Dagur - 21.08.1998, Page 7

ÞJÓÐMÁL
tfi "*aö_aK .ir h'iöa'uitzö B
FÖSTUDAGUR 21. ÁGÚST 1998 - 7
Járnkarlinn svarar
Svarbréf til Þrastar
Haraldssonar
Þú sendir mér tóninn í opnu
bréfi í Degi í dag. Þar vitnar þú
til umræðuþáttar í útvarpi þar
sem við Hrafnkell A. Jónsson
ræddum virkjana- og stóriðjumál
á Austurlandi og fram kemur í
skrifum þínum að þú hafir orðið
fyrir vonbrigðum með málflutn-
ing minn og þú teljir mig geng-
inn í lið með vondum mönnum
sem stjórna orku- og stóriðju-
málum þjóðarinnar. I lok grein-
arinnar spyrð þú hvort ég sé að
breytast í járnkarl og í reyndinni
svarar þú þeirri spurningu sjálf-
ur í bréfi þínu í Degi.
I bréfinu vitnar þú einnig til
þess að við hefðum verið sam-
herjar á fyrri tíð, setið í Ieshring-
um og rætt um arðrán og vonda
kapítalista en nú hafi ég skipt
um skoðun, „keflað“ græningj-
ann í sjálfum mér og gengið í Iið
með hinum verstu öflum. Þú
gefur jafnframt í skyn að þú haf-
ir engu tapað af róttækum við-
horfum og berjist enn af fullri
hörku gegn spilltu stjórnkerfi og
hvers kyns sukki. Og barátta þín
er háð úr stól blaðamanns í
Reykjavík þar sem þú átt auðvelt
með að fylgjast með hraðri upp-
byggingu og þenslu á flestum
sviðum. Þú bjóst að vísu um
nokkurra ára skeið úti á landi og
líklega þess vegna örlar annað
veifið í skrifum þínum á skiln-
ingi á þeirri afstöðu sem ég hef
til virkjana- og stóriðjumála í
ljósi þeirrar byggðaþróunar sem
er að eiga sér stað.
Eg vil í þessu svarbréfi mínu
skýra þá afstöðu sem ég hef til
virkjanaframkvæmda á Austur-
Iandi og uppbyggingu orkufreks
iðnaðar í Ijórðungnum ásamt því
að minnast stuttlega á viðhorf
mín til afstöðu hörðustu um-
hverfisverndarsinna.
Byggðaröskimiit
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að fólksflutningar frá
landsbyggð til höfuðborgarsvæð-
is hafa verið viðvarandi vanda-
mál lengi. Astæður þessa suður-
streymis eru margar og misjafn-
lega auðvelt að finna Ieiðir til að
spyrna gegn þróuninni. Allir sem
ræða byggðaröskunina viður-
kenna að einhæft atvinnulíf
landsbyggðar eigi þarna drjúgan
hlut að máli og því séu aðgerðir
á sviði atvinnumála eitt af því
sem nauðsynlegt er að sinna ef
stöðva á þróunina eða snúa
henni við.
Nýverið hafa verið birtar spár
um mannaflaþróun í sjávarút-
vegi og fiskvinnslu. Þær greina
frá því að störfum við fiskveiðar
muni fækka um tugi prósenta á
komandi árum og eins muni
störfum við fiskvinnslu fækka
um 4000-5000 á næsta áratug.
Þetta eru svo sannarlega ógn-
vænleg tíðindi fyrir landsbyggð-
ina og flestir sem vilja vinna að
eflingu hennar skynja að engan
tíma má missa til að tryggja að
mótvægi við þessa þróun komi
til. Ymsar stofnanir og fyrirtæki
fyrir sunnan hafa hamast við að
taka tillit til þess að byggðarösk-
unin muni halda áfram sem
aldrei fyrr og á þeim grunni rísa
verslunarhallirnar hver á fætur
annarri og er þeim m.a. ætlað að
taka á móti þeim tugþúsundum
landsbyggðarmanna sem gert er
ráð fyrir að flytji í „dýrðina“ áður
en Iangt um Iíður. Eg og reyndar
margir aðrir landsbyggðarmenn
\iljum gera allt sem í okkar valdi
stendur til að koma í veg fyrir að
þessi þróun eigi sér stað og þá
duga smáskammtalækningar
ekki einvörðungu heldur verður
að stuðla að uppbyggingu at-
vinnulífs á landsbyggðinni sem
vegur þungt og þar kemur orku-
frekur iðnaður til sögunnar.
Því fer fjarri að ég álíti að álver
eða önnur stór iðjuver sé það
eina sem skiptir máli hvað varð-
ar uppbyggingu atvinnulífsins
úti á landi. Lítil og meðalstór
fyrirtæki af öllu tagi eru gulls
ígildi en til að mæta þeirri ugg-
vænlegu þróun sem spáð er á
sviði mannafla í frumvinnslu-
greinum verður einnig að grípa
til úrlausna sem felast í orku-
frekum iðnaði og á því s\iði eiga
Austfirðingar mikla möguleika
nú um stundir.
JámkarlsviðhorfLn eru ekki
I bréfi þínu gefur þú í skyn að
viðhorf mín til virkjana- og stór-
iðjumála á Austurlandi hljóti að
vera ný því ég hafi áður haft heil-
brigðar skoðanir sem þú hafir
oftast verið sammála.
Ég vil minna á það að frá þvf
fyrir 1980 hafa austfirskir sveit-
arstjórnarmenn nær samfellt
lagt áherslu á nauðsyn þess að á
Austurlandi verði virkjað og ork-
an nýtt til iðnaðar í ijórðungn-
um. Ég hef bæði sem bæjarfull-
trúi í Neskaupstað og fulltrúi á
þingum Sambands sveitarfélaga
í Austurlandskjördæmi stutt fjöl-
margar tillögur um þetta efni og
unnið að því að koma þessum
sjónarmiðum á framfæri. Við-
horf mín um þessi mál eru því
Ijarri því að vera ný.
Alla tíð hefur það verið ljóst í
mínum huga að ef á að byggja
stórvirkjun eða virkjanir á Aust-
urlandi verði ekki komist hjá því
að færa umhverfisfórnir. Að álíta
annað er barnaskapur. Ég hef
líka talið mikilvægt að rannsókn-
ir fari fram á umhverfisáhrifum
AUa tíð hefur það
verið ljóst í miniun
huga að ef á að hyggja
stórvirkjun eða virkj-
anir á Austurlandi
verði ekki komist hjá
því að færa umhverf-
isfómir. Að álíta auu-
að er hamaskapur.
slíkra mannvirkja og Ieitað verði
eftir samkomulagi við þá aðila
sem helst hafa umhverfisvernd á
sinni könnu um það hvernig
skuli að málum staðið. Það er
hins vegar mat mitt að ýmsir
umhverfisverndarsinnar á Aust-
urlandi hafi að undanförnu farið
offari í málflutningi sínum og
því geti reynst þrautin þyngri að
komast að samkomulagi við þá
um þessi efni. Þeir umhverfis-
verndarsinnar sem lengst hafa
gengið hafa ekki hikað við að
fara með rangt mál til að geta
málað sem svartastar myndir af
áhrifum virkjanaframkvæmda og
iðjuvers. Stundum hefur mér
jafnvel fundist örla á Green-
peace-málflutningi hjá þessu
ágæta fólki, slíkar eru öfgarnar.
Athyglisvert er hve greiðan að-
gang þessir talsmenn umhverfis-
verndar hafa að íslenskum fjöl-
miðlum en Ijölmiðlarnir hafa að
undanförnu nær eingöngu beint
sjónum sínum að umhverfis-
áhrifum virkjana og iðjuvers á
Austurlandi en \irðast forðast
eins og heitan eldinn að fjalla
um félagslegu áhrifin.
Þú talar í bréfi þínu um að ég
hafi keflað græningjann í sjálf-
um mér. Því vil ég mótmæla og
fullyrði að ég sé fjarri því að vera
umhverfissóði í hugsun. Ég tel
hins vegar að ég sé raunsær og
viðurkenni að ekki verði komist
hjá því að færa fórnir til að ná
fram þeim jákvæðu áhrifum sem
virkjanir og iðjuver myndu hafa á
austfirskt samfélag. Það er t.d.
staðreynd að kostnaðarsamar
umhverfisrannsóknir hafa verið
gerðar í tengslum við Fljótsdals-
virkjun og ég tei fráleitt að dæma
þær allar ónýtar einfaldlega
vegna þess að Landsvirkjun stóð
að þeim eins og sumir umhverf-
isverndarsinnar virðast vilja
gera. Vegna þessara rannsókna
álít ég að vart sé ástæða til að
framkvæma umhverfismat frá
grunni hvað varðar þá virkjun,
heldur eigi að kappkosta að nýta
rannsóknirnar eins og frekast er
kostur og byggja nauðsynlegar
frekari rannsóknir á þeim. Með
þeim hætti væri verið að spara
tíma og tryggja nýtingu á því fjár-
magni sem þegar hefur verið var-
ið til rannsóknanna. Hvað varðar
aðra virkjunarkosti eins og t.d.
virkjun við Kárahnjúka þarf ekki
að deila því samkvæmt Iögum
heyra þær undir umhverfismat.
Þú mátt kalla þessa afstöðu
mína hrokafulla eða finna enn
verri lýsingarorð yfir hana enda
kæri ég mig kollóttan um skoð-
anir blaðamanna syðra.
Timinn er dýrmætur
I mínum huga og í huga minna
samstarfsmanna hér eystra
skiptir miklu máli að ákvarðanir
um virkjun og orkufrekan iðnað
verði teknar sem fyrst. Okkur er
nefnilega Ijóst að grundvallar-
breyting í atvinnumálum er ein
mikilvægasta forsenda þess að
mögulegt verði að snúa núver-
andi byggðarþróun við. Um
þessar mundir er mikill áhugi
fyrir því að byggja upp orkufrek-
an iðnað á Reyðarfirði og þenn-
an áhuga verðum við Austfirð-
ingar að nýta okkur. Það þarf
væntanlega ekki að minna þig á
hvað gerst hefur á sviði virkjana-
framkvæmda og orkufreks iðn-
aðar hér á landi nú hin síðari
árin. Ahersla hefur verið lögð á
virkjanaframkvæmdir syðra og
þar hefur uppbygging iðnaðarins
einnig verið. Og nú síðustu mán-
uði hefur mikið verið að gerast í
orkufrekum iðnaði á landshorn-
inu þínu; stækkun álversins í
Straumsvík, stækkun járnblendi-
verksmiðju, bygging álvers í
Hvalfirði, undirbúningur
magnesíumverksmiðju o.fl. Oll
þessi uppbygging togar til sín
fólk ásamt því að áfram er mark-
visst unnið að því að sem mest af
opinberri starfsemi verði byggð
upp á suðvesturhorninu og þar
verða einnig til langflest störfin í
verslun en á því sviði gengur
þenslan brjálæði næst. Sömu
sögu er að segja um tölvuiðnað
eða hugbúnaðarframleiðslu en
þar gerir fáránleg gjaldskrá
Landssímans fyrirtækjum erfitt
fyrir að byggja upp starfsemi úti
á landi. Við þessu öllu verðum
við landsbyggðarmenn að bregð-
ast og því fyrr því betra. Að mínu
mati getum við ekki látið um-
hyggju fyrir heiðargæs og hrein-
dýrum koma í veg fyrir að virkjað
verði á Austurlandi og orkan nýtt
þar.
Eins og þú bendir réttilega á í
bréfi þínu er auðvelt fyrir þig að
sitja í blaðamannsstóli syðra og
skrifa í hneykslunartón um
gamla hugsjónamenn sem breyst
hafa í járnkarla. Við okkur hér
eystra blasir hins vegar blákaldur
veruleikinn og honum viljum við
mæta með stórtækum aðgerðum
í okkar landshluta. Við viljum
nefnilega byggja upp nútíma-
samfélag á Austurlandi þar sem
fólki Ijölgar og það býr við góð
lífskjör. Við viljum ekki horfa að-
gerðarlaus á byggðina missa fólk
og lífskraft heldur viljum við
hagnýta þá stórkostlegu mögu-
leika sem landshlutinn býr yfir.
Lái okkur hver sem vill.
Annars vil ég geta þess að héð-
an úr nýja sveitarfélaginu, sem
þú kýst að kalla Austurríki, er
margt gott að frétta. Stóru sjáv-
arútvegsfyrirtækin ganga dúnd-
urvel, mannlíf er blómlegt á
mörgum sviðum og ýmsum þörf-
um verkefnum sinnt af krafti. Ég
vona svo að lífshamingja þín og
sveitunga þinna aukist þegar þú
getur innan tíðar farið daglega
og verslað í Smáranum en þar er
mér tjáð að eigi að starfa þrjú
hundruð fleiri en nú eru búsett-
ir á Eskifirði.
Með gamalli baráttukveðju.