Dagur - 24.03.1999, Blaðsíða 4

20-MIDVIKUD AGU R 24. MARS 1999
ro^tr
LÍFIÐ í LANDINU
Með því að Sigbjörn Gunn-
arsson hefur sagt sig af
framboðslista Samfylkingar-
innar í Norðurlandi eystra
hefur orðið trúnaðarbrestur.
Trúnaðabrestur Samfylk-
ingarinnar við stuðnings-
menn sína.
Óupplýst mál
Sigbjörn kemur drengilega
fram við Samfylkinguna í
heild þegar hann hættir við
framboð með stuðningsyfir-
lýsingu við fólk sem vill hann ekki á lista.
Minni menn hefðu gert illa í sitt eigið ból og
annarra, eins og virtist reyndar stefna í þeg-
ar umræðan um óeiningu í kjördæminu varð
opinber. Þegar þessi grein fer í prent virðast
menn ætla að sleppa við sóðaleg hjaðninga-
víg sem engum yrðu til framdráttar.
En málið í heild setur stórt spurningar-
merki við hvernig „hið nýja stjórnmálaafl“
vinnur úr sínum málum.
Til dæmis eru kjósendur engu nær um
raunverulegar ástæður þess að opið prófkjör
er ógilt.
Er það vegna fjármála frambjóðandans?
Hvaða siðareglur eru þá í gangi?
Er það vegna stjórnmálaágreinings í röð-
um frambjóðenda? Hvaða prófkjörsreglur
eru þá í gangi?
Þetta dugar ekki. Með því að efna til op-
ins prófkjörs óskar viðkomandi stjórnmálaafl
eftir trúnaðarsambandi við kjósendur sam-
kvæmt reglum sem það setur sjálft. Slíkt
ógilda menn ekki eftir hentugleikum.
Hvað geröist?
Undirritaður hefur engin skjalfest gögn um
það að fjármál frambjóðandans hafi verið í
slíkum ólestri að hann hafi ekki verið boð-
legur sem slíkur. I íjölmiðlaheiminum hefur
samt nægilega margt verið á sveimi að und-
anförnu til að vekja áleitnar spurningar. Sá
orðrómur gaf til kynna að fjármálavandræði
frambjóðandans væru snöggtum meiri en á
venjulegum íslenskum heimilum. Ljóst var
að frambjóðandinn gat átt von á aðgangs-
hörðum spurningum fjölmiðla og keppi-
nauta þegar kosningabaráttan hæfist. Staða
hans var, með réttu eða röngu, orðin veik. I
því mati hafa menn í huga borgarstjórnar-
kosningarnar í Reykjavík í fyrra, þegar hæfi
tveggja frambjóðenda til að gegna opinber-
um trúnaðarstörfum vegna „Ijármálaóreiðu“
var dregin sterkt í efa.
Um þetta efni hefur aðeins komið fram að
hjá frambjóðandanum hafi tvívegis verið gert
árangurslaust íjámám nýlega auk annarra
þrenginga á liðnum mánuðum sem gefa til
kynna erfiða stöðu. Um það segir hann við
Ijölmiðla, efnislega: það er ekki glæpur að
skulda, á mig hafa fallið ábyrgðir, engir ein-
staklingar utan minnar fjölskyldu munu tapa,
ég hef ekki svikist um að gjalda vörsluskatta.
Er þetta skilgreining á hæfum frambjóð-
anda? Nei, þvf miður. Skal þó ítrekað að vel
getur verið að umræddur frambjóðandi
standist slíkar kröfur þegar betur er að gáð.
Málið vex hins vegar af samhengi sínu.
Fordæmi
A yfirleitt að spyrja um svona mál frambjóð-
enda? Svarið er: Já.
Hæfi fyrrv. ríkissaksóknara til að gegna
stöðu sinni með sjálfstæðum hætti var dreg-
ið í efa fyrir tveimur árum. Hann var að
margra mati talinn standa of veikt Ijárhags-
Iega gagnvart lánastofnunum og hugsanlega
einstaklingum, vegna persónulegra skulda.
Hann gæti því hugsanlega ekki sinnt emb-
ætti af fullum myndugleik og með trúverð-
ugum hætti. Skilgreining dómsmálaráðherra
á hæfi var einföld: embættismaðurinn hafði
ekki verið gerður gjaldþrota, réði sínum íjár-
málum sjálfur - í lagatæknilegum skilningi.
Undirritaður var þá, og er nú, þeirrar
skoðunar að meiri en slíkar lágmarkskröfur
verði að gera til ákveðinna manna í opinber-
um trúnaðarstöðum. Ríkissaksóknara, borg-
arfulltrúa, þingmanna, ráðherra, forseta,
dómara.
Fáir hafa gleymt þeirri orrahríð sem stóð
um Hrannar B. Arnarsson frambjóðanda
Reykjavíkurlistans í fyrra. Því miður snérist
sú deila á endanum um skitapólitík en ekki
það siðferði sem notað var sem átylla; bæði
Sjálfstæðisflokkur og Reykjavíkurlisti
komust hjá því að skiigreina nákvæmlega
hvaða kröfur ætti að gera til frambjóðenda, í
bráð og lengd. Því miður lét Reykjvíkurlist-
inn sér nægja lagatæknilega útskýringu á
hæfi frambjóðandans. Þá, eins og nú, telur
undirritaður ófært annað en að frambjóð-
anda sé sæmilega trúandi til að geta rekið
opinbera þjónustu óskuldbundinn þeim sem
hafa á honum fjármálalegt kverkatak. Aug-
ljóst hlýtur að vera að þjónn almennings
verður að hafa sitt á hreinu gagnvart inn-
heimtumönnum. Opinberra gjalda og ann-
arra.
Fjármál stjómmála
Undirritaður hefur þrásinnis bent á þá spill-
ingarhættu sem steðjar að lýðræðinu í Iand-
inu vegna þess að fjármál stjórnmálaflokka
eru neðanjarðar. Hvað á fólk að halda þegar
safnað er með Ieyndum hætti stórfé, og
stofnað til hárra skulda, vegna framboða til
Alþingis, sveitarstjórna og embættis forseta
Islands? Hvert er sjálfstæði stjórnmála-
manna sem setja eigur sínar að veði fyrir
skuldum stjórnmálaflokka? Og æru sína að
veði fyrir fjáröflun þeirra?
Hvert er sjálfstæði stórskuldugra háemb-
ættismanna, sem hafa jafnvel stofnað til
þeirra skulda til að tryggja sér stuðning í
embættið?
Því lyrr sem einfaldar og gegnsæjar reglur
eru settar um fjármál framboða, því fyrr get-
um við treyst þeim sem fara með völdin í
landinu.
Hvaöa reglur?
Það er ekki glæpur að skulda. Flestir Islend-
ingar skulda. En getur þingmaður gegnt eft-
irlitsskyldu sinni gagnvart fjármála- og lána-
stofnunum, eða öðrum aðilum í samfélag-
inu, ef hann er háður veljvilja þeirra um
lönd og lausa aura? Hefði Jóhanna Sigurðar-
dóttir skorið upp herör gegn Landsbankan-
um ef sami banki hefði getað sent hana í
gjaldþrot?
Það er ekki dæmi um siðferðisbrest þegar
á menn falla ábyrgðir og engir einstaklingar
tapa nema tjölskyldan. En hvað með tap
Iánastofnana? Hversu víðtækar ábyrgðir og
hvemig var til þeirra stofnað?
Framboð og frambjóðendur verða að vera
fær um að standa kjósendum öll almenn
reikningsskil.
Á sama hátt verður að gera einfaldar og
skýrar kröfur til frambjóðenda. Ekki að þeir
séu auðmenn, eða skuldi engum fé. Heldur
að þeir hafi sitt á þurru, séu engum háðir.
Það er ekki sanngjarnt gagnvart Sigbirni
Gunnarssyni eða Hrannari Arnarssyni - eða
næsta manni sem fyrir verður - að slíkar
kröfur séu notaðar eftir hentugleikum. Þær
verða að ná til allra.
Tvöfaldux trúnaöaibrestiir
Hvað er Samfylldngin að hugsa? Verður
þetta nýja stjórnmálaafl ekki að koma fram
og útskýra fyrir kjósendum sínum hvers
vegna ákvörðun þeirra í opnu prófkjöri hefur
verið ógild? Hvaða kröfur á að gera til fram-
boða og frambjóðenda nú og í framtíð?
Það þýðir lítið að tala um opin prófkjör en
flýja inn í bakherbergi þegar á reynir. Deilu-
mál af þessu tagi kallar á að hreyfingin geri
hreint fyrir sínum dyrum gagnvart kjósend-
um. Hið sama á við siðapostula, en af þeim
er mikið í Samfylkingunni. Siðvæðing
stjórnmála gengur ekki út á það sem hentar
hverju sinni.
Vegna þess hve hægt gengur í þessum efn-
um er hætt við að siðferðislegar kröfur not-
ist sem skálkaskjól í pólitískum tilgangi þeg-
ar hentar, en þær gleymdar þess utan. Það
sáum við í borginni í fyrra; er það sama að
endurtaka sig nú?
Sé svo bregðast „hin nýju öfl“ þeirri skyldu
sinni gagnvart kjósendum að hafa skýrt skil-
greinda siðferðislega kröfu gagnvart sjálfum
sér og öðrum.
UMBUÐfl-
LAUST
Stelán Jón
Hafstein
skrifar
■menningar ]
Gudrún Helga
Sígurðardóttír
Gróskan >
talsverð...
Það er ekki alltaf á fallegum
sólríkum sunnudögum sem
maður er til í að loka sig inni í
dimmum sýningarsölum
menningarhúsanna en þó kom
það fyrir undirritaða á sunnu-
daginn var. I Ráðhúsi Reykja-
víkur var sýning nýútskrifaðra
arkitekta og var sýningin sú
hrá en samt aldeilis ágæt. Það
er alltaf fróðlegt að sjá hvaða
hugmyndir arkitektanemar
hafa og hvernig þeim tekst að
koma þeim á blað. Ekkert
heildaryfirbragð var á sýning-
unni enda kannski ekki hægt
að ætlast til þess, hún er jú
bara það sem hún er, sýning á
útskriftarverkum íslenskra
arkitekta frá Mexíkó, Noregi,
Ítalíu og fleiri löndum. Von-
andi að þetta vel menntaða
unga fólk verði til að styrkja ís-
lenskan arkitektúr. Þó að
gróskan sé talsverð þá veitir
samt ekki af.
Bráðhressandi
Brádhressandi að virða fyrir sér
nytjalist á heimsmælikvarða.
Eftir Ráðhúsið lá leiðin beint
á Kjarvalsstaði þar sem tvennt
fróðlegt bar fyrir augu, bensín-
stöðvarnar hans Spessa og
sýning á alþjóðlegri hönnun,
sem kallað hefur verið nytja-
list. Myndirnar af bensínstöðv-
unum voru ágætar, sumar
áhugaverðar, og spunnust
nokkrar umræður um það eftir
á hversu mikla vinnu ljós-
myndarinn hefði lagt í mynd-
irnar, hvort hann hefði komið
beint á staðinn og smellt af
eða hvort hann hefði stoppað
þar, beðið eftir réttu birtunni,
skoðað gaumgæfilega rétta
sjónarhornið. Engin niður-
staða náðist en undirrituð
hallaðist að síðarnefndu skoð-
uninni. Vissulega minnti hug-
myndin að bensínstöðvasýn-
ingunni svolítið á bókina, sem
sló í gegn um jólin, Góðir Is-
lendingar, en tæpast er það til
baga.
Idvað hönnunina varðar þá
hefur undirrituð alltaf ómælda
ánægju af nytjalist fremur en
„æðri“ listum, svo sem málara-
list, og olli hönnunarsýningin
engum vonbrigðum hvað það
varðaði. Hvílík form, hvílíkur
einfaldleiki, hvílíkir litir. Marc
Newson og félagar hans eru
greinilega algjörir meistarar og
ekkert eitt hægt að taka út.
Sýningin er að vísu gjörólík
sýningu ungu arkitektanna en
það er líka allt í lagi. Það er
bráðhressandi að fara á svo
ólíkar sýningar í einni og sömu
ferðinni.
\____________________________/