldi
hann það helst vænlegt til ár-
angurs að þeir byðu fram hvor í
sínu lagi einsog endranær við
næstu kosningar. Og ég var ekki
einn um að skilja viðtalið svo, ég
hitti marga sem voru á sama
máli, þar á meðal tvo vini mína
úr Sjálfstæðisflokknum sem
sögðu glaðhlakkalegir:
- Jæja, þarna jarðaði Svavar
endanlega allt þetta sameining-
arkjaftæði ykkar.
Því skrifaði ég grein og nefndi
hana „Svavar boðar sundrungu."
En nú hefur Svavar semsé upp-
lýst að það sé alrangur skilning-
ur á sínum orðum, og er afar
gleðilegt til þess að vita. Þá geta
vinstrimenn dregið andann létt-
ar og farið að snúa bökum sam-
an.
Meniimgarvaktin
Hefnd spænsku veirunnar?
ELIAS
SNÆLAND
JONSSON
SKRIFAR
Fyrir flesta íslendinga tilheyrir
árið 1918 rækilega sögunni til.
Af eðlilegum ástæðum muna
fáir sem nú lifa atburði þessa
árs gleði og sorgar af eigin raun,
þótt þeir séu vissulega til eins og
sjá mátti og heyra í heimildar-
kvikmyndinni um „Spænsku
veikina" sem ríkissjónvarpið
sýndi í páskaleyfi landsmanna.
A þessu ári gerðist margt í
senn: Islendingar losnuðu loks-
ins undan danskri stjórn þegar
landið varð fullvalda ríki. Heljar-
kuldi fór um landið, með hafís
fyrir flestum ströndum, svo eftir
situr í þjóðarsögunni heitið
„frostaveturinn mikli.“ Og inflú-
ensan sem gekk um heiminn
undir nafninu „Spænska veikin"
lagði mikill hluta landsmanna í
rúmið og tók líf nokkur hundruð
þeirra.
Fátæk þjóð í vanda
Islendingar voru svo sannarlega
fátæk þjóð í vanda árið 1918,
þrátt fyrir gleðiatburðinn 1. des-
ember. Mestur hluti lands-
manna bjó við hörmulegar að-
stæður, lifði í fátækt f afar lélegu
húsnæði. Oftar en ekki var vart
hægt að hita þessi hýbýli upp í
mestu kuldunum vegna skorts á
eldsmat. Þjóðin bjó sem sagt við
skilyrði sem við þekkjum í dag af
frásögnum frá fátæku löndunum
sem ganga gjarnan undir sam-
heitinu „þróunarríkin.“
Við slíkar aðstæður kom
spænska inflúensan og hirti sinn
toll hér eins og annars staðar.
Þessu tókst að koma vel til skila
f heimildarkvikmyndinni sem
Elín Hirst og Viggó Ásgeirsson
eiga veg og vanda af. Áhorfand-
inn fékk góða innsýn í hvernig
ástandið var, einkum í höfuð-
borginni, á meðan veikin gekk
yfir.
Lifir veiran?
Tengsl veikinnar við nútímann
felast ekki aðeins í endurminn-
ingum um sögulega atburði,
heldur líka í leit vísindamanna
að veirunni sem orsakaði þessa
skæðu farsótt sem kostaði millj-
ónir manna Iífið víða um lönd.
Norður á Svalbarða liggja
nokkur fórnarlömb veikinnar f
frosinni jörð. Vísindamenn ætla
að grafa þá upp og ná sér í bita
til að skoða nánar í rannsóknar-
stofum vestur í Ameríku.
Mörgum mun þykja þetta fá-
ránlegt glæfraspil sem hefur
engan tilgang annan en að full-
nægja sögulegri forvitni. Ef veir-
an er enn lifandi í Iíkamsleifun-
um þá gæti hún að sjálfsögðu
valdið miklum skaða ef hún
kæmist aftur í menn. Þetta virð-
ist hins vegar kjörið efni í
spennukvikmynd eða „X-Files“-
þátt: „Hefnd spænsku veirunn-
ar“ - eða þannig.