Dagur - 04.03.1999, Qupperneq 4

20-FI M M T U D A GU R 1. MARS 1999
LÍFIÐ í LANDINU
„Þingheimur hefur
árum saman komið sér
hjá því að gera skyldu
sína og afsalað sér
lagasmíðinni til ráð-
herra."
Missa dómarar
Virðing Alþingis er stundum
rædd á meðal manna og nú
síðast þegar ráðherrar voru
skammaðir íyrir að fara ekki
eftir þingsályktunum frá Al-
þingi. Pistilhöfundur þekkir
vel skoðanir ráðherra á
störfum Alþingismanna og á
sjálfur í pússi sínu gamlar
þingsályktanir sem ráðu-
neytin hafa forsmáð. En það
er nú önnur Ella. Og hví
skyldu ráðherrar taka mark
á Alþingi á eftir því sem á
undan er gengið?
Þrjár stoðir lýðveldis
„Island er lýðveldi með þingbundinni
stjórn,“ segir í fyrstu grein stjórnarskrár
landsins. En Lýðveldið Island breytist í
pappírstígur um leið og fyrstu greininni
sleppir og leikurinn berst að lýðveldinu
sjálfu. Kemur þá í ljós að ísland er miklu
frekar ríkisstjórnarveldi með múlbundnu
þingi. Hér á landi eru nefnilega höfð enda-
skipti á lýðræðinu. Væri Island lýðveldi
stjórnaði forseti Alþingis lagasetningu þjóð-
arinnar en ekki forsætisráðherra. Væri ís-
land Iýðveldi semdu Alþingismenn lögin
sjálfir en ekki ráðuneytin. Væri Island Iýð-
veldi væri forseti Alþingis bæði æðsti maður
þjóðarinnar og valdamesti.
Islenska lýðveldið hvílir á þrem stoðum
samkvæmt stjórnarskránni: Alþingi og forseti
fara með löggjafarvaldið, forseti og önnur
stjórnarvöld fara með framkvæmdavaldið og
dómendur með dómsvaldið. Stjórnarskráin
segir þarna berum orðum að Alþingi setji
lögin og þingmenn eiga því ekki að láta sér
nægja að samþykkja lögin heldur verða þeir
að semja þau líka. Til þess eru Alþingismenn
kosnir þó svo þeir séu ekki endilega vel til
þess fallnir.
Þmgheimur inissir nyt iua
Fulltrúar þjóðarinnar eiga að koma saman á
Alþingi og skeggræða hvað betur má fara hjá
lýðveldinu. Semja svo lög og samþykkja þar
að lútandi og fela loks ráðherrum að fylgja
þeim eftir og hrinda í framkvæmd úti í þjóð-
félaginu. En sú er því miður ekki raunin í
dag. Þingheimur hefur árum saman komið
sér hjá því að gera skyldu sína og afsalað sér
lagasmíðinni til ráðherra. Þeir eru hins veg-
ar ekkert betur til þess fallnir að semja lög,
enda sjálfir þingmenn. Þingheimur hefur
misst nytina. Fyrir bragðið er kontóristum
ráðuneytanna falið að semja Iögin og ráð-
herrar senda þau þingmönnum að sam-
þykkja. Hlutverkum er víxlað og stjórnar-
skránni nauðgað.
I sautjándu grein hennar segir: „Ráðherra-
fundi skal halda um nýmæli í lögum!“ Ekki
fer á milli mála að eggið kemur hér á undan
hænunni. Stjórnarskráin gerir framvæmdar-
valdinu að setjast niður og kynna sér nýmæl-
in sem Iöggjafarvaldið setur í lög. Hér er tal-
að um lög en hvorki frumvörp eða drög að
lögum. Höfundar stjórnarskrárinnar hefðu
aldrei skikkað ráðherra til að kynna sér ný-
mæli í lögum ef þeir hefðu gert ráð fyrir að
framkvæmdarvaldið semdi lögin en ekki lög-
gjafarvaldið.
En allt kemur fyrir ekki og Iöggjafarvald-
inu er þarna komið fyrir í ráðuneytunum
ásamt framkvæmdarvaldinu. Lýðveidið hefur
misst undan sér eina af þrem stoðum sínum
og riðar á tveim stoðum. Kannski styttist að
ein stoð standi undir Iýðveldinu:
Halda dómendur nytinni?
Setjum okkur að dómarar fari að dæmi Al-
þingismanna og afsali sér réttinum til að
semja dóma. Láta sér nægja að kveða upp
dómana en fela ráðherrum eða kontóristum
þeirra að semja sjálft dómsorðið ekki síður
en lagabókstafinn. Uni menn svo ekki dóm-
um ráðherra verður væntanlega hægt að
áfrýja þeim til forsætisráðherra.
Alþingismenn geta því sjálfum sér um
kennt þegar ráðherrar hundsa ályktanir
þeirra og virðing Alþingis véx ekki fyrr en
þingmenn heimta aftur löggjafarvaldið.
Og hví skyldu dómarar nenna að dæma
eftir Iögum sem Alþingismenn nenna ekki að
semja?
UMBUDA-
LAUST
_________Dotíur
■menningar
LÍFIÐ
Haraldur
Ingótfsson
Það er ekki ofsögum sagt að
leiklistarlíf áhugamanna
stendur í miklum blóma. A
hverjum vetri eru frumsýnd
um allt Iand metnaðarfull
verk, gömul og ný. Ahugaleik-
félög og hópar af ýmsu tagi,
svo ekki sé nú minnst á fram-
haldsskólana og öll verkin
sem þar er ráðist í.
Frtunraun
Hjörleifs
Dalvfkingar halda uppá fimm-
tíu og fimm ára afmæli leikfé-
lagsins og afmæli Ungó, vett-
vangs leiklistarinnar. Svarf-
dælingurinn Hjörleifur Hjart-
arson var fenginn til að semja
verk sérstaklega fyrir Leikfé-
lag Dalvíkur og núna á laug-
ardaginn frumsýnir Leikfélag-
ið verk Hjörleifs, sem ber hið
skemmtilega nafn „Frumsýn-
ing“. Leikstjóri hjá þeim Dal-
víkingum er Sigrún Valbergs-
dóttir. Þetta er frumraun
Hjörleifs í Ieikritagerð.
Freyvangsleikhúsið í Eyja-
Ijarðarsveit tekur erlendan
gamansöngieik með róman-
tísku ívafi á sínar fjalir og
frumsýnir nú á Iaugardaginn
„Hamingjuránið" eftir Bengt
Ahlfors í leikstjórn Jóns Stef-
áns Kristjánssonar.
Freyvangsleikhúsið er lifnað við
enn á ný.
Skemmtileg tenging mynd-
ast milli þessara sýninga þar
sem höfundur Dalvíkurleik-
ritsins, Hjörleifur Hjartarson,
og leikstjórinn í Freyvangi,
Jón Stefán Kristjánsson, taka
nú báðir þátt í æfingum á
„Systrum í syndinni" eftir Ið-
unni og Kristínu Steinsdætur,
hjá Leikfélagi Akureyrar.
\______________________________/
Tapað stríð
Hvalveiðar, eins og aðrar sjávar-
nytjar, eru ríkur þáttur af þjóðar-
menningunni og hafa verið svo
um langt skeið. Það er fátt eins
skemmtilegt eins og að hlusta á
gamla sjómenn segja sögur af
hvalbátunum eða þá ungu sem
fengu nasaþef af hvalveiðunum
sem unglingar og geta alltaf
fundið eitthvað til að rifja upp og
segja frá, hvernig konunum fjölg-
aði óeðlilega um borð og þeir
slógu í gegn þegar kokkurinn fór
í frí í eina viku eða þegar mann-
skapurinn um borð gerði at í
þessum smástrákum.
Umræðan um að taka upp hvalveiðar
á ný eru árviss bóla en ég held að því
miður hafi þessi menning, hvalveiðar,
liðið undir lok á íslandi. Menningarlega
séð er það miður. Kristján Loftsson
heldur blessuðum bátunum sínum alltaf
í Reykjavíkurhöfn og það er svo sem
ágætt sem minnisvarði um tapað
stríð en það er best fyrir alla, ís-
Ienska stjórnmálamenn og þjóð-
ina sjálfa, að horfast í augu við
það að hvalveiðar verða tæpast
teknar upp á nýjan leik. Til þess
er of mikið í húfi í ferðaþjónust-
unni og á mörkuðum erlendis.
Þó að þtjóska sé stór hluti af
þjóðarsálinni þá má heimska
ekki ná yfirhöndinni.
Aðstæður Islendinga eru allt
aðrar í dag en fyrir 20-30 árum.
Þá gátu ungir Islendingar unnið
yfir sumarið, kynnst atvinnulífi
og aðstæðum þjóðarinnar til sjávar og
sveita. Þá vöndust menn því að leggja
hvalkjöt og hrossakjöt sér til munns. I
dag panta menn pizzu, steikja hamborg-
ara og sjóða pylsur. Enginn kann lengur
að elda hvalkjöt svo að það sé virkilega
gott. Auðvitað er blóðugt að hafa tapað
stríði fyrir umhverfisverndarsamtökum,
MEIMIMIIMGAR
VAKTIIM
Hvalveiðar eru
liðnar undir lok á
ísland/. Ungirís-
lendingar kunna
varla að elda
hvalkjöt, hvað þá
að leggja það
sér til munns.
Áhugi á hval-
veiðum hefur
dofnað og hví
skyldu íslend-
ingar stofna
hagsmunum í
ferðaþjónustu
og á mörkuðum
erlendis í hættu?
sem fara eins og sjálfskipaðar löggur um
höfin, og leggja menningu þjóða og
þjóðabrota í rúst. En það verður ekki
aftur snúið. Við löðum ekki að ferða-
menn til að koma í hvalaskoðunarferðir
ef við jafnframt veiðum hval.
ghs@ff.is