Dagur - 16.02.1999, Blaðsíða 4

20-ÞRIDJUDAGUR 16. FEBRÚAR 1999
ro^tr
BRÉF TIL KOLLU
Elsku KoIIa.
Mexíkó. Land hinna
miklu andstæðna. Aldin-
garður, eyðimörk. Allsnægt-
ir, allsleysi. Sumir eiga allt,
aðrir ekkert. Fáeinir
drottna, flestir þjóna. Þeir
sem þjóna eygja enga von.
Orbirgðin er þeirra hlut-
skipti. Engin millistétt, ekk-
ert réttlæti.
í þrjú hundruð ár stóð stríðið. Og hver var
uppskeran? Landnemar og frumbyggjar búa
að vísu í sama landinu. Frumbyggjar lögðu í
búið allt það bezta, sem þeir áttu. Þúsunda
ára sögu, þúsunda ára menningu. Menn-
ingu, sem Mexíkó byggir á í dag. Menningu
sem er allt í senn, heillandi, litrík, djúpstæð
og ástríðuþrungin. En hvað um það. Spán-
verjar drottna. Indfánar þjóna.
Eg veit þú ferð stundum út í búð, Kolla, og
kaupir appelsínur. Þú kemur heim og setur
þær í skál. Appelsínur eru augnayndi. Þú flett-
ir af þeim hýðinu og drekkur ilmandi safann.
Appelsínur eru gómsætar. En hefurðu velt því
fyrir þér, KoIIa, hvað það er langur vegur frá
appelsínutrénu inn á stofuborðið þitt? Hef-
urðu velt því íyrir þér, hversu margar hendur
hafa farið um þennan ljúffenga ávöxt?
í höfuðstöðvuniun
Við ókum lengi eftir mjóum veginum. Hann
ætlaði aldrei að taka enda. Handan við girð-
inguna var endalaus röð af appelsínutrjám í
fullum blóma. Þúsundir, milljónir. Trén
stundu undan þunga sínum eins og óléttar
konur. Þau biðu þess, að tínslumenn kæmu
og losuðu þau undan byrði sinni. Á einum
stað stóð múlasni bundinn við kerru. Kerran
var full af appelsínum. Maðurinn stóð uppi í
stiga með poka framan á sér. Hann tíndi
appelsínurnar í pokann, varlega eins og
hann væri með egg í höndunum. Minnti á
sigmann í bjarginu heima.
Það var vörður við hliðið. Lágvaxinn,
þeldökkur. Hann leit varla upp, þegar okkur
bar að. Eflaust þekkti hann bílinn. Samt heils-
aði hann ekki. Hann var hattlaus, tötrum bú-
inn. Sólin var hátt á lofti, miskunnarlaus og
brennandi. Hann flýtti sér aftur undir hrörlegt
skýlið. Til hvers skyldi hann vera þama? Ætli
hann sé vopnaður? Eg spurði einskis.
Við vorum komin í höfuðstöðvarnar. Með-
fram veginum stóðu kofar. Nei, það er of
stórt orð. Þetta voru hreysi, byggð úr pappa-
kössum, gluggalaus, hurðalaus, skökk og
skæld. Eg hélt þetta væru hýbýli hundanna.
Þarna bjó starfsfólkið. Nokkrar konur stóðu í
þyrpingu. Þær litu upp. Horfðu á okkur for-
vitnum augum. Vatn i stórum bala. Þvotta-
dagur. Á snúrum hengu snjakahvítar skyrtur.
Stungu óþægilega í stúf við sóðalegt um-
hverfið. Þarna voru líka börn. Hvað biði
þeirra í framtíðinni?
Fólk við færihand
Eiginlega Iangaði mig ekki til að sjá meira.
Eg kunni framhaldið. Minnti mig á Kína
forðum daga. Fólk við færiband, fólk að
flokka appelsfnur, stórar og litlar, skemmdar,
óskemmdar. En ég gat ekki snúið við. Eg
varð að fylgja leiðsögumanninum. Fólkið fór
að pískra, þegar það sá okkur. Vorum við
svona framandi? Þeldökk andlit, há kinn-
bein, strítt svart hár. Þetta voru allt ungling-
ar, sýndist mér. Og þó, hér voru líka mæður.
Feðurnir voru úti á akrinum.
Færibandið var gríðarlega langt. Fólkið var
margt, margar hendur, stórar og smáar.
Sumir brostu feimnislega, aðrir horfðu í
augu mér. Eg skynjaði vonleysið. Það var al-
gert.
Ailt þetta fólk kom úr nærliggjandi byggð-
um. Kom utan úr eyðimörkinni. Kom til að
vinna sér inn peninga. Fjóra dollara á dag. Það
var allt og sumt. Fjórir dollarar nægðu fyrir
baunum, pipar og tómötum. Lífsnauðsynjum.
Svo sneri það heim aftur. Heim í hreysin sín.
Til að búa sig undir nýjan vinnudag.
Þarna var kirkja og jafnvel skóli. Kirkja tel-
ur fólki trú um, að annað Iíf og betra taki við
að þessu loknu. Þannig er hægt að sætta sig
við þrældóminn. En hvað með skólagöngu?
Námið verður að bíða. Nú er uppskerutím-
inn. Allir sem vettlingi geta valdið, verða að
vinna. En eftir appelsínurnar koma melón-
urnar, síðan tómatarnir, svo vínberin. Það er
nóg vinna allt árið. Aldrei tími til að fara í
skóla. Allir verða að hjálpast að. Hjálpast að
til að Iifa af, lifa af daginn í dag.
Arðurinn af appelsínunum er mikill. Þær
fara á dýrustu markaði heims, seljast á
hæsta verði. En maðurinn sem tíndi þær í
poka, konan, sem flokkaði þær og barnið,
sem raðaði þeim í kassa, fá engan arð. Þau
bera ekkert úr býtum nema baunadisk að
loknum vinnudegi.
I hvert skipti sem ég flysja appelsínu, rifj-
ast upp fyrir mér þessi stund á appelsínu-bú-
garðinum. Eg horfi aftur inn í þessi svörtu
augu, og ég skynja angistina, bjargarleysið.
Æ, Kolla, og mér sem finnast appelsínur
svo góðar.
Þín Bryndts
Imenningar
LÍFIÐ
Lóa
Aldísardóttir
Portishead stefið
Ymsir hafa haft orð á því að
Máni Svavarsson seilist heldur
langt með því að titla sig einan
fyrir tónlistinni í sjónvaqssþátt-
unum Sönn íslensk sakamál.
Aðalstef þáttanna, sem er sér-
lega vel
valið og
laðar fram
sakamála-
stemn-
ingu
stofunni
jafn snarlega og hið
heimilislega X-files stef, en
stefið er bara ekki Mána heldur
fengið að láni frá hljómsveitinni
Portishead. Stefið er af annarri
plötu bandsins úr laginu Over
og eftir því sem best er vitað er
hvergi minnst á Mána Svavars-
son á því geisladiskahylki.
LeiMmsin
Leikritið Kóríólanus eftir
Shakespeare verður Ieiklesið á
Litla sviði Borgarleikhússins á
morgun kl. 20 sem hluti af leik-
lestrarsyrpu sígildra ljóðleika,
sem LR hefur staðið fyrir síðan
í desember.
Svo er Leikfélag Reykjavíkur
byrjað að æfa Fegurðardrottn-
inguna frá Línakri eftir Bret-
ann Martin McDonagh, sem
frumsýnt verður í byrjun mars.
Leikritið segir frá mæðgunum
Mag og Maureen, sem búa í
litlu írsku þorpi, en Maureen
þjónar aldraðri móður sinni og
á sér ekkert sjálfstætt líf þótt
komin sé um fertugt. Kemur
svo karlmaður í heimsókn...
íslendingar á
nútímatónlistar-
hátíð
Stærsta nútímatónlistarhátíð í
heiminum, ISCM, sem stofnað
var til árið 1923, verður haldin
í Rúmeníu sfðar á þessu ári en
nýlega voru tvö íslensk verk val-
in til flutnings á hátíðinni. Ann-
ars vegar einleiksverkið Skýin
fyrir selló eftir Karólínu Eiríks-
dóttur og hins vegar kammer-
verkið Nónetta eftir Kjartan
Olafsson.
Kæsta skatan
og Channel no 5
Óskaplega hefur þjóðfélagið
ákveðið að vera vont við tiltekinn
hóp þegna sinna, fólk sem reykir.
Rfkið, sem malað hefur gull um
áratugaskeið af reykingaáráttu
þessa fólks, hefur nú ákveðið að
verðlauna sama fólk með holds-
veikrastimpli og vonar greinilega
að hendurnar detti af því, þannig
að það verði ófært um að halda á
sígarettunum. Og auðvitað er
þetta gert af hreinni og tærri
góðmennsku. En af hveiju þetta
hálfkák? Af hverju ekki banna
reykingar almennt og yfirleitt -
innflutning jafnt sem neyslu? Hvers
vegna ekki setja í hegningarlög að það
kosti varðhald og/eða sektir að útvega
fólki tóbak. I fíkniefnabaráttunni þykir
alltaf miklu betra að ná „stórlöxunum“
sem flytja inn efnið en að góma eintóma
smálaxa í einkaneyslu, ekki satt?
Rétt er það og satt; tóbaksreykur er
MENNINGAR
VAKTIN
Kolbnún
Bepgþónsdóttir
skrifar
vondur og stibban af sígarettu-
stubbunum er á stundum hroða-
leg. Og sjálfsagt eru „óbeinar"
reykingar óhollar, mikil ósköp og
haldiðiaðsénú. En hvað með ann-
an óþverra - á ekki að bjarga okk-
ur undan öðru ógeði?
Er ekki rétt að heilbrigðiseftir-
litið taki í taumana með til dæmis
kæstu skötuna? Eg hef aldrei kúg-
ast af sígarettureyk annarra, en ég
hef vitni að því að hafa þurft að
hlaupa í óðagoti á vinnustaðasal-
erni til að missa ekki spýjuna yfir
samverkafólk - vegna kæstu
skötunnar. Hverjum hefði ég sent reikn-
inginn ef ég hefði þurft að bæta tjón á
fötum og andlegan miska eftir að hafa
ælt á samstarfsfélaga vegna kæstrar
skötu.
I annan stað Iá mér oftar en einu sinni
við yfirliði vegna óhóflegrar ilmvatns-
notkunar vinnufélaga og slapp naumlega
„Ég hefaldrei
kúgast afsíga-
rettureyk annarra,
en ég hef vitni að
því að hafa þurft
að hlaupa í óða-
goti á vinnu-
staðasalerni til að
missa ekki spýjuna
yfir samverkafólk -
vegna kæstu
skötunnar."
við lungnabólgu, þar sem ég þurfti að
hafa glugga galopinn um hávetur. Hver
hefði bætt það tjón? Get ég vísað í ein-
hverjar reglur sem banna yfirgengilega
ilmvatns- og/eða rakspíranotkun?
Hvað með andfúla fólkið og þetta fólk
sem aldrei virðist geta þrifið af sér upp-
safnaða svitalyktina? Ilvað með fólkið
sem sífellt leitast við að kynna öðrum tá-
fýluna af sér?
Það á að ganga hreint til verks. Annað
hvort að leyfa reykingarfólki að halda
virðingu sinni eða afnema reykingar með
einu pennastriki - gera framreiðslu á
kæstri skötu og allar reykingar ólöglegar,
hvar sem er, hvenær sem er.