Dagur - 12.11.1998, Síða 4

20-FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1998
Xte^MT'
MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU
i.
Hófferilinn 15 áragamall
með sögu um raðmorðingja í
TMM, skrifaði skáldskap í
Vikuna ogeftir5 ára „þögn“
varð hann handhafi Laxness-
verðlaunanna.
Það er kannski dramatísering að tala um
5 ára þögn hjá skáldi á ofanverðum þrí-
tugsaldri en Sindri Freysson, sem hlaut
Bókmenntaverðlaun Halldórs Laxness í
síðustu viku fyrir skáldsöguna Augun í
bænum, byrjaði snemma. Sjö ára gamall
ákvað hann að gerast skáld, birti skrif sín
víða á táningsárunum og rétt rösklega tví-
tugur átti hann ljóðabók og smásagna-
safn að baki. Síðan eru liðin fimm ár.
ímynduð eyja - má
kaílast ísland
- Jæja, og um hvað er þetta?
„Þetta er vond spurning. Og þú færð
vont svar,“ svaraði Sindri og brosti illyrmis-
lega. Naut þess að sitja hinum megin við
borðið - en Sindri hefur starfað sem blaða-
maður á Morgunblaðinu frá því um tvítugt.
„Þetta er saga um forboðna ást sem er ekki
þóknanleg því samfélagi þar sem þetta ást-
arsamband á sér stað. Svo er glæpur fram-
inn. Bæði glæpur í þeim skilningi sem rétt-
arríkið leggur í það orð en einnig eru fleiri
glæpir framdir...“
- Uvernig er ástin forboðin?
„Ungur læknir kemur í b'tið samfélag í
ímynduðum bæ á ímyndaðri eyju sem við
getum kallað Island. Hann þekkir þennan
bæ frá æsku sinni en gerir sér fljótlega
grein fyrir því hversu falskar minningar
geta verið. Skömmu eftir að hann snýr
aftur hittir hann konu sem hann verður
heltekinn af. Sú kona er í hjónabandi.
Svo eru ýmsir aðrir fletir á þessari ástar-
sögu sem eru ekki samkvæmt ströngustu
púrítönsku kröfum."
- Og þú vilt væntanlega ekki skemma
fyrir sölumöguleikum með því að skil-
greina þessa fleti nánar?
„....Read the book!“
Þorpið viðráðanlegt
- Hvers vegna velurðu þorpið sem sögusvið
- verandi sjálfur heilsteypt horgarbam?
„Smábærinn er viðráðanlegur söguheim-
ur og það er hægt að gera ákveðna stúdíu á
honum, sem hefur miklu víðari skírskotun
út í stærra þjóðfélag. En bærinn er sömu-
Ieiðis ein forsenda þess að sagan þróast
eins og hún gerir. Bæir sem þessir eru frek-
ar einangruð samfélög og sjálfhverfir að
mörgu leyti. Fólk sem kemur að utan og er
að sækjast eftir öðrum hlutum en eru við-
teknir í slíku samfélagi finna fyrir þeirri
ógn sem getur stafað af nálægðinni."
- A/ hverju ákvaðstu að nota glæp?
„Sko, það verður í raun óhjákvæmilegt
„Annars held ég að einfaldleikinn sé ofmetinn og það sé ofmikil éhersla hjá agapáfum íslenskra
bókmennta á að það séu allir að skrifa einhvern símskeytastíl - sem ég kalla hinn norræna
þurrkuntustíl. mynd: þók.
Emfaldleikinn
ofmetinn
að saga þessara persóna endi í einhvers
konar glæp. Eg er órafjarri allri predikun
- en ef fólk sniðgengur ítrekað strúktúr,
gildi og siðalögmál samfélags, er viðbúið
að það brenni sig.“
Engu að tapa
- Valui Helgafell áskilur sér rétt til að gefa
út handritin sem berast t keppnina. Varstu
ekkert tvístígandi við að senda handritið
inn, vitandi að fengir þú ekki verðlaunin
þá hefðiru brunnið inni með bókina fyrir
þessi jólin?
„Eg hafði engu að tapa. Verkið var til-
búið og mér lá ekkert á. Ég játa það
hreinskilnislega að þarna sá ég von um
tekjur, ef ég myndi vinna, sem væru nær
sannvirði handritsins miðað við þá vinnu
sem að baki því liggur. Slík samkeppni
hefur líka ákveðna kosti. Það er verkið
sem þarf að standa sig og engu máli
skiptir hvort höfundurinn sé karl eða
kona, tvítugur eða sjötugur, hafi gott orð-
spor eða vafasamt fyrir ritstörf, skurð-
gröft eða íjöldamorð. Nafnleysið er skjól
fyrir höfundinn, verkið er berskjaldað."
Norræni þurrkimtustílliim
Skáldskapur Sindra hefur stundum verið
sakaður um háfleygni.
- En hafa skrifþín breyst?
„Það ætla ég að vona. Ég held að ég sé
að verða látlausari. Ég hef ekki þessa „ung-
æðislegu" þörf sem ég kannski hafði einu
sinni, til þess að sprengja allt í loft upp og
efna til flugeldasýninga. Eg hef þó varla
breyst í annan mann, en þótt ég sé hugsan-
lega enn með regnboga í hárinu þá eru
fætumir í drullunni. Nú geri ég fyrst og
fremst þá einföldu kröfu að stíllinn þjóni
innihaldinu. Þannig að sagan komist mála-
lengingarlaust til skila í stað þess að vera
með einhvem hamagang í stíl.
Annars held ég að einfaldleikinn sé of-
metinn og það sé of mikil áhersla hjá
agapáfum íslenskra bókmennta á að allir
séu að skrifa einhvern símskeytastíl - sem
ég kalla hinn norræna þurrkuntustíl.
Þessar kellingar, jafnt karlar sem konur,
hafa oft fengið eða þótt líkleg til að fá
Norðurlandaverðlaunin. Norskir höfund-
ar gera mikið af þessu, skrifa svona 3ja
orða setningar: „Lea er örg. Allt var
breytt. Gustav hætti í vinnunni.“ etc. Þá
vil ég frekar læti og hávaða.“
- Þú ert þá ekki einn af þeim sem geta
ekki litið á kjöl æskuverkanna án þess að
roðna?
„Burnt them all... Nei, ég skammast mín
ekki fyrir þau þótt ég finni kannski ekki til
lífrænna tengsla við bækumar. Þá sjaldan
sem mér hefur orðið á að líta í þær þá hef-
ur mig langað til að byrja að krota og end-
urskrifa sögumar. En það er ég í dag sem
væri þá að ritskoða Sindra Freysson fyrir 5-
10 árum síðan. Ég vona bara að ég sé í ei-
lífri endurskoðun og þróun. Ef höfundur
er ekki stöðugt að endurskoða sitt verk þá
er hann náttúrulega að búa sjálfum sér vel
orðaða gröf þar sem er frekar vont að
hvíla.“ LÓA
Sami sauriim er verstur
Ég skil ekki af hvetju uppeld-
is“menning“ (einhvem veginn
verður víst að réttlæta baráttu-
taut fyrir feðraorlofi) þessarar
siðmenntuðu, norrænu þjóðar er
enn á því stigi sem raun ber
vitni. Það eru áratugir sfðan
kona varð hér fyrst bæjarstjóri,
18 ár síðan einstæð móðir varð
forseti, nærri aldarfjórðungur
síðan konurnar í útvíðu buxun-
um sungu „en þori ég, vil ég, get
ég,“ og hvöttu stúlkur landsins
áfram.
Samt erum við enn að berjast fyrir því
að karlmenn fái að eyða tíma með ný-
fæddum börnum sínum.
Fjölskylduþvaður ráðamanna
Ráðamenn þvaðra öðru hveiju um fjöl-
skyldustefnu, leiðrétta þurfi kynbund-
inn launamun, auka hlut kvenna í
stjórnmálum og sveigjanlegan (??!?!)
vinnutíma fyrir foreldra. Okei, þetta
tekur allt tíma en virkar dálítið
einsog menn séu að sletta ijóm-
anum, eggjahrærunni og mar-
engsinum á tertuna áður en
kannað er hvort svamptertubotn-
inn féll í ofninum eður ei. Á
meðan karlmenn fá ekki að taka
óstuddir ábyrgð á börnum sínum
verður kynbundnum launamun
ekki útrýmt, né hlutur kvenna í
stjórnmálum aukinn. Eins og
kunnugt er þykir réttast að
steypa sökkla áður en hús er
reist. Þessi ágæta regla á við um
barnauppeldi eins og annað. Ef karl-
menn eiga að fá að taka jafnan þátt í
uppeldi barna, öðlast jafna ábyrgðar-
kennd á við mæður þurfa þeir að fá
launað sjálfstætt feðraorlof rétt eins og
mæður fá fæðingarorlof. Og enginn
virðist hafa áttað sig á þessu nema ráða-
menn Reykjavíkurborgar sem hafa ný-
lega lokið Iofsverðu verkefni þar sem 8
körlum var gefínn kostur á 3ja mánaða
MENNINGAR
VAKTIN
Meðan karlar fá
ekki álíka langt
fæðingarorlof og
konur er engin
von til þess að
kynin verðijafn
eftirsóttir starfs-
kraftar á vinnu-
markaði.
feðraorlofi og var ekki annað á þeim að
heyra sem komu fram í heimildarmynd-
inni, Feður í fæðingarorlofi, en þeir
væru ekki bara hæstánægðir með þenn-
an tíma - heldur væri ekkert eðlilegra en
karlar önnuðust börn sín.
Htnmasæng hrekkur skammt
Móður- og föðurkenndin er ekki með-
fædd. Ábyrgðartilfinning gagnvart eigin
börnum sprettur aðeins og eingöngu
upp af umönnun. Tvær vikur í himna-
sæng með móður og barni hrökkva
skammt.
Eins og Jón Sigurðsson sagði ein-
hvern tímann svo skemmtilega, og Þor-
valdur Gylfason rifjaði upp í þætti sín-
um um helgina: „sami saurinn er verst-
ur.“ Þorvaldur notaði sér tilvitnunina til
að telja okkur trú um að fyrst Jón vildi
aflétta einokunarverslun Dana þá hefði
hann áreiðanlega; væri hann lifandi nú,
sótt um aðild Islands að ESB með
hraði. Ég er ekki alveg jafn snjöll og
Þorvaldur og veit ekki hvernig ég á að
nýta þessa fínu fullyrðingu fæðingaror-
Iofi karla til framdráttar. En það er ör-
ugglega hægt.